#Live COP26: 5 αλήθειες για την κλιματική ανισότητα και φτώχεια

Το 2021 η κλιματική αλλαγή έπληξε όλο τον κόσμο με κύματα καύσωνα ρεκόρ, ξηρασίες, πυρκαγιές και ακραίες καταιγίδες. Συχνά οι άνθρωποι που υποφέρουν περισσότερο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι εκείνοι που έχουν κάνει τα λιγότερα για να την προκαλέσουν.

Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία των πιο ευάλωτων ατόμων, είναι σημαντικό να αναδειχθεί από πού προέρχονται οι εκπομπές ρύπων, ποιους βλάπτει η κλιματική αλλαγή και πώς αναπτύσσονται μορφές κλιματικής αδικίας και ανισότητας.

Η Τζέσικα Μπέρνερ, ερευνήτρια του περιβάλλοντος και μέλος πολλών ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην κλιματική αλλαγή, μελετά τα διλήμματα δικαιοσύνης που θέτει η κλιματική αλλαγή και οι κλιματικές πολιτικές στις διεθνείς διαπραγματεύσεις από το 2009 έως σήμερα. Μαζί με την καθηγήτρια Σόνια Κλίνσκι του πανεπιστημίου της Αριζόνα, επιχειρούν να ενημερώσουν την κοινωνία των πολιτών σχετικά με τις προκλήσεις που έχει η μπροστά της παγκόσμια κοινότητα και να θέσουν στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου την κλιματική ανισότητα και φτώχεια.

Αλήθεια Νο1: Οι εκπομπές αερίων προέρχονται από τους «μεγάλες παίκτες»

«Ένας συνηθισμένος τρόπος να σκεφτεί κανείς την ευθύνη μιας χώρας για την κλιματική αλλαγή είναι να εξετάσει τις κατά χώρα ή κατά κεφαλήν εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου» σημειώνουν οι δύο ερευνήτριες, φέρνοντας ως παράδειγμα την Κίνα, η οποία αποτελεί τον μεγαλύτερο ρυπαντή παγκοσμίως. Ωστόσο στην κατά κεφαλήν ρύπανση, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και ο Καναδάς καταγράφουν υπερδιπλάσιες εκπομπές από την Κίνα, ενώ καθεμία από αυτές έχει πάνω από 100 φορές τις κατά κεφαλήν εκπομπές αρκετών χωρών της Αφρικής.

«Αυτές οι διαφορές είναι πολύ σημαντικές από την άποψη της δικαιοσύνης. Της κλιματικής δικαιοσύνης. Όσο οι εκπομπές μιας χώρας γίνονται υψηλότερες, τόσο λιγότερο συνδέονται με τα βασικά αγαθά για την ανθρώπινη ευημερία. Οι μετρήσεις της ανθρώπινης ευημερίας αυξάνονται πολύ γρήγορα με σχετικά μικρές αυξήσεις στις εκπομπές, αλλά στη συνέχεια εξομαλύνονται. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες με υψηλές εκπομπές θα μπορούσαν να μειώσουν σημαντικά τις εκπομπές τους χωρίς να μειώσουν την ευημερία των πληθυσμών τους, ενώ οι χώρες με χαμηλότερο εισόδημα και χαμηλότερες εκπομπές δεν μπορούν να κινηθούν ανάλογα», τονίζει η Κλίνσκι. Οι χώρες με χαμηλό εισόδημα υποστηρίζουν εδώ και χρόνια ότι, σε ένα πλαίσιο στο οποίο οι παγκόσμιες εκπομπές πρέπει να μειωθούν δραματικά μέσα στο επόμενο μισό αιώνα, θα ήταν άδικο να τους ζητηθεί να περικόψουν βασικές επενδύσεις σε τομείς στους οποίους οι πλουσιότερες χώρες έχουν ήδη επενδύσει, όπως η πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια, η εκπαίδευση και η βασική υγειονομική περίθαλψη, τη στιγμή που οι κάτοικοι των πλουσιότερων χωρών συνεχίζουν να απολαμβάνουν έναν τρόπο ζωής με υψηλή κατανάλωση ενέργειας και καταναλωτικών αγαθών.

Αλήθεια Νο2: Η κλιματική φτώχεια είναι ισοδύναμη της ενεργειακής φτώχειας

Εξετάζοντας μόνο τις τρέχουσες εκπομπές παραλείπεται μια άλλη σημαντική πτυχή της κλιματικής αδικίας και ανισότητας: Ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου και παραμένουν στην ατμόσφαιρα για εκατοντάδες χρόνια αργότερα, με την (υπερ)συσσώρευση αυτή να οδηγεί στην κλιματική αλλαγή. Το διοξείδιο του άνθρακα παγιδεύει τη θερμότητα, θερμαίνοντας τον πλανήτη.

Ορισμένες χώρες και περιοχές φέρουν πολύ μεγαλύτερη ευθύνη για τις συσσωρευμένες εκπομπές από ό,τι άλλες. «Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εκπέμψει πάνω από το ένα τέταρτο όλων των αερίων του θερμοκηπίου από το 1750, ενώ ολόκληρη η ήπειρος της Αφρικής έχει εκπέμψει μόνο περίπου 3%», σημειώνει η Μπέρνερ, προσθέτοντας ότι «στο δυτικό κόσμο οι πολίτες συνεχίζουν να επωφελούνται από τον πλούτο και τις υποδομές που δημιουργήθηκαν με ενέργεια που συνδέεται με αυτές τις εκπομπές πριν από δεκαετίες, ενώ στον αναπτυσσόμενο κόσμο συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: αδύναμες υποδομές και ελάχιστη πρόσβαση σε ενέργεια, δημιουργώντας μαζί με κλιματική φτώχεια και ενεργειακή φτώχεια».

Αλήθεια Νο3: Τα οφέλη από τα ορυκτά καυσίμων είναι άνισα κατανεμημένα μεταξύ των χωρών

Μια μελέτη του Ινστιτούτου Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης και της Oxfam διαπίστωσε ότι το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι υπεύθυνο για το 36% των αερίων του θερμοκηπίου από το 1990 έως το 2015. Το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού ήταν αντίστοιχα  υπεύθυνο για κάτι λιγότερο από το 6%.

Τα παραπάνω συνδέονται άμεσα με την έλλειψη πρόσβασης στην ενέργεια από το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού και την υψηλή κατανάλωση των πλουσιότερων κρατών που αντανακλάται, μεταξύ άλλων, στον αριθμό αεροπορικών πτήσεων ανά έτος, τις εξοχικές κατοικίες, αλλά στα πολλά και διαφορετικά μέσα μεταφοράς.

Επίσης, για πάνω από το ένα τρίτο (1/3) των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από ορυκτά καύσιμα και τσιμέντο κατά τον τελευταίο μισό αιώνα η ευθύνη βαραίνει 20 μεγάλες εταιρείες, κυρίως παραγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αυτή η διαπίστωση οφείλει να κινητοποιήσει τους πολιτικούς ηγέτες και να τους οδηγήσει στην ανάπτυξη εκείνων των πολιτικών που είναι ικανές να καταστήσουν τις μεγάλες εταιρείες υπόλογες για το καταστροφικό τους ρόλο στην κλιματική αλλαγή.

Αλήθεια Νο4: Οι φτωχοί και αδύναμοι πλήττονται δυσανάλογα από την κλιματική κρίση

Η κατανόηση της προέλευσης των εκπομπών αποτελεί τη μία μόνο όψη τους νομίσματος. Οι φτωχές χώρες και περιοχές συχνά αντιμετωπίζουν μεγαλύτερους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή και είναι πιο εκτεθειμένες στα ακραία κλιματολογικά φαινόμενα.

«Ορισμένες μικρές νησιωτικές χώρες, όπως το Τουβαλού και οι Νήσοι Μάρσαλ για παράδειγμα, αντιμετωπίζουν απειλές για την ίδια την επιβίωσή τους καθώς η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει απότομα. Τμήματα της υποσαχάριας Αφρικής, η Αρκτική και πολλές ορεινές περιοχές αντιμετωπίζουν επίσης πολύ ταχύτερες κλιματικές αλλαγές από ό,τι άλλα μέρη του κόσμου. Σε ορισμένα μέρη της Αφρικής, οι αλλαγές στη θερμοκρασία και οι βροχοπτώσεις επιταχύνουν τις οδυνηρές συνέπειες της επισιτιστικής ασφάλειας», τονίζει η Κλίνσκι, με την Μπέρνερ να προσθέτει ότι «πολλές από αυτές τις χώρες και κοινότητες διαθέτουν τους λιγότερους διαθέσιμους πόρους για την προστασία τους, με αποτέλεσμα να επιλέγουν μαζικά την μετανάστευση. Είναι αυτοί που ονομάζουμε κλιματικοί πρόσφυγες, οι οποίοι ήδη έχουν αρχίσει να μετακινούνται σε μεγάλη κλίμακα».

Αλήθεια Νο5: Η κλιματική κρίση έχει ταξικό χαρακτήρα

Τα παραπάνω ζητήματα κλιματικής δικαιοσύνης είναι κεντρικής σημασίας για τις διαπραγματεύσεις στη διάσκεψη για το κλίμα στη Γλασκώβη, αλλά και πέραν αυτής. Πολλές συζητήσεις έχουν επικεντρωθεί αυτές τις πρώτες μέρες σε γενικόλογες διατυπώσεις, ευχολόγια και εκτιμήσεις για την κατάσταση που έχει να αντιμετωπίσει η παγκόσμια κοινότητα. «Ένα κρίσιμο ζήτημα είναι η επένδυση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η οποία μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στη μείωση των εκπομπών και να ενισχύσει παράλληλα τις χώρες με χαμηλό εισόδημα», τονίζει η Μπέρνερ.

Ωστόσο οι πλούσιες χώρες έχουν καθυστερήσει να εκπληρώσουν τη δέσμευσή τους για παροχή 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να προσαρμοστούν στις κλιματικές αλλαγές. Για μια ακόμη φορά επανέλαβαν τη δέσμευσή τους, η οποία κάθε άλλο παρά ρεαλιστική φαίνεται να είναι.

«Ορισμένοι ηγέτες θέτουν επίσης σκληρά ερωτήματα σχετικά με το τι πρέπει να γίνει μπροστά στις απώλειες που δεν μπορούν να αναστραφούν. Πώς θα πρέπει η παγκόσμια κοινότητα να στηρίξει τους ανθρώπους που χάνουν τις πατρίδες τους και τον τρόπο ζωής τους;», αναρωτιέται η Κλινσκι, συμπληρώνοντας ότι «η αδράνεια των ισχυρών αντανακλά τον ρατσισμό απέναντι στους αδύναμους και φαίνεται σχεδόν αδύνατο να αντιμετωπιστεί μέσα στο σημερινό πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο»

Η ROSA βρίσκεται στη Γλασκώβη και σας μεταφέρει τον παλμό από την σύνοδο για το κλίμα COP26 μέσα από ρεπορτάζ, δηλώσεις και συνεντεύξεις.