H μονολιθική κατασκευή του Έλληνα μετανάστη ως συντηρητικού

Στο χωριό, στην Ήπειρο, κάθε χρόνο τον 15 Αύγουστο είναι η ημερομηνία γύρω από την οποία περιστρέφεται η- πάντα προσωρινή- παλιννόστηση των περισσότερων που κατάγονται από εκεί: είτε από αυτούς που έζησαν κάποια περίοδο της ζωής τους στο χωριό, είτε κυρίως από όσους προέρχονται από οικογένειες μεταναστών που επιστρέφουν στα μέρη που γεννήθηκαν οι γονείς τους και οι παππούδες του.

Το φαινόμενο της μετανάστευσης που έλαβε χώρα κυρίως τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, σε μια τόσο φτωχή περιφέρεια όπως εκείνη της Ηπείρου, έλαβε τεράστιες διαστάσεις με άλλους να τοποθετούν τις προσδοκίες τους σε μεγαλουπόλεις της Ελλάδας και πολλούς που έπραξαν το μεγάλο ταξίδι με προορισμό τον Νέο Κόσμο: είτε στις ΗΠΑ και βεβαίως στην Αυστραλία.

Από διηγήσεις ανθρώπων που έζησαν σε κοινότητες Ελλήνων, κυρίως στην Αυστραλία, αυτό που επισημαίνουν είναι το ήδη γνωστό: τον άκρατο συντηρητισμό που τους διέπνεε και επέβαλε τους όρους της σε όλη τη κοινότητα, σε νέους και παλιούς.

Η εικόνα της Ελλάδας συνυφασμένη με τη Ελλάδα του ’50 στην οποία ο Εμφύλιος είχε λήξει και η ιδέα τους έθνους που πρέπει να μένει απρόσβλητη από ρυπαρές προοδευτικές ιδέες για να μπορέσει να ομνύει στις παραδόσεις της οικογένειας και της πίστης: οι πυλώνες της διαιώνισης της φυλής ανά τους αιώνες. Δηλαδή το κλασικό ακροατήριο της παραδοσιακής δεξιάς.

Το εντυπωσιακό είναι (και δεν αφορά μόνο τους Έλληνες) είναι πως οι μετανάστες όταν κατέφθαναν στην Αυστραλία έγιναν δεκτοί με τις προκαταλήψεις εναντίον τους και με περιρρέουσα ατμόσφαιρα που τους αντιμετώπιζε ως κατώτερους πολίτες και για αυτό το λόγο ίσως η πίστη πως ανήκουν σε μια χώρα με πανάρχαια ιστορία αντιστάθμιζε το αίσθημα απόρριψης.

Όταν όμως άρχισαν να ορθοποδούν οικονομικα και να μεταπηδούν από το status της εργατικής τάξης προς εκείνο της μεσαίας υιοθέτησαν την ίδια ακριβώς συμπεριφορά με εκείνη που κάποτε τους κατέτασσε ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Ανάμεσα σε αυτούς που νιώθουν μεγαλύτερη δυσφορία για τους ξένους δεν είναι άλλοι από τους πρώην μετανάστες οι οποίοι νιώθουν απειλούμενοι από αυτούς που ούτε λίγο ούτε πολύ είναι η δική τους εικόνα από το παρελθόν.

Και όμως μέσα σε αυτά τα προπύργια συντηρητισμού υπάρχουν και φωνές που την αντιστρατεύνοται. Οκ, για πολλούς νεότερους η Ελλάδα, βγαλμένη από τις αφηγήσεις των δικών τους, είναι κάτι μονολιθικά χαραγμένο στην συνείδηση τους ως κάτι αφηρημένα ιδεώδες. Ενα ιδεώδες που περικλείει μια Ελλάδα όπως εκείνη του ’50, σοβαρή και δεξιά, μετρημένη, που είναι η καλύτερη χώρα του κόσμου (και ας την έχουν επισκεφθεί μια φορά στη ζωή τους ή και ποτέ).

Από την άλλη υπάρχουν και όσοι αντιλαμβάνονται πως ο κόσμος δεν είναι οι διηγήσεις των γονιών ούτε οι εικόνες από ένα κόσμο καθηλωμένο σε άλλες δεκαετίες. Υπάρχουν και οι άνθρωποι που βλέπουν στην Ελλάδα κάτι πολύ διαφορετικό από τις εμπειρίες τους σε ένα σύστημα που δείχνει ρωγμές και δεν μπορεί να επιρρίπτει τις ευθύνες σε άλλους.

Υπάρχουν χιλιάδες σύγχρονοι μετανάστες που έχουν φύγει εξαιτίας της παρούσας κατάστασης και η μνήμη τους βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα ένδειας και έλλειψη προοπτικών που αναζητούν λύσεις πέρα από τα ήδη γνωστά.

Θέλω να πω τελικά πως η μονολιθική κατασκευή του μετανάστη Έλληνα ως συντηρητικού και πιστού οπαδού μιας νοσταλγικής στο δεξιό παρελθόν Ελλάδας δεν πρέπει όχι μόνο να ανταποκρίνεται στη πραγματικότητα, αλλά δημιουργεί και στερεότυπα που ορθώνουν τοίχους.