Γιατί ο Μαρξ είναι σωστός και συνεχίζει να γοητεύει φίλους και εχθρούς;

Το έγκλημα του καπιταλισμού είναι ότι αναγκάζει τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού να παραμένει απασχολημένη με τις βασικές ανησυχίες της κάλυψης της διατροφής, της στέγασης, της υγείας και της απόκτησης δεξιοτήτων. Αφήνει ελάχιστο χρόνο για την καλλιέργεια των ανθρώπινων σχέσεων, των σχέσεων μέσα σε μια κοινότητα, όπως επίσης αφήνει ελάχιστο χρόνο για δημιουργία και πειραματισμό που τόσο λαχταρούν οι άνθρωποι από τη φύση τους.

Η αδικία του καπιταλισμού είναι ότι το κάνει αυτό σε μια εποχή αφθονίας. Υπάρχουν αρκετοί πόροι που εξασφαλίζουν τη βασική υλική ικανοποίηση για όλους, αλλά το κεφάλαιο και η μειοψηφία που το ελέγχει, επιβάλλει αυτοί οι πόροι να μην ωφελούν τη μεγάλη πλειοψηφία. Επιπλέον, οι ίδιοι αυτοί πόροι έχουν παραχθεί από τη σκληρή δουλειά του πληθυσμού, της μεγάλης δηλαδή πλειοψηφίας, που στερείται όμως άδικα τα οφέλη τους.

Ο Μαρξ απέδειξε ότι δεν υπάρχει καμία ηθική ή πρακτική αιτιολόγηση για τη συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια μιας μειοψηφίας. Έτσι, όταν οι δεξιοί ιδεολόγοι διακηρύσσουν την ανάγκη για «αγάπη, χαρά και φιλία» ή για «μορφές αλληλεγγύης που δίνουν νόημα στη ζωή», δεν αντιλαμβάνονται ή κάνουν πως δεν αντιλαμβάνονται  ότι αυτά ακριβώς είναι τα συστατικά στοιχεία που διαμορφώνουν το όραμα της κοινωνίας το οποίο πάντα θα απειλείται μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα.

Ακόμα και οι πιο «προχώ» νεοκλασικοί οικονομολόγοι κάνουν ένα βήμα πίσω και καταλήγουν στην άποψη ότι σαράντα χρόνια στασιμότητας των μισθών μπορεί να έχουν (επιτέλους!) κάποια σχέση με την επίθεση στα συνδικάτα και την αποσύνθεση του εργατικού κινήματος. Μια στασιμότητα μισθών που τροφοδοτεί ανισότητες, ανέχεια και εργασιακή φτώχεια, δίνοντας πάσα σε λαϊκιστικές πολιτικές και στη μετατόπιση του πολιτικού εκκρεμούς προς τα δεξιά και ακόμα παραπέρα. Η μετατόπιση αυτή έχει οδηγήσει σε μια – αρκετά πετυχημένη θα λέγαμε – αφαίμαξη της ελάχιστης κοινωνικής στήριξης που παρείχε το κράτος στους φτωχούς, στο σορτάρισμα των κρατικών εσόδων και των κρατικών ταμείων και στη μετακύλιση του κόστους αυτών των επιλογών στην πλάτη των φορολογούμενων.

Δεν υπήρχει πλέον τίποτα από τα παραπάνω που να βρίσκεται στη σφαίρα της θεωρίας και της φιλοσοφίας ή να έχει ασάφειες και θολά σημεία. Η παραπάνω εξέλιξη ήταν ένα αρκετά προβλέψιμο αποτέλεσμα ενός άκρως επιτυχημένου ταξικού πολέμου που (υπέρ)συγκέντρωνε την πολιτική εξουσία σταθερά στις ελίτ. Αυτά τα είχε γράψει Μαρξ και πλέον τα έχουν δει και τα έχουν ζήσει όλοι – ακόμα και αυτοί οι λίγοι, οι ελάχιστοι, που δεν βιώνουν τις συνέπειες του σημερινού οικονομικού μοντέλου.

Όλο το νόημα της θεωρίας του ήταν ότι οι κρίσεις αναδεικνύουν με μεγαλύτερη σαφήνεια την αστάθεια και τη δυναμική της εξουσίας που είναι ενσωματωμένες στον καπιταλισμό. Οι περίοδοι οικονομικών κρίσεων δεν δημιουργούν, αλλά προκαλούνται από τις οικονομικές και πολιτικές αντιφάσεις του καπιταλισμού. Η προκλητική συγκέντρωση του πλούτου κατά τις δύο δεκαετίες που προηγήθηκαν της κρίσης του 2008, αλλά και της δεκαετίας που ακολούθησε, δείχνει ότι δεν υπάρχει ακόμα κανένας μηχανισμός που να πιέζει για μια βιώσιμη, πόσο μάλλον δίκαιη, κατανομή των πόρων μέσα στον καπιταλισμό. Όσοι, λοιπόν, ο Μαρξ συνεχίζει να επαληθεύεται από φίλους και εχθρούς, τόσο επίκαιρος θα είναι. Το ζήτημα είναι βέβαια για πόσο καιρό ακόμα θα χρειαστεί να περιμένουμε για να αλλάξουμε το σημερινό μοντέλο. Αλήθεια, έχει κανείς απάντηση σε αυτό;