Η τεχνητή κρίση στο Αιγαίο είναι win-win για Μητσοτάκη και Ερντογάν

Η πολιτική ηγεσία στην Τουρκία τακτικά τα τελευταία πολλά χρόνια «χτίζει» σκηνικά έντασης και κρίσης. Είναι μια πάγια τακτική του προέδρου Ερντογάν. Αρκεί να κάνει κάποιος μια πρόχειρη έρευνα στο διαδίκτυο, ούτε καν μέσα από ιστορικά ντοκουμέντα και σχετική βιβλιογραφία, για να το αντιληφθεί.

Σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις, πλην των επικίνδυνων υπερπτήσεων και των εμπλοκών στον ουρανό του Αιγαίου, οι ενέργειες της γείτονας χώρας κρατούνται σε ένα πλαίσιο ακραίας ρητορικής. Ναι, τραβάει το σχοινί η Άγκυρα, και μάλιστα κάθε φορά το κάνει με έναν τρόπο που τείνουμε να ξεχνάμε τι έχει προηγηθεί, πώς ξεκίνησε, ποιοι είναι οι συσχετισμοί στο εσωτερικό της χώρας, σε τι αποσκοπεί κι εάν η φιλοπολεμική ρητορική απέναντι στην Ελλάδα αφορά την ίδια την Ελλάδα ή αποτελεί αντανάκλαση μίας άλλης επιδίωξης, σε ένα άλλο πεδίο σύγκρουσης και διεκδίκησης.

Πηγές των ενόπλων δυνάμεων με τις οποίες συνομιλήσαμε και γνωρίζουν την κατάσταση από πρώτο χέρι σημειώνουν ότι η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας κορυφώνει τη ρητορική της κάθε καλοκαίρι. «Σαφώς κι είμαστε σε επιφυλακή, όπως είμαστε πάντοτε», σημειώνουν. «Η Τουρκία είναι μία αναθεωρητική δύναμη εδώ και δεκαετίες και κλιμακώνει τις διεκδικήσεις στα δυτικά και στα ανατολικά», προσθέτουν. Και πράγματι, πόσες φορές δεν έχουμε διαβάσει και ακούσει για την αμφισβήτηση της υφαλοκρηπίδας; Για τις «γκρίζες ζώνες»; Για τη «Γαλάζια Πατρίδα»; Για την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε μεγάλο αριθμό νησιών;

Επί ημερών Ερντογάν, τις περισσότερες φορές, αν όχι όλες, που η τουρκική ηγεσία επιλέγει να οξύνει τη ρητορική της έχει προηγηθεί ή κορυφωθεί μια μείζονα πολιτική εξέλιξη στο εσωτερικό, μια διεθνή πίεση ή μια σημαντική γεωπολιτική εξέλιξη. Συρία, Λιβύη, τώρα η Ουκρανία και τα ενεργειακά της ΕΕ και κάτι άλλο επίσης: Οι εξοπλισμοί. Να το κρατήσουμε αυτό. Το εξοπλιστικό «κρεσέντο» τόσο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ όσο και μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έχει «κοκκινίσει» τους τελευταίους μήνες, με την ελληνική κυβέρνηση να κλείνει τη μία συμφωνία μετά την άλλη. «Η σχέση των δύο χωρών είναι μια διελκυστίνδα» θα μου πει ένας φίλος διπλωμάτης που γνωρίζει από πρώτο χέρι τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. «Όταν τραβάει ο ένας, αμύνεται ο άλλος · όταν τραβάει ο άλλος, αμύνεται ο πρώτος. Μία κατάσταση που φαίνεται αδιέξοδη, αλλά δεν είναι γιατί στην πραγματικότητα δίνει τροφή ο ένας στον άλλο, σε πολλά επίπεδα».

Για να μην κοιτάμε μόνο την άλλη πλευρά και να μην πιστεύουμε ότι εμείς είμαστε «θύματα» της «φιλοπολεμικής ηγεσίας» της Τουρκίας, ας φύγουμε από το πεδίο της ρητορικής κι ας πάμε στο πεδίο των πολιτικών κερδών. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει εκλογές την επόμενη χρονιά, αντιμέτωπος με τρομέρες πιέσεις σε εσωτερικό κι εξωτερικό, με μια οικονομία παραπαίουσα που χρηματοδοτεί με δανεικό χρήμα εξοπλισμούς και εξωτερικές παρεμβάσεις σε βόρεια Αφρική και Συρία. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι «τεντωμένες» όσο δεν πάει, έχοντας παράλληλα και το διαρκές μέτωπο στα ανατολικά της χώρας με το κουρδικό ζήτημα. Η διπλωματική πρωτοβουλία της Άγκυρας για να έρθουν στο ίδιο τραπέζι οι ομάδες Ζελένσκι και Πούτιν και να δοθεί λύση στην Ουκρανία δεν έχουν τελεσφορήσει, ενώ η πίεση προς την Ουάσινγκτον για να εμπλακεί πιο δυναμικά η Τουρκία στη Συρία δεν έχει αποδώσει. Η Άγκυρα ακολουθεί την τακτική «ρίχνω άδεια για να πιάσω γεμάτα» στην εξωτερική πολιτική και πολλές φορές είναι αλήθεια ότι κάτι έχει κερδίσει, έστω και προσωρινά. Ο Ερντογάν είναι εξαιρετικά αφερέγγυος για ΕΕ και ΗΠΑ, αλλά την ίδια στιγμή είναι και απαραίτητος, ειδικά όσο δεν υπάρχει διάδοχη πολιτική κατάσταση στην Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι προφανές ότι προλειαίνει το έδαφος και διαμορφώνει ένα κλίμα ώστε κάποτε τα ζητήματα που θέτει να μην είναι εντελώς «εκτός συζήτησης» – όπως συμβαίνει τώρα με την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών.

Από την κλιμάκωση της ρητορικής είναι προφανές ότι βγαίνει κερδισμένος και ο Έλληνας πρωθυπουργός. Συσπειρώνει το εκλογικό του ακροατήριο σε μια περίοδο που μόνο αρνητικές εξελίξεις έχουμε στη χώρα σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, προετοιμάζοντας τον ίδιο και το κόμμα του για τις εκλογές. Προχωρά σε μια σειρά αμυντικών συμφωνιών που ικανοποιούν συγκεκριμένα συμφέροντα και «βαραίνουν» αβάσταχτα την πλάτη των φορολογούμενων, ενώ την ίδια στιγμή μεταφέρει το πεδίο της πολιτικής αντιπαράθεσης γύρω από τα εθνικά θέματα, προσπαθώντας να βάλει τρικλοποδιά στην αντιπολίτευση και παράλληλα να δείξει πόσο αποφασισμένος είναι να «προστατέψει την πατρίδα» από εξωτερικές απειλές. Πάγια τακτική, δηλαδή, πολλών συντηρητικών και λαϊκιστικών κυβερνήσεων που καταφεύγουν στην ανασφάλεια, τα εθνικιστικά αντανακλαστικά και την πατριδοκαπηλεία για να διασωθούν πολιτικά και να κρύψουν τα μεγάλα θέματα κάτω από το χαλί. Μα αυτό ακριβώς δεν κάνει κι ο Ερντογάν; Δεν βάζει την «απειλή» της Ελλάδας στην κορυφή της πολιτικής του ατζέντας για να αντιμετωπίσει ποικίλες εσωτερικές πιέσεις; Όπως είπαμε και στην αρχή της ανάλυσής μας, μία πρόχειρη έρευνα στο διαδίκτυο αρκεί για να δούμε ανάλογες συνθήκες τεχνητής κρίσης στο πρόσφατο παρελθόν.

Οι δύο κοινωνίες, ελληνική και τουρκική, δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν. Οι πολιτικές ηγεσίες τις βάζουν σε κόντρα, τη στιγμή που θα έπρεπε να ευνοείται ο διάλογος και η αναζήτηση ενός κοινού ειρηνικού μέλλοντος και για τις δύο χώρες που δεν μπορούν παρά να συνυπάρξουν. Ερντογάν και Μητσοτάκης κάνουν ακριβώς το ίδιο επωφελούμενοι αμφότεροι από την κατάσταση: Πετούν τη μπάλα στην εξέδρα και διαμορφώνουν ένα σκηνικό πολέμου. Απλά ο ένας φοράει λευκά και κόκκινα χρώματα κι ο άλλος λευκά και μπλε.