Ο σοσιαλισμός του Πέδρο Σάντσεθ «θάφτηκε» στην Μελίγια

«Η μαροκινή αστυνομία μας χτύπησε και σκότωσε τους φίλους μας», αφηγείται ο Αμίρ, ένας από τους επιζώντες της σφαγής της περασμένης Παρασκευής 24 Ιουνίου κατά μήκος των συνόρων του ισπανικού θύλακα Μελίγια της Βόρειας Αφρικής. Ο τελικός αριθμός των νεκρών παραμένει αδιευκρίνιστος, ωστόσο σύμφωνα με διεθνείς ΜΚΟ τουλάχιστον τριάντα επτά άνθρωποι σκοτώθηκαν καθώς οι μαροκινές δυνάμεις ασφαλείας ξυλοκόπησαν, λιθοβολούσαν και πέταξαν δακρυγόνα στους περίπου 1.500 πρόσφυγες και μετανάστες που όρμησαν προς τον φράχτη των συνόρων – το μοναδικό χερσαίο σύνορο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Αφρική. Το βίντεο που είδε το φως της δημοσιότητας δείχνει δεκάδες άλλους να πέφτουν από τον φράχτη ύψους έξι μέτρων, καθώς η μαροκινή αστυνομία έριχνε δακρυγόνα και πυροβολούσε με σφαίρες από καουτσούκ όσους σκαρφάλωναν.

Σύμφωνα με την Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ναδόρ στο Μαρόκο, ο αριθμός των νεκρών αυξήθηκε καθώς πολλοί βαριά τραυματίες έμειναν ως και δέκα ώρες στον ήλιο και τη ζέστη χωρίς ιατρική φροντίδα. Το σοκαριστικό βίντεο που κυκλοφόρησε στα social media δείχνει σωρό ανθρώπινων σωμάτων στοιβαγμένα το ένα πάνω στ’άλλο, περικυκλωμένα από ΜΑΤ, όπου με δυσκολία μπορούσε να διακρίνει κανείς ποιοι από αυτούς ήταν νεκροί ή τραυματίες. Κάποιοι είχαν χειροπέδες, άλλοι φαίνονταν ζωντανοί, ενώ σε άλλο βίντεο η αστυνομία φέρεται να χτυπά επανειλημμένα όσους βρίσκονταν στο έδαφος.

Περισσότερα πλάνα δημοσίευσε η εφημερίδα Público όπου δείχνουν την ισπανική στρατιωτική αστυνομία και τις μαροκινές υπηρεσίες ασφαλείας να συνεργάζονται σε συντονισμένες ενέργειες εναντίον ομάδων μεταναστών που είχαν καταφέρει να ανέβουν στον φράχτη. Ο Πέδρο Σάντσεθ υπερασπίστηκε δημόσια τις ενέργειες της ισπανικής αστυνομίας, με τους κυβερνητικούς εταίρους Unidas Podemos να τον παρακολουθούν μουδιασμένοι κι αμήχανοι.

Πρόσφυγες και μετανάστες εγκλωβισμένοι μεταξύ φρακτών και αστυνομικών δυνάμεων / AP Photo / Javier Bernardo

Αντίθετα, η Ισπανική Επιτροπή Βοήθειας για τους Πρόσφυγες (CEAR) καταδίκασε τη «χρήση ασυγκράτητης βίας» ως μέσο ελέγχου των συνόρων κι αποτροπής της άφιξης στην ισπανική επικράτεια ατόμων που θα μπορούσαν να είναι επιλέξιμα για διεθνή προστασία. Οι περισσότεροι που αναζητούν το πέρασμα σε ισπανικό έδαφος προέρχονται από το εμπόλεμο Νότιο Σουδάν, οι πολίτες του οποίου λαμβάνουν άσυλο από την Ισπανία σε ποσοστό 92%, ωστόσο πολλοί περνούν τα πάνδεινα μέχρι να περάσουν – αν τα καταφέρουν – στην Ευρώπη διακινδυνεύοντας πολλές φορές τη ζωή τους. Για τα μέλη της ένωσης «Mantero» της Μαδρίτης, μιας συλλογικότητας μεταναστών πλανόδιων πωλητών, υπάρχει ένα σαφές φυλετικό στοιχείο στην άσκηση αστυνομικής βίας και τις δολοφονίες και μία κραυγαλέα απόδειξη υποκρισίας κι ενοχής από τους Ευρωπαίους ηγέτες. «Η Ευρώπη υποδέχεται με ανοιχτές αγκάλες τους ανθρώπους που φεύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά περιμένει με το χέρι στη σκανδάλη όσους ξεφεύγουν από πολέμους ή από την πείνα στην αφρικανική ήπειρο. Για την κυβέρνηση της Ισπανίας, οι ζωές των μαύρων δεν έχουν καμία σημασία», τονίζουν.

Σοσιαλισμός εντός, ακροδεξιές πρακτικές εκτός;

Η αντίδραση του Ισπανού πρωθυπουργού σε όσα συνέβησαν και η άμεση κάλυψη της αστυνομικής καταστολής έχει προκαλέσει σοκ στο δημοκρατικό κόσμο. Ο Σάντσεθ μίλησε για «μαφίες» και για μία «καλά οργανωμένη και βίαιη επίθεση στην ακεραιότητα του ισπανικού εδάφους». Χρησιμοποίησε, δηλαδή, στοχεία της ρητορικής του ακροδεξιού Vox που έχει στηρίξει την εκλογική του άνοδο στην ξενοφοβία και την «εισβολή» μεταναστών και προσφύγων. Η Άντα Κολάου, δήμαρχος Βαρκελώνης, χαρακτήρισε τις δηλώσεις του Σάντσεθ «ντροπιαστικές», με τη διευθύντρια της ΜΚΟ «Walking Borders», Έλενα Μαλένο, να υπογραμμίζει ότι «οι μαφίες δεν έχουν καμία σχέση με ανθρώπους που πυροβολούνται και σκοτώνονται στα σύνορα», επιχειρώντας να ξεκαθαρίσει ότι πρόκειται για δύο διαφορετικά ζητήματα. «Οι άνθρωποι που ξεφεύγουν από πολέμους κι αναζητούν ένα καλύτερο αύριο είναι συνήθως εξουθενωμένοι. Έχουν υποστεί πολλές επιθέσεις κι εκφοβισμούς έπειτα από την υπογραφή της νέας ισπανο-μαροκινής διμερούς συμφωνίας μετανάστευσης τον περασμένο Απρίλιο», πρόσθεσε με άρθρο της στην El Diario. «Μετά την υπογραφή της νέας συμφωνίας, οι επιδρομές σε κατ’ευφημισμόν κέντρα υποδοχής μεταναστών και προσφύγων, οι αυθαίρετες συλλήψεις, οι φυλετικές διακρίσεις κι άλλα κατασταλτικά μέτρα κατά του μεταναστευτικού και προσφυγικού πληθυσμού έχουν πολλαπλασιαστεί», εξήγησε.

Άνθρωποι σκαρφαλώνουν στους φράχτες που χωρίζουν τον ισπανικό θύλακα της Μελίγια από το Μαρόκο, την Παρασκευή 24 Ιουνίου 2022. Ισπανικές και μαροκινές δυνάμεις συμμετείχαν από κοινού στη βάναυση δράση και το θάνατο μεταναστών και προσφύγων / AP Photo / Javier Bernardo

«Είναι φρικτό να συγχαίρει η κυβέρνηση τη μαροκινή αστυνομία», έγραψε στο Twitter ο βουλευτής Ινίχο Ερεχόν, επικεφαλής της Πράσινης Αριστεράς στη Μαδρίτη, άλλοτε ιδρυτικό μέλος των Podemos, αφήνοντας αιχμές για στενές σχέσεις της ισπανικής κυβέρνησης με την μαροκινή μοναρχία. «Ο Σάντσεθ εξομαλύνει τις διπλωματικές σχέσεις με το βάναυσο κατοχικό καθεστώς του Μαρόκου στη Δυτική Σαχάρα, ανατρέποντας δεκαετίες ισπανικής εξωτερικής πολιτικής, ενώ αγνοεί τις αποφάσεις διεθνών δικαστηρίων που αναγνωρίζουν το δικαίωμα της Δυτικής Σαχάρας στην αυτοδιάθεση».

Η εργαλειοποίηση του προσφυγικού αποτελεί κυρίαρχη πρακτική της κυβέρνησης του Μωάμεθ ΣΤ’, η οποία ασκεί με αυτό τον τρόπο πιέσεις στην Ισπανία, όπως για παράδειγμα τον Μάιο του 2021, όταν άνοιξε τα σύνορα στον ισπανικό θύλακα της Θέουτα, επιτρέποντας σε οκτώ χιλιάδες ανθρώπους να περάσουν σε μόλις σαράντα οκτώ ώρες. Πίσω από τα τραγικά γεγονότα της περασμένης Παρασκευής κρύβεται η διάλυση ενός κέντρου υποδοχής προσφύγων και μεταναστών από τη μαροκινή αστυνομία κοντά στη Μελίγια, με τους φιλοξενούμενους να επιχειρούν να φύγουν προς την Ισπανία για να αποφύγουν τη σύλληψη και απέλαση. Οι αστυνομικές δυνάμεις Ισπανίας και Μαρόκου έδρασαν σε ισπανικό έδαφος κι ενώ θα μπορούσαν να συγκρατήσουν την κατάσταση χωρίς τη χρήση βίας, επέλεξαν να κινηθούν επιθετικά και να ανοίξουν πυρ.

«Η ισπανική αστυνομία έχει ευθύνη για τους θανάτους»

Η ανακοίνωση του κυβερνητικού εταίρου του PSOE, των Unidas Podemos, δεν ήταν ιδιαίτερα επιθετική προς την κυβέρνηση, παρότι εκφράστηκε με σαφήνεια ο αποτροπιασμός για τα γεγονότα. Ωστόσο, ο πρώην επικεφαλής του κόμματος Πάμπλο Ιγκλέσιας εξαπέλυσε ευθέια επίθεση στην κυβέρνηση σημειώνοντας ότι «οι άνθρωποι δεν πέθαναν εξαιτίας της μαφίας, αλλά επειδή σκοτώθηκαν από μονάδες της μαροκινής αστυνομίας που υποστηρίζονταν από την ισπανική αστυνομία και μονάδες της πολιτικής φρουράς». Ο Ιγκλέσιας επέκρινε επίσης την κάλυψη από τα ισπανικά ΜΜΕ, υπογραμμίζοντας ότι οι φράσεις όπως «μαζική εισβολή» χρησιμοποιούνται συνεχώς μόνο όταν μιλάμε για μαύρους μετανάστες. «Ήταν 1.500 όσοι προσπάθησαν να φτάσουν στη Μελίγια και μόνο 120 τα κατάφεραν. Αντίθετα, υπάρχουν 130.000 Ουκρανοί στην Ισπανία που αντιμετωπίζονται όπως θα έπρεπε, ως πρόσφυγες πολέμου», ξεκαθαρίζοντας ότι δεν μπορεί να υπάρχουν πρόσφυγες β’κατηγορίας.

Lo que dijo Pedro Sánchez sobre la masacre de Melilla felicitando a Marruecos es grave, pero es exactamente igual de grave que el tratamiento mediático que han dado a la matanza en casi todas las televisiones ???????? pic.twitter.com/a1bmzdwYMt

— Pablo Iglesias ???? (@PabloIglesias) June 27, 2022

Οι πέντε υπουργοί των Unidas Podemos απέφυγαν να καταδικάσουν τις ενέργειες της μαροκινής αστυνομίας, περιοριζόμενοι σε εκκλήσεις για δημόσια έρευνα και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με την αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Εργασίας, Γιολάντα Ντίαθ, να κρατά χαμηλά τους τόνους. Μέχρι στιγμής οι όποιες αντιδράσεις από τον κυβερνητικό εταίρο δεν έχουν καταφέρει να πιέσουν τον Σάντσεθ να ζητήσει συγγνώμη για τις δηλώσεις του ή να πείσει το PSOE να συμφωνήσει σε ανεξάρτητη έρευνα, πόσο μάλλον να προωθήσει ευρύτερες μεταρρυθμίσεις στη μεταναστευτική πολιτική.

Ο αριθμός των θανάτων κατά μήκος των νότιων συνόρων της Ισπανίας έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια. Το «Walking Borders» υπολογίζει τον συνολικό αριθμό σε 4.400 για το 2021, με την συντριπτική πλειονότητα να λαμβάνει χώρα κατά μήκος της επικίνδυνης διαδρομής του Ατλαντικού από τη βορειοδυτική Αφρική προς τα ισπανικά Κανάρια νησιά.

Η ευρωπαϊκή υποκρισία

Ο κυνισμός του Ισπανού πρωθυπουργού και η ανεπάρκεια της ισπανικής αριστεράς να ορθώσει ανάστημα και να υπερασπιστεί το διεθνές δίκαιο ίσως αποτυπώνει μία ευρύτερη πολιτική συναίνεση γύρω από το δόγμα της «Ευρώπης-Φρούριο», το οποίο αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στην προσφυγική κρίση στο Αιγαίο το φθινόπωρο του 2015, αποτελώντας έμπνευση της ευρωπαϊκής alt-right.

Η ακραία βία που παρατηρήθηκε στη Μελίγια αποτελεί παράδειγμα του ευρύτερου μοντέλου πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την ανάθεση της ασφάλειας των εξωτερικών της συνόρων σε αυταρχικά καθεστώτα και, κατά συνέπεια, τη μετατροπή των νότιων συνόρων της Ένωσης σε χώρους όπου δεν «φτάνει» το διεθνές δίκαιο και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναστέλλεται σε μεγάλο βαθμό. Το μοντέλο αυτό βασίζεται σε μία πολιτική αποτροπής, σύμφωνα με την οποία όσοι περισσότεροι χάνουν τη ζωή τους, τόσο λιγότεροι θα επιχειρήσουν να έρθουν. Μία πολιτική ακραία ρατσιστική, η οποία επίσης δεν φέρνει τα επιθυμητά αποτελέσματα για εκείνους που την εμπνεύστηκαν. Τα προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα αυξάνονται συνεχώς παρά τους μεγάλους κινδύνους για τη ζωή των ανθρώπων, καθώς η ελπίδα για διέξοδο από τον πόλεμο, την ανέχεια και τις πολιτικές διώξεις ξεπερνά πολλές φορές το φόβο του θανάτου.

Οι μεταναστευτικές ροές είναι αδύνατο να σταματήσουν, καθώς αν μπλοκαριστεί μία διαδρομή, θα ανοίξει μια άλλη πιο επικίνδυνη. Οι περισσότεροι από τους όσους προσπάθησαν να φτάσουν στη Μελίγια προέρχονταν από το Νότιο Σουδάν και το Τσαντ, χώρες από τις οποίες οι πρόσφυγες και μετανάστες συνήθως προσπαθούσαν να περάσουν στην Ευρώπη μέσω της Λιβύης, ωστόσο η κατάσταση εκεί και ο βαθμός της κρατικής καταστολής οδηγούν περισσότερους να επιλέγουν αρχικά την Αλγερία για να μεταπηδήσουν στο Μαρόκο. Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έχει επανειλημμένα επικρίνει τη χρηματοδότηση της ακτοφυλακής της Λιβύης από την ΕΕ και την Ιταλία, καθώς και τη συνεργασία τους στην αναγκαστική επιστροφή προσφύγων στη χώρα, όπου βρίσκονται αντιμέτωποι με απάνθρωπες συνθήκες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Εν τω μεταξύ, πίσω στο Μαρόκο, έχουν σκαφτεί βιαστικά τάφοι στο τοπικό νεκροταφείο στο Ναντόρ, με τις αρχές να θέλουν να θάψουν τους νεκρούς χωρίς καμία προσπάθεια να ταυτοποιήσουν τα θύματα ή να πραγματοποιήσουν αυτοψίες. Την ίδια στιγμή, οι περισσότεροι από τους χιλιάδες μετανάστες που κρατήθηκαν στα σύνορα της Μελίγια έχουν εκτοπιστεί βίαια περισσότερο από εξακόσια χιλιόμετρα μακριά από τον ισπανικό θύλακα προς το νότιο Μαρόκο. Είναι σαφές ότι τόσο για τις μαροκινές αρχές όσο και για την ισπανική κυβέρνηση το σχέδιο είναι να προχωρήσουν χωρίς να αναγνωρίσουν τη βαρύτητα των γεγονότων, επιλογή ιδιαίτερα προβληματική ιδιαίτερα από τον Πέδρο Σάντσεθ, έναν κατά γενική ομολογία προοδευτικό σοσιαλδημοκράτη πολιτικό.