Ελένιο Ερέρα: Το κατενάτσιο, η αναρχία και μία πορεία πέρα από χώρες και σύνορα  

Ήταν αρχές του εικοστού αιώνα όταν ο Πάκο Ερέρα και η Μαρία Γκαβιλάν, ένα νεαρό και φτωχό ζευγάρι από την Ανδαλουσία, εκείνος ξυλουργός και εκείνη καθαρίστρια, είχαν μόλις προσγειωθεί στο Μπουένος Άιρες. Μετανάστες επισήμως, στην πραγματικότητα όμως πολιτικοί εξόριστοι, με τον Πάκο να είναι γνωστός για τις αναρχικές ιδέες του. Η Ανδαλουσία εκείνη την περίοδο αποτελούσε μία από τις μεγάλες «πατρίδες» του ευρωπαϊκού αναρχικού ρεύματος, βαθιά ριζωμένου στον τεράστιο αγροτικό πληθυσμό και στις πολλές και δυναμικές εξεγέρσεις του κατά των τοπικών φεουδαρχών.

Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στο Παλέρμο, μία δημοφιλή, λαϊκή συνοικία στα βορειοανατολικά του Μπουένος Άιρες, σε μία περιοχή που είχαν βρει καταφύγιο πολλά μέλη της ευρωπαϊκής ριζοσπαστικής αριστεράς και του αναρχισμού. Εκεί γεννήθηκε το 1910 ο γιος τους, Ελένιο, τις ημέρες μάλιστα που η συντηρητική κυβέρνηση του Ρόκε Σάενς Πένια, νιώθοντας όλο και περισσότερο απειλούμενη από τα εργατικά, σοσιαλιστικά και αναρχικά κινήματα, προχωρούσε σε σκληρές πολιτικές καταστολής.

Το 1916, ήρθαν τα πάνω κάτω στην πολιτική ζωή της χώρας, όταν οι προοδευτικοί ριζοσπάστες του Ιπόλιτο Ιριγκόγιεν κέρδισαν τις εκλογές, εγκαινιάζοντας μία νέα εποχή κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, όμως η οικογένεια Ερέρα είχε ήδη αποφάσει να φύγει από την Αργεντινή, με προορισμό αυτή τη φορά το Μαρόκο και την Καζαμπλάνκα. Για να ενσωματωθεί πιο γρήγορα, ενώ εξακολουθούσε να μαθαίνει γαλλικά, ο Ελένιο βασίστηκε στην παγκόσμια γλώσσα του ποδοσφαίρου κι αμέσως εντάχθηκε στην ομάδα νέων της Ρασίνγκ Καζαμπλάνκα, η οποία εκείνη την περίοδο ήταν η κυρίαρχη ομάδα στην περιοχή.

Ως προπονητής της Ίντερ, της «Grande Inter» της δεκαετίας του 1960, ο Ερέρα κατέκτησε δύο Κύπελλα Πρωταθλητριών, τρία πρωταθλήματα Ιταλίας και δύο Διηπειρωτικά. / ΑP Photo

Ένα από τα όνειρά του ήταν η προπονητική, ξεκινώντας αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Stade Français, μία παρισινή ομάδα της οποίας υπήρξε και παίκτης μία δεκαετία νωρίτερα. Μοίραζε τη ζωή του μεταξύ των γηπέδων και της πνευματικής καλλιέργειας, βοηθώντας τους νεότερους σε ηλικία παίκτες να μάθουν κάποια βασικά πράγματα για τον σοσιαλισμό και τον αναρχισμό, όταν αποφάσισε ότι είχε έρθει η ώρα να επανενωθεί με την Ισπανία, να επανασυνδεθεί με τη γη των προγόνων του. Βρέθηκε για λίγο στο Βαγιαδολίδ και τα Πυρηναία το 1948, στήριζε κρυφά τις δυνάμεις των αντιφρανκικών, ενώ τον επόμενο χρόνο κατέβηκε στην Μαδρίτη για να αναλάβει την Ατλέτικο, να κερδίσει μαζί της δύο πρωταθλήματα, αναχωρώντας στη συνέχεια για τη Μάλαγα, την Ντεπορτίβο Λα Κορούνια, έπειτα για τη Σεβίλλη, μένοντας εκεί για τέσσερα χρόνια, κάνοντας ένα σύντομο διάλειμμα στην Πορτογαλία και την Μπελενένσες, για να επιστρέψει στην Ισπανία και να αναλάβει στην Μπαρτσελόνα. Ήθελε αυτή την πρόκληση όσο τίποτα άλλο, όπως είχε εξομολογηθεί σε φίλους του, με το κίνητρο να κοντράρει την Ρεάλ Μαδρίτης του Ντι Στέφανο να είναι τεράστιο.

Tras la conquista de la segunda Liga consecutiva en el campo de Nervión frente al Sevilla (1-1), el 6.05.51 el Atlético recibe el trofeo de campeón de Liga en un abarrotado Metropolitano. El capitán Alfonso Aparicio y el entrenador Helenio Herrera levantan el trofeo de Liga. pic.twitter.com/xwKQT4x7yI

— Peña Atleti Internacional – Oficial (@ATMinter) May 13, 2023

Η Μπαρτσελόνα εκείνης της διετίας έπαιζε φοβερή μπάλα, σκόραρε κατά ριπάς, σημειώνοντας τη διετία που είχε ο Ερέρα τα ηνία της ομάδας 184 γκολ σε 60 παιχνίδια, αφήνοντας χιλιόμετρα πίσω την Ρεάλ των Αλφρέδο Ντι Στέφανο, Ραϊμόν Κοπά και Φέρεντς Πούσκας. Ο συγκρουσιακός του χαρακτήρας όμως τον έφερε σε αδιέξοδο, ειδικά όταν ήρθε σε κόντρα με τον Λάζλο Κουμπάλα, το αστέρι των Καταλανών εντός γηπέδου, ο οποίος δεν ακολουθούσε κατά γράμμα το πλάνο του Ανδαλουσιανού τεχνικού.

Η Μπαρτσελόνα του Ερέρα είχε γίνει η πρώτη ομάδα που σταμάτησε την ακαταμάχητη Ρεάλ Μαδρίτης, που εκείνα τα χρόνια «καταβρόχθιζε» τους πάντες σε ολόκληρη την Ευρώπη και η οποία είχε μετατραπεί, δίκαια ή άδικα, σε σύμβολο του καθεστώτος του Φράνκο. Αυτό όμως δεν αρκούσε για τον πολυνίκη, περιπλανώμενο αναρχικό προπονητή, ο οποίος λίγο πριν εγκαταλείψει την Βαρκελώνη, έδωσε μία εξαιρετική παράσταση τους παίκτες τους, λέγοντας ότι «η αναρχία δεν είναι συνδεδεμένη με την έλλειψη στρατηγικής – το αντίθετο συμβαίνει: είναι ένα σύνολο κανόνων που ισορροπούν ανάμεσα στην άμυνα και την επίθεση με τρόπο αρμονικό για να νιώθουν απόλυτα ικανοποιημένοι όσοι την ασπάζονται».

Φεύγοντας από την Καταλονία, ο Ερέρα είχε βάλει το λιθαράκι του για να γίνει η Μπαρτσελόνα ένα «mes que un club», κάτι παραπάνω από μία ομάδα δηλαδή, ένας ποδοσφαιρικό κλαμπ που ανέπτυξε μία  μορφή αντίστασης στον αγωνιστικό χώρο. Τις οργανωτικές του αρετές θαύμασε ο Άντζελο Μοράτι το καλοκαίρι του 1960, όταν του έκανε πρόταση να αναλάβει τα ηνία της Ίντερ και να μετακομίσει στην Ιταλία. Η επανάσταση του Ερέρα «φύσηξε» και στο Μιλάνο, με άλλους πλέον στόχους, περισσότερο αθλητικούς παρά πολιτικούς: να αποκαθηλώσει την πρωτοκαθεδρία των Γιουβέντους και Μίλαν από τον θρόνο της Serie A.

«Απογείωσε» το κατενάτσιο, ένα σύστημα που είχε πρωτοεμφανιστεί τη δεκαετία του 1930, βάζοντας στηλοβάτη της άμυνας τον λίμπερο, που λειτουργούσε ως «σκούπα», έχοντας μπροστά του τέσσερις αμυντικούς σε ένα σύστημα 5-3-2, χωρίς να νοιάζεται για την κατοχή της μπάλας, αλλά να στοχεύει στην ταχύτητα, τις αντεπιθέσεις και την γρήγορη εναλλαγή της μπάλας χωρίς χρονοτριβές, για να φτάσει στην αντίπαλη περιοχή και να σκοράρει. Δεν ήταν σίγουρα το πιο λαμπερό και εντυπωσιακό ποδόσφαιρο, ωστόσο η Μεγάλη Ίντερ, η «Grande Inter» της δεκαετίας του 1960, οικοδομήθηκε πάνω σε αυτό το σύστημα που τις χάρισε  δύο Κύπελλα Πρωταθλητριών, τρία πρωταθλήματα Ιταλίας και δύο Διηπειρωτικά. «Ποιότητα, προετοιμασία, φυσική κατάσταση και εξυπνάδα θα μας οδηγήσουν στο πρωτάθλημα», έλεγε στους παίκτες του ο Ερέρα, βάζοντας αυτές τις λέξεις σε μία μεγάλη πινακίδα στην είσοδο των αποδυτηρίων, για να μην τις ξεχνάει κανείς.

Treinadores do Inter de Milão que levaram a equipa até à final:
2022/23 ????????Simone Inzaghi
2009/10 ????????José Mourinho
1971/72 ????????Giovanni Invernizzi
1966/67 ????????Helenio Herrera
1964/65 ????????Helenio Herrera
1963/64 ????????Helenio Herrera pic.twitter.com/N3glwz5QTt

— Playmaker (@playmaker_PT) May 16, 2023

Uno de los mejores laterales izquierdos de todos los tiempos. Giacinto Facchetti junto a Helenio Herrera en aquel mitico Inter. pic.twitter.com/0x1sxl9Wh8

— Historia y fútbol (@historiayfut) May 13, 2023

Εκατομμύρια ποδοσφαιρόφιλοι μεγάλωσαν με την Ίντερ του Ερέρα, τόσο στην Ιταλία όσο και στην Ευρώπη. «Όταν μεγάλωνα η Ίντερ κατακτούσε τα πάντα. Παρόλο που είμαι από την Τοσκάνη, πολλοί συμμαθητές μου ήταν Ίντερ εκείνα τα χρόνια», είχε δηλώσει σε συνέντευξή του ο μεγάλος τενόρος Αντρέα Μποτσέλι. «Οι πρώτες αναμνήσεις της ‘Grande Inter’ ήταν μέσα από το ραδιόφωνο. Κρατούσα το τρανζιστοράκι κολλημένο στ’ αυτί μου», θυμάται ο Μποτσέλι, που παραδέχθηκε ότι εκείνη η ομάδα, η ομαδικότητα, η συνέπεια και πειθαρχία μέσα στον αγωνιστικό χώρο, βοήθησαν και τον ίδιο προσωπικά στην πορεία της ζωής του και την καριέρα του.

Όταν ο Ερέρα «έφυγε» το 1997 στη Βενετία, παρακολουθώντας στην τηλεόραση ένα νικηφόρο παιχνίδι της Ιντερ απέναντι στην Αταλάντα, σε πολλά σπίτια στο Μιλάνο ακουγόταν από τα παράθυρα το «Nessun Dorma», σε μία πρωτόγνωρη, αυθόρμητη, σχεδόν θρησκευτικού χαρακτήρα εκδήλωση σεβασμού προς τιμήν του. Ο ίδιος δεν ήθελε ποτέ να βαφτιστεί και, μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του, ήταν άθεος κι αναρχικός, όπως είχε δηλώσει λίγες μέρες μετά την ταφή του η γυναίκα του Ελένιο, Φιόρα Γκαντόλφι.

Ακούστε το νέο επεισόδιο του podcast «Πελότα Λίμπρε»: