Εν μέσω πολέμου ο Ζελένσκι προωθεί νόμο που διαλύει τα εργασιακά δικαιώματα

Το ουκρανικό κοινοβούλιο ψήφισε νομοσχέδιο για την απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, ενισχύοντας τις ανησυχίες ότι οι εργαζόμενοι στη χώρα θα χάσουν οριστικά τα εργασιακά τους δικαιώματα, τη στιγμή που ο πόλεμος με τη Ρωσία ασκεί τεράστια πίεση στην εθνική οικονομία.

Με το σχέδιο νόμου (γνωστό ως Halyna Tretyakova Bill 5371) που ψηφίστηκε πριν κάποιες μέρες, οι βουλευτές ενέκριναν την πρόταση Ζελένσκι για νομιμοποίηση συμβάσεων μηδενικών ωρών εργασίας και την άρση της προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων που εγγυόταν η εργατική νομοθεσία για πάνω από το 70% του εργατικού δυναμικού της χώρας. Το τελευταίο μέτρο επί της ουσίας καταργεί τον εθνικό εργατικό κώδικα για την μεγάλη πλειοψηφία των εργαζόμενων, προωθώντας το μοντέλο των ατομικών συμβάσεων μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη. Με τους νέους νόμους καταργείται επίσης η εξουσία των συνδικάτων να ασκούν βέτο στις απολύσεις και να έχουν λόγο στη συνδιαμόρφωση ή τροποποίηση σχετικών με την εργασία νομοσχεδίων.

Το σχέδιο νόμου 5371 είχε επικριθεί από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, καθώς κι από ουκρανικά κι ευρωπαϊκά συνδικάτα, καθώς παραβιάζει τον πυρήνα των διεθνών εργασιακών προτύπων. «Η ακραία ρύθμιση της απασχόλησης έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές της αυτορρύθμισης της αγοράς και της σύγχρονης διαχείρισης του προσωπικού», αντιτείνουν από το κυβερνών κόμμα «Υπηρέτης του Λαού», προσθέτοντας ότι «η προστασία των εργαζόμενων δημιουργεί γραφειοκρατικά εμπόδια τόσο για την αυτοπραγμάτωση των εργαζομένων, όσο και για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των εργοδοτών».

Η Ναταλία Ουσμάνοβα, δικηγόρος με ειδίκευση στο εργατικό δίκαιο, έχει αναλάβει μαζί με συναδέλφους της πρωτοβουλία ώστε να ασκηθεί πίεση από την ΕΕ προς τον πρόεδρο Ζελένσκι, υποβάλλοντας αναλυτικό υπόμνημα στα ευρωπαϊκά όργανα. «Οι δύο νόμοι θα μπορούσαν να επιδεινώσουν περαιτέρω μια ήδη δύσκολη κοινωνικοοικονομική κατάσταση για τους Ουκρανούς που υποφέρουν από τη στρατιωτική εκστρατεία της Ρωσίας», σημειώνει στο rosa.gr, προσθέτοντας ότι «τέτοιας έκτασης προσπάθεια απορρύθμισης της αγοράς εργασίας συμβαίνει για πρώτη φορά στη χώρα».

Σύμφωνα με τους τελευταία στοιχεία του ΟΗΕ, η εισβολή της Ρωσίας έχει οδηγήσει σε εσωτερικό εκτοπισμό τουλάχιστον επτά εκατομμύρια ανθρώπους, γεγονός που επιδεινώνεται από μια σοβαρή οικονομική κρίση που πλήττει σκληρά την κοινωνία. Την ίδια στιγμή, η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει ότι η οικονομία της Ουκρανίας θα συρρικνωθεί κατά 45% το 2022. «Η χρηματοδοτική στήριξη από την ΕΕ περνά από περίεργες συμπληγάδες που ελέγχει ο μηχανισμός της κυβέρνησης και του προέδρου και είναι πραγματικά δύσκολο να έχει κανείς ασφαλή κι αξιόπιστη πρόσβαση στην πληροφορία και τα σχετικά έγγραφα», υπογράμμισε η Ουσμάνοβα. «Σε αυτό το πλαίσιο, και με τους νέους νόμους που θα εφαρμοστούν, όλη η διαπραγματευτική δύναμη μεταφέρεται στους εργοδότες. Τα συνδικάτα δεν θα μπορούν να προστατεύσουν πλέον τους εργαζόμενους και η δουλειά μας ως δικηγόροι θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη».

Ο πόλεμος ως «παράθυρο ευκαιρίας»

Μιλώντας στο rosa.gr, η εργατολόγος Ολένα Κοβαλένκο εξέφρασε το φόβο της ότι ένας αυξανόμενος αριθμός εργαζομένων αναγκαστικά θα αποδεχθεί τις νέες, δυσμενείς συνθήκες στην αγορά εργασίας ελλείψει άλλων επιλογών, ενώ εκτιμά ότι θα αυξηθεί ο αριθμός των μεταναστών προς την ΕΕ στην αναζήτηση εργασίας. «Μετά το μεγάλο προσφυγικό ρεύμα προς κράτη-μέλη της ΕΕ λόγω της ρωσικής εισβολής, το επόμενο διάστημα αναμένεται να έχουμε νέα μεταναστευτικά ρεύματα λόγω της νέας εργατικής νομοθεσίας. Πρόκειται για νομοσχέδια που προστατεύουν αποκλειστικά τα συμφέροντα των επιχειρηματιών και των εργοδοτών με τις ευλογίες του κράτους. Πρόκειται για μια σκοταδιστική πορεία προς τα πίσω, προς το παρελθόν, μακριά από κάθε έννοια προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων στην Ουκρανία».

Τόσο η Ουσμάνοβα όσο και η Κοβαλένκο συμφωνούν ότι η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και η άρση των εγγυήσεων προς τους εργαζομένους ήταν μια μακροπρόθεσμη πολιτική της ουκρανικής κυβέρνησης, ακόμη και πριν από τον πόλεμο, και μέρος μιας προσπάθειας για την προσέλκυση ξένων επενδυτών. «Οι νόμοι που ψηφίστηκαν έχουν προετοιμαστεί εδώ και ενάμισι χρόνο», συμπλήρωσε η Κοβαλένκο. «Αποτέλεσαν μία από τις πρώτες πρωτοβουλίες του Ζελένσκι και του κυβερνώντος κόμματος ήδη από τις αρχές του 2020, ωστόσο τότε αποκρούστηκαν από τα συνδικάτα με μεγαλειώδεις πορείες στο Κίεβο. Σήμερα είναι δύσκολο να συμβεί κάτι τέτοιο εν μέσω πολέμου και στρατιωτικού νόμου», δήλωσε η Οσμάνοβα, αναγνωρίζοντας ότι ο πόλεμος λειτούργησε ως «παράθυρο ευκαιρίας» για την υιοθέτηση των αντεργατικών νόμων.

Συμβάσεις μηδενικών ωρών εργασίας

Σύμφωνα με την υπό έγκριση νομοθεσία, οι εργοδότες θα μπορούν να ρυθμίζουν το περιεχόμενο της ατομικής σύμβασης κατά το δοκούν, με την πρόβλεψη σχετικής ρήτρας για εγγυημένη εργασία τουλάχιστον 32 ωρών το μήνα. Επίσης, ο νόμος προβλέπει ότι το ποσοστό των εργαζομένων με συμβάσεις μηδενικών ωρών σε κάθε εταιρεία ή επιχείρηση δεν μπορεί να υπερβαίνει το 10%, ωστόσο δεν θα υπάρχει κάποιο ανεξάρτητο ελεγκτικό όργανο που θα μπορεί να επιβεβαιώνει εάν πράγματι τηρείται αυτό το ποσοστό.

Η ουκρανική κυβέρνηση δήλωσε ότι οι άνθρωποι που εργάζονται παράτυπα σήμερα βρίσκονται «χωρίς καμία κοινωνική ή εργασιακή εγγύηση», θέλοντας να υπεραμυνθεί τις πρότασής της για τις συμβάσεις μηδενικών ωρών, ενώ πρόσθεσε ότι αυτές οι συμβάσεις «θα βοηθήσουν στη νομιμοποίηση της εργασίας των ελεύθερων επαγγελματιών, οι οποίοι εργάζονται ως επί το πλείστον σε βραχυπρόθεσμα έργα και δεν περιορίζονται στην εργασία για έναν μόνο πελάτη».

Ο επίσης εργατολόγος και ακτιβιστής Βαλερί Κοζμπούρ τόνισε στο rosa.gr ότι κάθε δήλωση της κυβέρνησης σχετικά με τους νέους νόμους στην εργασία είναι και μία επίθεση προς την κοινωνία. «Ο Ζελένσκι εκλέχτηκε με ‘σημαία’ την ενίσχυση και στήριξη των εργαζομένων και σήμερα κάνει το ακριβώς αντίθετο με την πρόφαση του πολέμου. Βιώναμε μια μεγάλη οικονομική κρίση ήδη πριν από τον πόλεμο, με τους οικονομικούς κινδύνους να είναι μεγαλύτεροι σήμερα, τη φτώχεια και την ανασφάλεια να αυξάνονται, με το κράτος να έρχεται να δώσει το τελειωτικό χτύπημα στους εργαζόμενους».

Οι νέες συμβάσεις που προτείνονται στο πλαίσιο της νομοθεσίας για τις μηδενικές ώρες εργασίας, όπως μας είπε ο Κοζμπούρ, θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε χώρους εργασίας δύο ταχυτήτων, όπου οι εργοδότες προσφέρουν ασφαλείς θέσεις εργασίας στο πιστό προσωπικό που δεν συνδικαλίζεται, ενώ άλλοι, εκείνοι που διεκδικούν, να αντιμετωπίζουν επισφαλή απασχόληση ή άμεση απόλυση για λόγους που κατασκευάζουν οι εργοδότες. «Αυτή η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται θα μπορούσε να επηρεάσει χώρους εργασίας με εκατοντάδες εργαζομένους, συμπεριλαμβανομένων των θέσεων εργασίας του δημόσιου τομέα που κινδυνεύουν από τις πολιτικές λιτότητας, όπως τα νοσοκομεία, το δίκτυο συγκοινωνιών, τα ταχυδρομεία, οι υπηρεσίες συντήρησης υποδομών κ.α», δήλωσε ο Κοζμπούρ. «Πρόκειται για ένα καταστροφικό βήμα προς την επισφάλεια στην εργασία, θέτοντας υπό αμφισβήτηση το ίδιο το δικαίωμα των Ουκρανών που έχουν πληγεί από τον πόλεμο να αποκτήσουν ένα μέσο διαβίωσης, να μπορούν να συντηρούνται από την εργασία τους».

Τι θα ακολουθήσει μετά τον πόλεμο;

Οι ευρωπαϊκές συνδικαλιστικές ενώσεις έχουν επικρίνει την τάση ακραίας απορρύθμισης της εργασίας στην Ουκρανία από τότε που ο Ζελένσκι και το κόμμα του ανέλαβαν τη διακυβέρνηση τον Μάιο του 2019.

Στις 14 Ιουλίου, καθώς «φούντωναν» οι φήμες για νέα ψηφοφορία επί του σχεδίου νόμου 5371, τρεις ευρωπαϊκές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες εξέφρασαν την ανησυχία τους ότι η ουκρανική κυβέρνηση συνεχίζει να καταπατά τις αξίες της ΕΕ για τον κοινωνικό διάλογο και τα κοινωνικά δικαιώματα. «Ανησυχούμε έντονα για τις οπισθοδρομικές εργασιακές μεταρρυθμίσεις», αναφέρεται στην επιστολή των συνδικάτων, υποστηρίζοντας ότι οι μεταρρυθμίσεις «κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση από τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ». Ο Λάζλο Άντορ, πρώην Επίτροπος της Κομισιόν, γενικός γραμματέας του ιδρύματος Ευρωπαϊκών Προοδευτικών Μελετών, της επίσημης δεξαμενής σκέψης των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών στις Βρυξέλλες, πρόσθεσε ότι «η Ουκρανία βαδίζει προς μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από τους κανόνες της ΕΕ για την αξιοπρεπή εργασία» κι ότι πρόκειται για μια ενέργεια με «μεγάλη δόση καιροσκοπισμού» από την πλευρά του Ουκρανού προέδρου.

«Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι τα μέτρα αυτά είναι προσωρινά, ότι η νομοθεσία αυτή είναι προσωρινή κι ότι υιοθετείται εν μέσω πολέμου. Υπάρχει όμως το ρητό ‘ουδέν μονιμότερο του προσωρινού’, ενώ γνωρίζουμε όλοι ότι μέσα στον πόλεμο ή με αφορμή τον πόλεμο πολιτικές ηγεσίες λαμβάνουν σκοτεινές αποφάσεις και ψηφίζουν αντιλαϊκά και αντεργατικά μέτρα. Ο Ζελένσκι δεν είναι ο πρώτος που το κάνει, ούτε ο τελευταίος», υπογραμμίζει η Ολένα Κοβαλένκο. «Μονάχα σκεφτείτε ότι η Ουκρανία έλαβε καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ στα τέλη Ιουνίου, με την Κομισιόν να έχει επικρίνει στο παρελθόν ανάλογες νομοθετικές πρωτοβουλίες, αλλά τώρα επιλέγει να κλείσει τα μάτια. Ο εργατικός κώδικας δεν θα ισχύει πλέον, οι συλλογικές συμβάσεις θα καταργηθούν και οι μηχανισμοί προστασίας των εργαζομένων που ισχύουν σήμερα δεν θα λειτουργούν. Πρόκειται για μια θρασύτατη παραβίαση των διεθνών κανόνων και προτύπων στον τομέα της εργασίας, που είναι σίγουρο ότι θα διατηρηθεί και μετά τέλος του πολέμου».