Gig economy:  Σε «ελεύθερη πτώση» οι ψηφιακές πλατφόρμες – Καταγράφουν συνεχώς ζημιές

Ανέβηκαν ψηλά και τώρα αντιμετωπίζουν μεγάλες πιέσεις. Οι τιμές των μετοχών των εταιρειών της λεγόμενης «gig economy», της οικονομίας της πλατφόρμας, σημειώνουν ανησυχητικές επιδόσεις, ακόμη και σε σύγκριση με τη μεγάλη αστάθεια και νευρικότητα που παρατηρείται στα χρηματιστήρια διεθνώς. Η πτωτική εικόνα φαίνεται να έχει παγιωθεί τον τελευταίο ενάμισι χρόνο, με τις εκτιμήσεις οικονομολόγων να κάνουν λόγο για ακόμη μεγαλύτερη «βουτιά» τους προσεχείς μήνες.

Η αξία της Uber αποτιμάται σήμερα σε 42 δισ. δολάρια έναντι 120 δισ. δολαρίων στις αρχές του 2021. Η αντίστοιχη αξία της DoorDash, μιας ταχέως αναπτυσσόμενης αμερικανικής εταιρείας delivery, έχει μειωθεί στα 28 δισ. δολάρια από σχεδόν 90 δισ. δολάρια ΗΠΑ την ίδια περίοδο πέρυσι. Η Just Eat, εταιρία delivery σε ΕΕ και Μεγάλη Βρετανία, επίσης έχει πέσει από τα 24 δισ. λίρες σε λιγότερο από 5 δισ. λίρες, ενώ η βρετανική Deliveroo είδε την αξία της της να πέφτει από 7  σε 1,7 δισ. λίρες μέσα σε μόλις εννέα μήνες.

Ο «γκουρού» των επενδύσεων Γουόρεν Μπάφετ είχε δηλώσει κάποτε ότι «δεν μπορείς να ανακαλύψεις ποιος κολυμπάει γυμνός μέχρι να πέσει η παλίρροια» κι αυτό μοιάζει να ταιριάζει απόλυτα στις αρνητικές εξελίξεις στην οικονομική απόδοση των παραπάνω εταιριών, όσο και συνολικά στις απότομες διακυμάνσεις της παγκόσμιας οικονομίας που, ειδικά από την κρίση του 2008 και μετά, βρίσκεται διαρκώς σε τρικυμιώδη κατάσταση. Αναπόφευκτα αυτό που ήδη συμβαίνει είναι ένα μαζικό κύμα πωλήσεων μετοχών που θα μειώσουν κατά πολύ τη ροή κεφαλαίων στο συγκεκριμένο τομέα, καθιστώντας το δανεισμό πιο δύσκολο, ασκώντας πρόσθετες πιέσεις στις εταιρείες να αποπληρώσουν τα συσσωρευμένα χρέη τους. Τι προκάλεσε όμως την χρηματιστηριακή κατάρρευση και τι σημαίνει για τους εργαζόμενους και τους καταναλωτές;

Το χρήμα δεν κινείται πλέον τόσο εύκολα 

Είναι εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσο το delivery food συνιστά ένα βιώσιμο επιχειρηματικό πεδίο για καινοτόμες εταιρίες τεχνολογίες, απλά και μόνο επειδή διαθέτουν μια εφαρμογή. Η πίεση που ασκείται σε αυτές τις εταιρείες να επιτύχουν υψηλή ανάπτυξη για να τροφοδοτήσουν την επενδυτική «φρενίτιδα» οδηγεί στην υποτίμηση της σημασίας βελτίωσης των υπηρεσιών τους, διατηρώντας περιορισμένες δυνατότητες για αύξηση των αμοιβών ώστε να προσελκύσουν νέους εργαζόμενους.

Ο αρχικός -υποτίθεται- στόχος για κάθε εταιρεία ήταν να «εξοντώσει» τον ανταγωνισμό, όπως ακριβώς έκανε για ένα διάστημα η Amazon και το Facebook. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα τεράστιες απώλειες για όλους σχεδόν τους συμμετέχοντες στη συγκεκριμένη αγορά. Η αρχική πεποίθηση ότι η προσέλκυση νέων επενδυτών θα συνεχιζόταν απρόσκοπτα μέσω από τη συνεχή αύξηση των κερδών δεν επαληθεύθηκε, με τις απώλειες λόγω της ακρίβειας και μείωσης της καταναλωτικής δύναμης να αυξάνονται συνεχώς.

Το πρόβλημα της ζήτησης

Τώρα που οι επενδυτές δεν είναι πλέον τόσο πρόθυμοι να χρηματοδοτήσουν τις ζημιές, οι εταιρείες πρέπει να επιλέξουν μεταξύ περιορισμού των εργασιών τους ή αύξησης των τιμών σε μια εποχή που οι καταναλωτές έχουν περιορισμένο διαθέσιμο εισόδημα, επειδή ακριβώς οι αυξήσεις των μισθών δεν συμβαδίζουν με τον πληθωρισμό. Η Uber, για παράδειγμα, ξεκίνησε να αυξάνει τις τιμές της κατά 10% στο Λονδίνο στα τέλη του 2021 για να περιορίσει τις ζημιές που κατέγραφε λόγω της ακρίβειας, με αποτέλεσμα σήμερα να έχουν μειωθεί και οι χρήστες και, κατά συνέπεια, ο κύκλος εργασιών και τα περιθώρια κέρδους.

Τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών, αναμένεται να συνεχιστούν για πολύ καιρό ακόμη, εξέλιξη που θα συμπιέσει περαιτέρω το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών. Έχουμε ήδη δει τους συνδρομητές του Netflix να μειώνονται, καθώς ένα μεγάλο πλέον ποσοστό ανθρώπων παγκοσμίως παίρνει την απόφαση να εξοικονομήσει χρήματα από το κόστος του streaming, αναζητώντας φτηνότερες εναλλακτικές.

Το ποσοστό όσων επιλέγουν το σούπερ μάρκετ ή takeaway αυξάνεται αντί να πληρώσουν για delivery. Κάτι αντίστοιχο καταγράφεται και στις μεταφορές, όπου αυξάνεται το ποσοστό όσων χρησιμοποιούν τις δημόσιες συγκοινωνίες ή το ποδήλατο αντί να πάρουν ταξί ή να χρησιμοποιήσουν το αυτοκίνητό τους. Η μειωμένη ζήτηση, δηλαδή, τείνει να επηρεάζει οριζόντια το σύνολο των υπηρεσιών σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες και τις επιλογές στην καθημερινότητα.

Το πρόβλημα του κόστους

Η άλλη επιλογή για τις επιχειρήσεις είναι να μειώσουν το κόστος, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των παροχών προς τους εργαζομένους και του αυστηρού ελέγχου των μισθών. Αυτό καθιστά την εργασία λιγότερο ελκυστική, περιορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης, πολλοί ντελιβεράδες σταματούν να απασχολούνται στις πλατφόρμες και ταυτόχρονα οι πελάτες διαμαρτύρονται για την προβληματική εξυπηρέτηση και τις καθυστερήσεις στις παραλαβές. Όσο χειρότερη είναι η ποιότητα των υπηρεσιών, τόσο πιθανότερο είναι να μειωθεί η ζήτηση.

Καθώς εντείνεται ο ανταγωνισμός, μόνο οι ισχυρότεροι θα επιβιώσουν. Ορισμένες επιχειρήσεις θα εξαφανιστούν και άλλες θα εξαγοραστούν. Το εύρος των υπηρεσιών αναμένεται επίσης να μειωθεί. Πολλές από αυτές τις υπηρεσίες μπορεί να καταστούν μακροπρόθεσμα κερδοφόρες μόνο σε πιο εύπορες ζώνες, όπου η ζήτηση των πελατών είναι πιθανό να απορροφήσει υψηλότερες τιμές. Διαμορφώνεται έτσι μια νέα ταξική κλιμάκωση στις ψηφιακές πλατφόρμες, που ξεκίνησαν δυναμικά πριν από 10-15 χρόνια για να ολοκληρώνουν έναν κύκλο υπερκέρδους για τους μετόχους και σκληρής εκμετάλλευσης για τους εργαζόμενους. Αυτό που συμβαίνει εδώ και ενάμισι χρόνο είναι μια καθυστερημένη ρύθμιση της gig economy, με το κόστος όμως να πληρώνουν και πάλι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι. Το τι θα μπορούσαν να παραμένουν το επόμενο διάστημα είναι άγνωστο, ωστόσο τα δεδομένα δεν μπορούν να γεμίζουν με αισιοδοξία έναν κλάδο που μεγάλωσε απότομα, όσο και άτσαλα, με τις αρνητικές συνέπειες είναι σήμερα περισσότερο ορατές παρά ποτέ.