Κλείνουμε μια δεκαετία από την «Αραβική Άνοιξη». Οι λαϊκές κινητοποιήσεις στη Τυνησία οδήγησαν στην πτώση του προέδρου Μπεν Αλί, ενώ στην Αίγυπτο τον Ιανουάριο του 2011 οι πρωτοφανείς κινητοποιήσεις στους δρόμους του Καϊρου απέναντι στην 30ετη δικτατορία του Χόσνι Μουμπάρακ ανέδειξαν τη δύναμη της κοινωνίας και ιδιαίτερα της νεολαίας που έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Για πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου φαινόταν ότι οι πολιτικοί και γεωπολιτικοί συσχετισμοί στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής θα άλλαζαν.
Ειδικά για τον Μουμπάρακ, πολλοί πολιτικοί ηγέτες της ΕΕ δεν ήθελαν να στηρίξουν τα νέα δημοκρατικά κινήματα στην Αίγυπτο, υπό το φόβο της αλλαγής των συσχετισμών. Ο τότε Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Τόνι Μπλερ αποκαλούσε τον Μουμπάρακ «γενναίο ηγέτη και δύναμη του καλού στην Αίγυπτο», αναγνωρίζοντας στο πρόσωπό του την «ευημερία της χώρας». Ωστόσο, μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα κινητοποιήσεων, έχασαν τη ζωή τους πάνω από 1000 άνθρωποι, που ήρθαν αντιμέτωποι με τις δυνάμεις του Μουμπάρακ, ενώ ανυπολόγιστος είναι ο αριθμός όσων είχαν βασανιστεί και εκτελεστεί κατά τη διαρκείας της πολιτικής κυριαρχίας του.
Οι επίμονες κινητοποιήσεις στον αραβικό κόσμο θορύβησαν πολλές δυτικές ηγεσίες με τους διαδηλωτές να ζητούν «ψωμί, ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη». Απέναντι σε αυτά τα αιτήματα οι δυτικές δυνάμεις, και ιδιαίτερα οι ΗΠΑ η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία έδειξαν, πρωτοφανή αδιαφορία. Όλοι βέβαια γνώριζαν ότι η «Αραβική Άνοιξη» ήταν αποτέλεσμα μίας σύνθετης ιστορικής διαδικασίας. Ξεκίνησε με τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 19ο αιώνα, συνεχίστηκε με την αποικιοκρατική πολιτική των Ευρωπαίων, ακολούθησαν τα κινήματα ανεξαρτησίας, πολλά από τα οποία κατέληξαν σε δικτατορίες. Μέσα στο διάστημα αυτό πολλές ευρωπαικές ηγεσίες, αλλά και η Σοβιετική Ένωση και οι ΗΠΑ, υποστήριξαν δικτάτορες έναντι επωφελών εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών.
Τυνήσιοι σε διαδήλωση το 2014 στην Τύνιδα, κατά τον εορτασμό της 3ης επετείου από την πτώση του Μπεν Αλί. Credit: Fethi Belaid/AFP/Getty Images.
Διαβάστε επίσης: Πως η Δύση στηρίζει το καθεστώς Σίσι στην Αίγυπτο;
Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου άρχιζαν να εφαρμόζονται νεοφιλελεύθερες και συντηρητικές πολιτικές σε πολλά αραβικά κράτη, οδηγώντας τις τοπικές κοινωνίες στην φτώχεια και τον οικονομικό μαρασμό. Κινητήρια δύναμη της «Αραβικής Άνοιξης» η νεολαία, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο αλλά χωρίς δουλειές και περιθωριοποιημένη, προσπαθούσε να αμφισβητήσει την πολιτική και οικονομική οπισθοδρόμηση.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, παρά την δυναμική ορμή των κινημάτων η «Αραβική Άνοιξη» άφησε πίσω της περισσότερες υποσχέσεις παρά πραγματικά αποτελέσματα. Κυρίως όμως άφησε ολόκληρες κοινωνίες κατακερματισμένες, με ελάχιστες προσδοκίες για πραγματική πολιτική αλλαγή.
Δέκα χρόνια μετά το πρόσημο δεν είναι θετικό, αντίθετο εάν βάλουμε στην εξίσωση και τις εξελίξεις στη Σύρια και τη Λιβύη, η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη.
