Θα κατηγορηθεί η Ρωσία για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας;

Μετά από περισσότερες από έξι εβδομάδες έντονων εχθροπραξιών στην Ουκρανία, οι ρωσικές δυνάμεις άρχισαν να αποσύρονται περιμετρικά του Κιέβου στις 3 Απριλίου. Η υποχώρησή τους κάθε άλλο παρά ομαλή ήταν και άφησε πίσω της τεράστιες καταστροφές, με όλο και περισσότερα στοιχεία για φρικαλεότητες προς τον πληθυσμό να έρχονται στο φως.

Η δράση των ρωσικών δυνάμεων αποτυπώθηκε τόσο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και από τα ΜΜΕ στην ΕΕ και τις ΗΠΑ. Μετά τις αποκαλύψεις, στις 5 Απριλίου, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ότι απαιτεί την «απερίφραστη καταδίκη της Ρωσίας, την παραπομπή της ηγεσίας της χώρας στη δικαιοσύνη και την παροχή πολύ μεγαλύτερης υποστήριξης από τα δυτικά κράτη στην Ουκρανία».

«Το πιο σημαντικό στοιχείο της ομιλίας του Ουκρανού προέδρου ήταν ότι οι ενέργειες των Ρώσων στην Ουκρανία δεν έχουν προηγούμενο στη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο εποχή σε ευρωπαϊκό έδαφος» σημειώνει στο rosa.gr διπλωματική πηγή στις Βρυξέλλες, προσθέτοντας ότι «τα γεγονότα στην Ουκρανία ήταν πραγματικά τρομακτικά, αλλά αν υπάρχει τρόπος να αποκατασταθεί η ειρήνη και να αντληθούν διδάγματα, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε μια δυσάρεστη αλήθεια: ο κύριος λόγος που αυτός ο πόλεμος προκαλεί τόσο θυμό στις ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι ότι υπάρχουν πολλά στοιχεία, μαρτυρίες και βίντεο που συνθέτουν ενδεχομένως μια ογκώδη δικογραφία για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας από τις ρωσικές δυνάμεις».

Την ίδια στιγμή, ενώ ένα σημαντικό μέρος των ευρωπαϊκών κοινωνιών ασκεί βαθιά κριτική στη Ρωσία, δεν έχει σε μεγάλη εκτίμηση το ΝΑΤΟ. «Πολλοί βλέπουν υποκρισία στα σχόλια του Τζο Μπάιντεν κατά της Ρωσίας σε αντίθεση με άλλα αυταρχικά καθεστώτα, όπου η Ουάσινγκτον σιωπά επιδεικτικά» σημειώνει η ίδια πηγή στο rosa.gr. «Θηριωδίες που παρατηρούνται στην Ουκρανία έχουν πραγματοποιηθεί και σε πολλούς άλλους πολέμους, συχνά με πολλές απώλειες αμάχων, με το θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων».

Ο πόλεμος της Κορέας (1950-53) και ο πόλεμος της Γαλλικής Ινδοκίνας (1946-54) αποτελούν κάποια πρώτα μεταπολεμικά παραδείγματα, ωστόσο ανάλογες θηριωδίες υπήρξαν στο Βιετνάμ, την Αγκόλα, τη Μοζαμβίκη, τον Καύκασο, σε κράτη της Αφρικής, δύο φορές στο Αφγανιστάν και, φυσικά, στη Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη και τα τελευταία πολλά χρόνια στην Υεμένη. Αυτό για να μην αναφέρουμε και τη συστηματική, θεσμική βία, αλλά και πολιτικές δολοφονίες ή σκοτεινές υποθέσεις δράσης παραστρατιωτικών ομάδων σε πολλά μέρη της Λατινικής Αμερικής.

Σύμφωνα με αναφορές των δυτικών μυστικών υπηρεσιών, στο μέτωπο της Ουκρανίας έχουν σκοτωθεί επτά έως δέκα χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες και πάνω από 25.000 έχουν τραυματιστεί. Πολλές από τις ρωσικές δυνάμεις που αποσύρονται από την Ουκρανία δεν είναι σε θέση να αναδιαταχθούν και με τα τρία τέταρτα των διαθέσιμων δυνάμεων να έχουν ήδη δεσμευτεί για τον πόλεμο στην Ουκρανία, το Κρεμλίνο αναγκάζεται να ανακαλέσει τα στρατεύματά του από τη Συρία, τη Λιβύη, την Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία, καθώς και να συνεργαστεί με ιδιωτικές εταιρίες, όπως η Wagner Group, για την ανάπτυξη μισθοφόρων.

«Δεν θα πρέπει να περιμένουμε ότι αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει εύκολα – κι αυτό δεν αφορά μόνο το στρατιωτικό σκέλος» σημειώνει στο rosa.gr άλλη μία διπλωματική πηγή στις Βρυξέλλες. «Καθώς τα ρωσικά στρατεύματα αποσύρονται ηττημένα από μεγάλα τμήματα της βόρειας Ουκρανίας, πολλές ακόμη περιπτώσεις φρικαλεοτήτων θα μπορούσαν να έρθουν στο φως. Αυτό που κάνουν αυτοί οι στρατιώτες είναι αποτρόπαιο, αλλά, όπως και με τους Αμερικανούς στο Ιράκ, υπάρχουν και άλλες συνθήκες και καταστάσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη σε μια ενδεχόμενη δίκη. Πήραν εντολές από τους ανώτερούς τους; Ενήργησαν αυτόνομα ή κατόπιν εντολών; Εάν υπήρχαν εντολές, σε ποιο βαθμό ακολουθήθηκαν και σε ποιο όχι; Είναι πολλά σημεία που χρήζουν προσοχής και έρευνας για τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης και καλά στοιχειοθετημένης δικογραφίας. Πολλοί επίσης από τους Ρώσους στρατιώτες παραπλανήθηκαν στον πόλεμο, έπεσαν θύματα ανηλεούς προπαγάνδας και βρέθηκαν στο πεδίο των μαχών βλέποντας γύρω τους συμπατριώτες τους να πεθαίνουν. Κάποιοι από εκείνους που γλίτωσαν και τώρα υποχωρούν, θέλησαν ίσως να πάρουν εκδίκηση. Είναι οι ίδιοι εξ ολοκλήρου υπεύθυνοι για αυτό ή μήπως η αλυσίδα της ασυγκράτητης βίας φτάνει μέχρι το Κρεμλίνο;».

Το έργο που θα είχε μπροστά του το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στην περίπτωση προσφυγής της Ουκρανίας σε αυτό θα ήταν σίγουρα ιδιαίτερα απαιτητικό, αλλά και αναγκαίο για να γίνονται σεβαστές διατάξεις του δικαίου του πολέμου. Μπορεί όμως η απόδοση δικαιοσύνης να εξαντληθεί μόνο στην περίπτωση της ρωσικής εισβολής και των φρικαλεοτήτων που έχει επιφέρει; Ή θα έπρεπε να έρθουν προς διερεύνηση και μια σειρά άλλων εμπόλεμων εκστρατειών και των συνεπειών τους στις τοπικές κοινωνίες; Είναι απαραίτητο να αποδίδεται δικαιοσύνη σε όλες τις υποθέσεις και σε όλους τους πολέμους ή να χρησιμοποιείται το διεθνές δίκαιο α λα καρτ; Κρίσιμα ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις.