Θα μποϊκοτάρουν οι ΗΠΑ κι άλλες χώρες τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου;

Οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνου 2022 απέχουν σχεδόν ένα χρόνο, αλλά η συζήτηση για ένα πιθανό μποϊκοτάζ έχει ήδη προκαλέσει εντάσεις και στις δύο πλευρές στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας. Αξιωματούχοι στην Ουάσιγκτον και σε άλλες δυτικές πρωτεύουσες δέχονται αυξανόμενες πιέσεις από το ακτιβιστικό κίνημα να αντιδράσουν στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα. Εν τω μεταξύ, ένα ολοένα και πιο διεκδικητικό Πεκίνο απορρίπτει σθεναρά κάθε ξένη κριτική για αυτό που θεωρεί «εσωτερικά ζητήματα».

Η τελευταία φορά που οι ΗΠΑ μποϊκοτάρισαν Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν το 1980, όταν αποσύρθηκαν από τους θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας για να διαμαρτυρηθούν για την εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η Σοβιετική Ένωση ανταπέδωσε με τον ίδιο τρόπο μη συμμετέχοντας τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Λος Άντζελες. Θα έκαναν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους κάτι τέτοιο ξανά; Και πώς θα μπορούσε να αντιδράσει η Κίνα; Δύσκολες απαντήσεις σε δύσκολα ερωτήματα.

Η δυναμική του μποϊκοτάζ

Καθώς οι σχέσεις των δυτικών χωρών με το Πεκίνο γίνονται όλο και πιο δύσκολες, η κοινή γνώμη επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην αυταρχική πολιτική της Πεκίνου. Ακτιβιστές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας επικεντρώνονται στη διάβρωση των πολιτικών ελευθεριών στο Χονγκ Κονγκ, στις απειλές για την αυτοδιοίκηση στην Ταϊβάν και, πάνω απ’ όλα, στην καταστολή των Ουιγούρων στο Σιντζιάνγκ από το Πεκίνο, την οποία ορισμένες δυτικές κυβερνήσεις έχουν χαρακτηρίσει ως «γενοκτονία». Οι εκκλήσεις των ακτιβιστών να μποϊκοτάρουν αυτό που ονομάζουν «Αγώνες Γενοκτονίας» θα αυξάνονται όσο πλησιάζει η τελετή έναρξης τον ερχόμενο Φεβρουάριο, αυξάνοντας τον κίνδυνο απωλειών για τις εταιρίες αλλά και πρόκλησης διπλωματικού επεισοδίου. Πριν δύο μήνες, πάνω από 180 ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων δημοσίευσαν μια ανοιχτή επιστολή που καλούσε όλες τις κυβερνήσεις να μην στείλουν πολιτικούς εκπροσώπους στους Αγώνες – το πρώτο «διπλωματικό μποϊκοτάζ» που έχει καταγραφεί μέχρι τώρα.

Οι διαφορές με τους θερινούς Ολυμπιακούς του 2008

Το 2008 υπήρχαν εκκλήσεις για μποϊκοτάζ των θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου λόγω των θρησκευτικών διώξεων στο Θιβέτ και της υποστήριξης του Πεκίνου σε ένα βίαιο καθεστώς στο Σουδάν. Ως επί το πλείστον αυτές τοι εκκλήσεις απέτυχαν. Μερικοί πολιτικοί, κυρίως η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, αποφάσισαν να μην παραστούν στους Αγώνες, αν και περισσότεροι από 80 πολιτικοί ηγέτες και αρχηγοί κρατών, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους, έδωσαν το παρών.

Όμως η στάση της Δύσης απέναντι στην Κίνα έχει επιδεινωθεί σημαντικά από το 2008. Υπό τον Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος ήρθε στην εξουσία στα τέλη του 2012, πολλές γεωπολιτικές ισορροπίες έχουν αλλάξει, ενώ η πίεση διεθνών οργανισμών και ΜΚΟ προς το Πεκίνο για ζητήματα δικαιωμάτων έχει αυξηθεί. Η πολιτική καταστολή, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η επιθετική διπλωματία σε κάθε επίπεδο σκληραίνουν τη στάση πολλών απέναντι στην Κίνα, με πολλά ΜΜΕ και την ηγεσία στην Ουάσιγκτον να πρωτοστατούν σε αυτή την κατεύθυνση.

Ποια θα ήταν τα χαρακτηριστικά ενός μποϊκοτάζ;

Η εμπειρία της απώλειας των Αγώνων της Μόσχας το 1980 – που έπληξε την καριέρα μιας γενιάς Αμερικανών αθλητών – αποθάρρυνε την Εθνική Ολυμπιακή Επιτροπή των ΗΠΑ από την ιδέα του αθλητικού μποϊκοτάζ. Οι περισσότερες Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές σε όλο τον κόσμο συμφωνούν σε αυτό, με πιο πιθανή εξέλιξη τις ΗΠΑ κι άλλες χώρες να αρνούνται να στείλουν πολιτικούς ή διπλωμάτες υψηλού επιπέδου στην τελετή έναρξης και σε άλλες εκδηλώσεις. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, για παράδειγμα, θα δυσκολευτεί πολιτικά να υποστηρίξει τους Αγώνες, αφού υποστήριξε τον χαρακτηρισμό «γενοκτονία» αναφορικά με τις ενέργειες του Πεκίνου στη Σιντζιάνγκ.

Ακτιβιστές πιέζουν επίσης τις εταιρείες αθλητικών ειδών και άλλων αγαθών να αποσυρθούν από τις συμφωνίες χορηγίας των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι εταιρείες αυτές βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Από τη μία πλευρά, κινδυνεύουν να υποστούν ζημιά στη φήμη τους στη Δύση υποστηρίζοντας τους Αγώνες που συνδέονται με την πολιτική του Πεκίνου. Από την άλλη πλευρά, οποιαδήποτε πολιτική δήλωση κατά των Αγώνων από μια εταιρεία (ή από την κυβέρνηση της χώρας καταγωγής της εταιρείας) θα πυροδοτούσε μια ακόμη πιο έντονη (και πιθανότατα εγκεκριμένη από το κράτος) αντίδραση των καταναλωτών στην Κίνα, θέτοντας σε κίνδυνο τις εμπορικές ευκαιρίες στη μεγαλύτερη αγορά του κόσμου.

Ποιες χώρες θα ήταν πιθανό να συμμετάσχουν σε ένα μποϊκοτάζ;

Οι πιο πιθανοί συμμετέχοντες θα ήταν οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Μεγάλη Βρετανία κι αρκετές άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών αντιμετωπίζουν πολιτική πίεση να «τιμωρήσουν» το Πεκίνο για τη συμπεριφορά του στη Σιντζιάνγκ και αλλού. Εάν το μποϊκοτάζ προχωρήσει, οι χώρες αυτές θα επιδιώξουν να κινηθούν ως ομάδα για να αυξήσουν το κόστος των αντιποίνων για το Πεκίνο. Οι εταίροι των ΗΠΑ στον Ινδο-Ειρηνικό -όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ινδία- είναι λιγότερο πιθανό να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο μποϊκοτάζ λόγω των βαθύτερων οικονομικών δεσμών τους με την Κίνα και της πιο δύσκολης δυναμικής ασφάλειας που υπάρχει ως στενοί γείτονες της Κίνας. Το Τόκιο και το Νέο Δελχί αμφισβητούν αμφότερα εδάφη με το Πεκίνο, ενώ η Σεούλ επιθυμεί την κινεζική συνεργασία για την αντιμετώπιση της Βόρειας Κορέας.

Τι είναι πιθανό να κάνουν μεμονωμένοι αθλητές;

Οι αθλητές θα αποτελέσουν ίσως «μπαλαντέρ» των Εθνικών Επιτροπών στη δυναμική του μποϊκοτάζ. Οι υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους προτρέπουν να διαμαρτυρηθούν μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, συνθημάτων σε μπλουζάκια ή συνεντεύξεων στα μέσα ενημέρωσης. Οι Καναδοί αθλητές είναι οι πιο πιθανό να συσπειρωθούν πίσω από αυτές τις εκκλήσεις, εφόσον δύο συμπατριώτες τους – ο Michael Kovrig και ο Michael Spavor – βρίσκονται στις κινεζικές φυλακές κατηγορούμενοι ως πράκτορες.