Ρατσιστική βία: 107 περιστατικά το 2020 στην Ελλάδα παρά την πανδημία

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την καταγραφή περιστατικών βίας με ρατσιστικό κίνητρο κατά τη διάρκεια του 2020 παρουσίασε το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, την Πέμπτη 22 Απριλίου. Πρόκειται για τη δέκατη κατά σειρά Ετήσια Έκθεση που δημοσιεύει το Δίκτυο, αποτυπώνοντας τις ποσοτικές και ποιοτικές τάσεις του τοπίου της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα.

Τα μέλη του Δικτύου κατέγραψαν, μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα, 107 περιστατικά ρατσιστικής βίας, με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

Σε 74 περιστατικά στοχοποιήθηκαν μετανάστες, πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο, λόγω εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή/και χρώματος, υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων λόγω της σύνδεσής τους με πρόσφυγες και μετανάστες, καθώς και δομές φιλοξενίας ή παροχής άλλων υπηρεσιών στις εν λόγω ομάδες.

Σε 30 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ΛΟΑΤKI+ άτομα.

Σε 3 περιστατικά στοχοποιήθηκαν Έλληνες πολίτες λόγω εθνοτικής καταγωγής.

Τέλος, σε 50 περιστατικά στοχοποιήθηκαν περισσότερα του ενός θύματος, ενώ σε 77 περιστατικά η επίθεση τελέστηκε από ομάδα (τουλάχιστον 2 ατόμων).

Αναφορικά δε με το προφίλ των δραστών καταγράφηκε ότι:

Σε 23 περιστατικά οι θύτες ήταν ένστολοι, ενώ σε 4 περιστατικά οι δράστες ήταν δημόσιοι λειτουργοί.

Σε 59 περιστατικά συμμετείχαν πολίτες.

Σε 3 περιστατικά οι θύτες ήταν εργοδότες.

Σε 3 περιστατικά τα θύματα των επιθέσεων πιστεύουν ότι οι δράστες συνδέονται με εξτρεμιστικές ομάδες.

Σε 13 περιστατικά τα θύματα αναγνώρισαν τους δράστες ως μεικτές ομάδες πολιτών και μελών εξτρεμιστικών ομάδων, ενώ σε 2 από αυτά αναφέρεται από τα θύματα παρενοχλητική συμπεριφορά από ένστολους, που κλήθηκαν στο σημείο από τους θύτες.

Το Δίκτυο αναγνωρίζει πως η νέα πραγματικότητα που έφερε η πανδημία, επηρέασε έντονα και τις καταγραφές των περιστατικών ρατσιστικής βίας. Ο περιορισμός της λειτουργίας των υπηρεσιών και των δομών των μελών του Δικτύου, καθώς και η απαγόρευση κυκλοφορίας (lockdown) διαπιστώνεται ότι είχαν αντίκτυπο στην περιορισμένη έλευση ωφελούμενων σε αυτές. Παρά τους περιορισμούς πρόσβασης των θυμάτων στην καταγραφή, το σύνολο των καταγραφών του Δικτύου για το 2020 είναι ελαφρώς υψηλότερο από το προηγούμενο έτος (τότε είχαν καταγραφεί 100 περιστατικά) και κινείται εν γένει στα ίδια επίπεδα με τις καταγραφές του Δικτύου τα τελευταία χρόνια. Αυτό δείχνει ότι το 2020, οι καταγραφές του Δικτύου αποτέλεσαν, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, την κορυφή του παγόβουνου.

Όπως επισημάνθηκε κατά τη διάρκεια της συζήτησης, το Δίκτυο κατέγραψε περιστατικά τα οποία συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την πανδημία. Οι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο φαίνεται να γίνονται αντιληπτοί ως απειλή για τη δημόσια υγεία, ενώ διαπιστώνεται ότι οι διακρίσεις εις βάρος συγκεκριμένων στοχοποιούμενων ομάδων αναφορικά με την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες εντατικοποιούνται. Η έκφραση παρενοχλητικών συμπεριφορών, αυθαιρεσίας αλλά και βίας, με ρατσιστικό κίνητρο από εκπροσώπους της αστυνομίας, κατά τη διάρκεια ελέγχων των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας, επηρεάζει σχεδόν όλες τις στοχοποιούμενες ομάδες, ενώ τα περιστατικά ρατσιστικής βίας με θύτες δημόσιους υπαλλήλους δείχνουν μια αναμενόμενη μείωση, δεδομένης της περιορισμένης λειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών με φυσική παρουσία.

Κατά το 2020, το Δίκτυο κατέγραψε επίσης αύξηση των περιστατικών ρατσιστικής βίας, κατά προσφύγων, μεταναστών αλλά και υποστηρικτών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίοι στοχοποιήθηκαν λόγω της σύνδεσής τους με τις παραπάνω ομάδες. Ενώ το 2019 τα περιστατικά κατά αυτών των ομάδων έφταναν τα 51, το 2020 ανήλθαν σε 74. Η ανά διαστήματα όξυνση των περιστατικών αυτών συνδέεται άρρηκτα με τη θεσμική στοχοποίηση προσφύγων, μεταναστών και υποστηρικτών. Παράλληλα όμως, ο ευρύτερος περιορισμός της κυκλοφορίας του προσφυγικού πληθυσμού στον δημόσιο χώρο, στο πλαίσιο μέτρων που υιοθετήθηκαν με αφορμή την πανδημία, σε συνδυασμό με τη μείωση των ροών και του εν λόγω πληθυσμού, φαίνεται να συμβάλλει στη μη ορατότητα της συγκεκριμένης στοχοποιούμενης ομάδας και στον περιορισμό των καταγεγραμμένων περιστατικών εις βάρος τους.

Ωστόσο τα αίτια του προβλήματος, αλλά και τα κίνητρα των θυτών φαίνεται να συνεχίζουν να υπάρχουν – ένδειξη που προκύπτει και από τη συμμετοχή των ίδιων δραστών σε πάνω από ένα καταγεγραμμένα περιστατικά (η τάση αυτή καταγράφηκε σε 21 περιστατικά, έναντι 7 που καταγράφηκαν το 2019). Ενδεικτικό των παραπάνω είναι το γεγονός ότι τα περιστατικά με θύτες πολίτες ή/και μέλη εξτρεμιστικών ομάδων, λαμβάνουν χώρα σε περιοχές που συγκεντρώνονται πρόσφυγες και μετανάστες, κυρίως περιοχές με δομές φιλοξενίας και υποδοχής, ενώ σε συγκεκριμένες περιόδους διαπιστώνεται εντατικοποίηση των περιστατικών, όπως το πρώτο τρίμηνο του 2020, καθώς και την περίοδο Σεπτεμβρίου-Οκτώβριου 2020. Ενδεικτική είναι η αύξηση των περιστατικών ρατσιστικής βίας που κατέγραψε το Δίκτυο, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, στα νησιά του Αιγαίου. Ενώ από το 2015 έως το 2019 οι επιθέσεις στα νησιά του Αιγαίου στα οποία εντοπίζονται οι κύριες προσφυγικές ροές (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Κως, Λέρος και Ρόδος) κυμαίνονται από 8% έως 20% επί του συνόλου των καταγραφών, το 2020 ξεπέρασαν το 40%.

Σχετικά με τα περιστατικά κατά ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, εν μέσω πανδημίας, η διασπορά των εν λόγω περιστατικών παρατηρείται σε πολύ συγκεκριμένα πεδία του δημόσιου χώρου (π.χ. πλατείες, δρόμους) σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια που η αντίστοιχη διασπορά εντοπιζόταν σε πολλά και διαφορετικά πεδία του δημόσιου χώρου. Επιπλέον στοιχείο των νέων συνθηκών είναι ότι τα μισά περιστατικά κατά ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων λαμβάνουν χώρα εντός του χώρου διαμονής των θυμάτων, συνδυάζοντας την ενδοοικογενειακή βία με το ρατσιστικό κίνητρο ή στο διαδίκτυο. Συγκεκριμένα, ο εγκλεισμός στο περιβάλλον της οικίας συνδέεται στην περίπτωση των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων με έκφραση βίαιων συμπεριφορών από μέλη της οικογένειάς τους που δεν αποδέχονται τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου τους.

Το 2020 επιβεβαιώνεται επίσης για μια ακόμη φορά η προβληματική και έντονα παρενοχλητική μεταχείριση διεμφυλικών ατόμων από εργοδότες και συναδέλφους, δημοσίους λειτουργούς, αλλά και άγνωστους στα θύματα πολίτες, με στόχο την αμφισβήτηση του αυτοπροσδιορισμού του ατόμου. Από τις καταγραφές της χρονιάς γίνεται αντιληπτό ότι τα τρανς άτομα υφίστανται λεκτική ή άλλου τύπου βία η οποία εντατικοποιείται όσο προχωρά η φυλομετάβαση και γίνεται πιο ορατή. Παράλληλα, το Δίκτυο διαπιστώνει ότι σε σημαντικό αριθμό των περιστατικών επιθέσεων λόγω ταυτότητας φύλου τα θύματα βιώνουν ρατσιστική βία στο χώρο εργασίας τους.