Η ευρωπαϊκή ηγεσία στα πόδια του Ερντογάν

Έπρεπε να υπάρξει η απαράδεκτη φωτογραφία στο προεδρικό μέγαρο του Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα για να αντιληφθούν κάποιοι πως η τουρκική ηγεσία βαδίζει στα πλέον σκοτεινά μονοπάτια.

Η φωτογραφία που έκανε το γύρω του διαδικτύου και προκάλεσε την οργή ακόμη και των πιο συντηρητικών στην προσέγγιση και πολιτική διαχείριση του Τούρκου προέδρου, αποτελεί μονάχα την κορυφή του «παγόβουνου» και, ίσως, την πιο ήπιας μορφής έκφραση της οπισθοδρομικότητας και αυταρχικότητας της τουρκικής ηγεσίας. Οι συμβολισμοί πολλές φορές μιλούν πιο δυνατά από τις λέξεις κι αυτό το έχουμε δει να επαναλαμβάνεται ουκ ολίγες φορές από τους ίδιους τους Ευρωπαίους ηγέτες, όπως για παράδειγμα στις γεμάτο χαμόγελα φωτογραφίες εκρηκτικών κατά τα άλλα Συνόδων Κορυφής ή ακόμα χειρότερα στις επίσημες συναντήσεις Ευρωπαίων ηγετών με δικτάτορες.

Η επίσκεψη της ευρωπαϊκής ηγεσίας, του επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην Άγκυρα ήταν από μόνη της μια διπλωματικά αμφιλεγόμενη επιλογή, την οποία μάλλον δεν «ζύγισε» σωστά η ευρωπαϊκή πλευρά. Η ανησυχία της ΕΕ για την έξοδο της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών δεν είναι μια τυχαία επιλογή από την τουρκική κυβέρνηση και η πρόεδρος της Κομισιόν το αντιλήφθηκε μέσα από την παραβίαση του πρωτόκολλου και των πιο θεμελιωδών κανόνων φιλοξενίας.

Στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε, η φον ντερ Λάιεν τόνισε πως η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων «δεν είναι προς διαπραγμάτευση» και πως η Τουρκία πρέπει να σεβαστεί τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και να απελευθερώσει τον επιχειρηματία Οσμάν Καβαλά και τον πολιτικό Σελαχατίν Ντεμιρτάς. Πρόσθεσε επίσης ότι η Κομισιόν θα επανέλθει με προτάσεις για τη στήριξη των προσφύγων από τη Συρία και ότι η Τουρκία πρέπει να δείξει «καλή θέληση» σε όλα τα παραπάνω θέματα.

Τελικά είναι δεν είναι «προς διαπραγμάτευση» για την Κομισιόν ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η προστασία των προσφύγων; Γιατί ο Τούρκος πρόεδρος να κάνει κίνηση «καλής θέλησης»; Χρωστάει κάτι στην ΕΕ; Επίσης για ποια κίνηση «καλής θέλησης» μιλάει η Κομισιόν, όταν έχει αποτύχει επανειλημμένως να ρυθμίσει τα του οίκου της, να εφαρμόσει δηλαδή με επιτυχία ένα πρόγραμμα μετεγκατάστασης εντός της ΕΕ με ορθή διανομή των προσφύγων μεταξύ όλων ανεξαιρέτως των κρατών-μελών; Η Κομισιόν ζητάει κομψά «αλληλεγγύη» από την Άγκυρα, αλλά στην ουσία ούτε η ίδια δεν μπορεί να πείσει τα κράτη-μέλη να δείξουν αλληλεγγύη με τους πρόσφυγες.

Όσο ο Ερντογάν γνωρίζει ότι η ΕΕ είναι λόγια και όχι πράξεις, όταν γνωρίζει ότι σε πολλά ζητήματα κινείται με «δύο μέτρα και δύο σταθμά», γιατί να δείξει «καλή θέληση»; Γιατί να σεβαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα; Ποιος θα τον ελέγξει και ποια αρχή θα του επιβάλλει να τα σεβαστεί;

Το μόνο για το οποίο πραγματικά φαίνεται να ανησυχεί η ΕΕ είναι μήπως η Τουρκία «χαλαρώσει» τα σύνορά της για το προσφυγικό κι αναπτύξει επίσης στενές σχέσεις με την πολιτική ηγεσία στη Λιβύη. Η ΕΕ δεν μπορεί να εκβιάσει την Τουρκία, ωστόσο η Τουρκία μπορεί να εκβιάσει την ΕΕ με πολλούς τρόπους: Από το Αιγαίο και το Κυπριακό, από τη Λιβύη μέχρι το προσφυγικό, η Άγκυρα διαθέτει διαφορετικά «εργαλεία» άσκησης πίεσης.

Οι Βρυξέλλες μιλούν για «αντιφατικά μηνύματα» από τον Ερντογάν, αλλά δεν θέλουν να αντιληφθούν – ή κάνουν πως δεν αντιλαμβάνονται – ότι συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: Τα μηνύματα του Ερντογάν είναι και πολλά και ξεκάθαρα. Εάν κάποια πλευρά φάσκει και αντιφάσκει αυτή είναι, δυστυχώς, η ευρωπαϊκή.

Όσο συνεχίζεται αυτό το γαϊτανάκι δεν θα μπορούμε να αναμένουμε καμία θετική εξέλιξη στις ευρω-τουρκικές σχέσεις και κατά συνέπεια στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αυτό θα πρέπει να το γνωρίζει η ελληνική κυβέρνηση και να μην πηγαίνει σε διαπραγματεύσεις με την Τουρκία πέραν των ζητημάτων που ορίζονται στις διερευνητικές: της υφαλοκρηπίδα και της ΑΟΖ.