10 χρόνια χωρίς τον Θόδωρο Αγγελόπουλο μέσα από τις 10 πιο χαρακτηριστικές ταινίες του

Με αφορμή την συμπλήρωση δέκα χρόνων από τον θάνατο ενός εμβληματικού σκηνοθέτη, επιχειρούμε ένα κινηματογραφικό ταξίδι μέσα από ισάριθμες και χαρακτηριστικές ταινίες του.

«Η σχέση μου με τον κινηματογράφο άρχισε σχεδόν σαν εφιάλτης. Ήταν το ’46 ή ’47, δεν θυμάμαι. Πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, τότε που πήγαινε πολύς κόσμος στο σινεμά και εμείς μικροί τρυπώναμε ανάμεσα στον συνωστισμό των μεγάλων για να χαθούμε στο μαγικό σκοτάδι του εξώστη. Είδα πολλές ταινίες τότε, αλλά η πρώτη ήταν μια ταινία του Michael Curtiz, το «Angels With Dirty Faces». Υπάρχει μια σκηνή στην ταινία «Η Σκόνη του Χρόνου», όπου ο ήρωας οδηγείται από δυο φύλακες στην ηλεκτρική καρέκλα. Καθώς προχωρούν, οι σκιές τους μεγαλώνουν στον τοίχο. Ξαφνικά μια κραυγή… Δεν θέλω να πεθάνω. Αυτή η κραυγή για καιρό μετά στοίχειωνε τις νύχτες μου. Ο κινηματογράφος μπήκε στη ζωή μου με μια σκιά που μεγάλωνε σ’ έναν τοίχο και μια κραυγή.» – Θόδωρος Αγγελόπουλος (27 Απριλίου 1935 – 24 Ιανουαρίου 2012).

Γεννημένος στην Αθήνα, στις 27 Απριλίου του 1935, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος σπουδάζει στη Νομική Σχολή Αθηνών, την οποία όμως, εγκατέλειψε στο πτυχίο. Το 1961 φεύγει στη Γαλλία και γράφεται στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης με καθηγητές τον Ζωρζ Σαντούλ και τον Ζαν Μιτρί, ενώ την επόμενη χρονιά δίνει εξετάσεις και γίνεται δεκτός στην περίφημη σχολή κινηματογράφου IDHEC. Στη συνέχεια θα φοιτήσει κοντά στον εθνολόγο-σκηνοθέτη Ζαν Ρους στο Musee d l’homme όπου θα διδαχθεί το σινεμά-ντιρέκτ.

Με την επάνοδο του στην Ελλάδα το 1964 θα εργαστεί στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» ως κριτικός κινηματογράφου, μαζί με τους καλούς του φίλους, την Τώνια Μαρκετάκη και τον Βασίλη Ραφαηλίδη. Το 1965 του προτείνεται από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και το συγκρότημα Φόρμινξ να γυρίσει μια ταινία για το μουσικό συγκρότημα, η οποία όμως, δεν έμελλε να ολοκληρωθεί ποτέ. Η πρώτη του ταινία παρουσιάζεται το 1968 και είναι η μικρού μήκους «Εκπομπή» που θα προκαλέσει αίσθηση στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενώ δύο χρόνια αργότερα η μεγάλου μήκους «Αναπαράσταση», όντας η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του σκηνοθέτη, θα σημαδέψει τη νέα εποχή του Ελληνικού Κινηματογράφου.

Μέσα στην καρδιά της δικτατορίας, σκηνοθετεί το πρώτο μέρος της Τριλογίας της Ιστορίας, τις «Μέρες του `36» (1972). Μετά από τρία χρόνια, και γυρίσματα στα κρυφά λόγω της απειλής της λογοκρισίας, ο Αγγελόπουλος επιστρέφει με την πιο φιλόδοξη και ίσως την σπουδαιότερη ταινία της καριέρας του: «Ο Θίασος» (1975).

Οι ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου έχουν προβληθεί σε πολλά διεθνή φεστιβάλ και έχουν αποσπάσει πολλά βραβεία και διακρίσεις, ενώ ο ίδιος και το έργο του κατέχουν σημαντική θέση στην διεθνή βιβλιογραφία.

Ήταν 24 Ιανουαρίου του 2012, όταν ο σπουδαίος σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός κινηματογράφου, Θόδωρος Αγγελόπουλος, τραυματίστηκε θανάσιμα στο διάλειμμα των γυρισμάτων της ταινίας του «Η Άλλη Θάλασσα» στη Δραπετσώνα, από διερχόμενη μοτοσυκλέτα.

Αναπαράσταση / Reconstruction
Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Στρατής Καρράς, Θανάσης Βαλτινός
Πρωταγωνιστούν: Θάνος Γραμμένος, Τούλα Σταθοπούλου, Γιάννης Τότσικας
Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης
Μοντάζ: Τάκης Δαυλόπουλος
Έτος Παραγωγής: 1970
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα
Διάρκεια: 100 λεπτά

Μετά από χρόνια δουλειάς στη Γερμανία, ένας άντρας επιστρέφει στο χωριό του, Τυμφαία της Ηπείρου. Μια χούφτα πέτρινα σπίτια σε μια έρημη, τραχιά και αποδεκατισμένη περιοχή από τα τόσα χρόνια μετανάστευσης, όπου μετράνε τις μέρες τους οι λιγοστοί εναπομείναντες κάτοικοι – γέροι, γυναίκες και μικρά παιδιά. Κανένας δεν τον περιμένει, ενώ η κόρη του, στο κατώφλι του σπιτιού, δεν τον αναγνωρίζει. Λίγες μέρες αργότερα, η σύζυγος, με τη βοήθεια του εραστή της, τον σκοτώνει και τον θάβει στον κήπο, φυτεύοντας κρεμμυδάκια πάνω στον τάφο του. Καίει τα ρούχα και τα λιγοστά υπάρχοντά του και διαδίδει στο χωριό ότι ο άντρας της ξαναέφυγε για τη Γερμανία. Για να κάνει ακόμα πιο πιστευτή την αναχώρησή του και για να δημιουργήσει ένα άλλοθι, φεύγει με τον εραστή της για τα Γιάννενα. Στο ξενοδοχείο δίνουν το όνομα του συζύγου και μιας άλλης γυναίκας. Στο χωριό όμως η ξαφνική αναχώρηση του μετανάστη δημιουργεί υποψίες και γρήγορα θα φθάσει η αστυνομία.

Αυτός είναι ο βασικός πυρήνας του θέματος που θα αναπτυχθεί μέσα από την «Αναπαράσταση», κάνοντας μας κοινωνούς στις έρευνες που διεξάγονται, προκείμενου να έρθει η αλήθεια στο προσκήνιο. Παρακολουθούμε καρέ καρέ, την γραφειοκρατική διαδικασία της ανάκρισης, που αναζητά έναν ένοχο για να κλείσει την υπόθεση, αλλά κι εκείνην μίας ομάδας δημοσιογράφων, η οποία, καταγράφοντας τις μαρτυρίες των κατοίκων, αναδεικνύει το κοινωνιολογικό πλαίσιο, που υπέθαλψε αυτή την ιστορία. Το χρονικό του φόνου σηματοδοτείται με τη σύλληψη της γυναίκας, αλλά η δραματική κοινωνική πραγματικότητα του χωριού παραμένει ανοιχτή πληγή. Η ταινία ολοκληρώνεται σκόπιμα, με την επανάληψη της σκηνής του φόνου, θέλοντας να μας θυμίσει, πως η αμετάβλητη πραγματικότητα πάνω στην οποία ωρίμασε ο φόνος, παραμένει εκεί.

Στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος παρουσιάζει ένα σκληρό, αλλά αυθεντικό πορτρέτο της ελληνικής κοινωνίας. Της Ελλάδας που ποδοπατήθηκε στην Κατοχή, που αναγκάστηκε σε μαζική μετανάστευση, που επέστρεψε απογοητευμένη, για να διαπιστώσει ότι είναι πιο μπερδεμένη παρά ποτέ. Ίσως για όλους αυτούς τους λόγους, το Σινεμά του Θόδωρου Αγγελόπουλου, ειλικρινές και χωρίς φτιασίδια, αγαπήθηκε περισσότερο στο εξωτερικό, παρά στο εσωτερικό.

Μέρες του ’36 / Days of 36
Σκηνοθεσία: Θεόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Πέτρος Μάρκαρης, Θανάσης Βαλτινός, Στρατής Καρράς
Πρωταγωνιστούν: Θάνος Γραμμένος, Κώστας Σφήκας, Γιώργος Κυρίτσης, Βαγγέλης Καζάν, Τούλα Σταθοπούλου
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιώργος Αρβανίτης
Μουσική: Γιώργος Θεοδοσιάδης
Μοντάζ: Βασίλης Συρόπουλος
Σκηνογραφία: Μικές Καραπιπερής
Έτος Παραγωγής: 1972
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα
Διάρκεια: 105 λεπτά

Δύο χρόνια μετά την «Αναπαράσταση» ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, επιστρέφει με την δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του. Πρόκειται για το διαχρονικό φιλμ «Μέρες του ’36», η οποία παρουσιάζει τα γεγονότα που οδήγησαν στην δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά. Βραβευμένη στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Βερολίνου.

Λίγο πριν τη δικτατορία του Μεταξά, ένας κρατούμενος κρατά όμηρο στο κελί του έναν βουλευτή. Αμέσως κινείται ο παρακρατικός μηχανισμός για ν’ αντιμετωπίσει δραστικά την κατάσταση. Μια ταινία δοκίμιο πάνω στην αποσύνθεση του κοινοβουλευτικού συστήματος και τους μηχανισμούς που προετοιμάζουν την επιβολή δικτατορίας. Oι «Μέρες του ’36», είναι αυτές που προετοίμασαν την εγκατάσταση της φιλοφασιστικής δικτατορίας του στρατηγού Μεταξά. Σε μια πλατεία γεμάτη κόσμο και κάτω από έναν δυνατό ήλιο, δολοφονείται ένας συνδικαλιστής. Oι υποψίες στρέφονται στον Σοφιανό, έναν πρώην συνεργάτη της αστυνομίας που έχει πέσει σε δυσμένεια.

O Σοφιανός αγωνίζεται μάταια ν’ αποδείξει την αθωότητά του. Απελπισμένος, κρατάει όμηρο στο κελί του έναν φίλο βουλευτή που τον επισκέπτεται στη φυλακή, κι απειλεί να τον σκοτώσει αν δεν τον ελευθερώσουν. Είμαστε στις παραμονές των εκλογών του 1936 και η κυβέρνηση Μεταξά, που μόλις στέκεται όρθια χάρη σ’ έναν δύσκολο συμβιβασμό ανάμεσα στις δυνάμεις της Δεξιάς και του Κέντρου, βρίσκεται αντιμέτωπη με μία δύσκολη κατάσταση. Αν η κυβέρνηση αντισταθεί στον εκβιασμό του Σοφιανού, προκαλώντας τον θάνατο του βουλευτή, θα χάσει τη στήριξη της Δεξιάς· κι αν, αντίθετα, υποκύψει στον εκβιασμό κι αφήσει ελεύθερο τον κρατούμενο, θα χάσει τη στήριξη του Κέντρου. Το ποια «τάξη» αποκαταστάθηκε τελικά, το φανερώνει ξεκάθαρα η σκηνή της εκτέλεσης των διαδηλωτών που κλείνει εξαιρετικά την ταινία.

Ο Θίασος / The Travelling Players
Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Πρωταγωνιστούν: Εύα Κοταμανίδου, Αλίκη Γεωργούλη, Βαγγέλης Καζάν
Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης
Μοντάζ: Τάκης Δαυλόπουλος, Γιώργος Τριανταφύλλου
Μουσική: Λουκιανός Κηλαηδόνης
Έτος Παραγωγής: 1975
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα
Διάρκεια: 230 λεπτά

Η ταινία ακολουθεί τις περιπέτειες ενός περιοδεύοντος θιάσου στην Ελλάδα από το 1939 μέχρι το 1952, ο οποίος προσπαθεί να παρουσιάσει μια θεατρική παράσταση του βουκολικού δράματος του Περεσιάδη, Γκόλφω η βοσκοπούλα. Μπροστά μας ξεδιπλώνεται τόσο η πολιτική ιστορία της Ελλάδας όσο και η ιδιωτική των μελών του θιάσου, που είναι ταυτόχρονα και μέλη της ίδιας οικογένειας. Οι δύο αυτές συνιστώσες, πλέκονται αξεδιάλυτα.

Στο ένα σκέλος, παρακολουθούμε όλη τη νεότερη ιστορία της Ελλάδος, μέσα από τη ματιά του σκηνοθέτη, αποδομημένη και χτισμένη από την αρχή, έτσι όπως δυστυχώς, δεν τη διδαχθήκαμε, ποτέ. Από τις τελευταίες μέρες της δικτατορίας του Μεταξά, την έναρξη του πολέμου, την ιταλική εισβολή, την γερμανική κατοχή, την απελευθέρωση, την άφιξη των «συμμάχων» (Άγγλων αρχικά και Αμερικανών στη συνέχεια), καθώς και τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο, μέχρι τις εκλογές του 1952.

Παράλληλα, γινόμαστε κοινωνοί στις τραγικές περιπέτειες της οικογένειας του Ορέστη, της αδελφής του, του πατέρα του, της μητέρας του και του εραστή της, οι οποίοι μας παραπέμπουν στον κεντρικό πυρήνα του μύθου των Ατρειδών. Ο πατέρας εκτελείται από τους Γερμανούς, μετά την προδοτική καταγγελία του εραστή της μητέρας, κι ο Ορέστης, αντάρτης της Αριστεράς, με τη συνεργασία της αδελφής, θα σκοτώσει επί σκηνής τη μητέρα του και τον εραστή της, για να έρθει και η δική του εκτέλεση κατά τη διάρκεια των εκκαθαρίσεων που ακολούθησαν τη γενική καταστολή του ανταρτικού κατά τον Εμφύλιο. Το κεντρικό πρόσωπο της ταινίας είναι η μεγάλη αδελφή, εκείνη που, κατά το σχήμα του μύθου, θα ήταν η Ηλέκτρα.

Η Ηλέκτρα, θα είναι και η μόνη της οικογένειας που μετά τα δεκατρία χρόνια ιστορίας τα οποία πραγματεύεται η ταινία, μένει ως το τέλος και φροντίζει τον μικρό Ορέστη, τον γιο της μικρής αδελφής που έχει παντρευτεί έναν Αμερικανό αξιωματικό. Η χρονολογική πορεία της ταινίας, περίπλοκη και πολύπλοκη, κτίζεται με διαρκείς χρονικούς ελιγμούς και συνεχείς εναλλαγές εποχών. Η ταινία αρχίζει το 1952 και τελειώνει το 1939, μ’ ένα πανομοιότυπο πλάνο. Πρόκειται ουσιαστικά για μια ιστορική καταγραφή, φωτογραφίζοντας μια διαφορετική Ελλάδα, μέσα από έναν θίασο που γίνεται μάρτυρας της δραματικής εξέλιξης της Ιστορίας αλλά και της αναβίωσης του μύθου των Ατρειδών.

Μεγαλέξανδρος / Alexander the Great
Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο Θόδωρος Αγγελόπουλος και Πέτρος Μάρκαρης
Πρωταγωνιστούν: Ομέρο Αντονούτι, Εύα Κοταμανίδου, Μιχάλης Γιαννάτος, Γρηγόρης Ευαγγελάτος, Τούλα Σταθοπούλου, Χριστόφορος Νέζερ, Νίκος Κούρος
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιώργος Αρβανίτης
Μουσική: Χριστοδουλος Χάλαρης
Έτος Παραγωγής: 1980
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα, Ιταλία
Διάρκεια: 235 λεπτά

Παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1900, δραπετεύει από τη φυλακή, καβάλα σ’ ένα άσπρο άλογο, ένας επικίνδυνος ληστής: ο Μεγαλέξανδρος, όπως τον αποκαλεί ο λαός, αφού βλέπει σ’ αυτόν το μυθικό ανάλογο των λαϊκών εξεγέρσεων. Με τη βοήθεια των παλικαριών του, απάγει μια ομάδα Άγγλων διπλωματών και τους κρατάει ομήρους στο χωριό του, ζητώντας από την κυβέρνηση αμνηστία και την επιστροφή της γης στους χωρικούς.

Oι χωρικοί, που έχουν δημιουργήσει μια κοινότητα κάτω από την καθοδήγηση ενός δασκάλου σοσιαλιστή, υποδέχονται τον Αλέξανδρο και τους δικούς του και τον χαιρετίζουν ως λυτρωτή. Η αρμονία ανάμεσα στους ληστές και τους χωρικούς δεν διαρκεί πολύ. O Αλέξανδρος δε συμμετέχει στη ζωή της κοινότητας. Μένει μόνος με τους συντρόφους του και τις επιληπτικές του κρίσεις. Δεν ανέχεται κανενός είδους αντίδραση ή διαφωνία, και πολύ γρήγορα θα εκτελέσει τον δάσκαλο και τη θετή του κόρη.

Αποδυναμωμένοι από τις εσωτερικές διαμάχες, οι χωρικοί χτυπιούνται από τον στρατό, που επιδιώκει την απελευθέρωση των ομήρων και τη σύλληψη του Αλέξανδρου. Αυτός, πληγωμένος γίνεται βορά του πλήθους, και το σώμα του εξαφανίζεται. Ό,τι απέμεινε από τον μυθικό ήρωα, είναι ένα μαρμάρινο κεφάλι και λίγο αίμα γύρω του. Στην έρημη πλατεία του χωριού, μετά την αντιπαράθεση με το στρατό, ο μικρός Αλέξανδρος, καβάλα σ’ ένα μουλάρι, θα απομακρυνθεί με προορισμό την πόλη.

Το 1980, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος παρουσιάζει την πέμπτη μεγάλου μήκους ταινία του: «Μεγαλέξανδρος». Πρόκειται για μία σπουδαία πολιτική αλληγορία με φόντο την πορεία της Αριστεράς. Η ταινία πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Διαγωνιστικό Πρόγραμμα του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Βενετίας, όπου και απέσπασε τα Βραβεία της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, FIPRESCI καθώς και το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής.

«Μέσα από τον φακό του, ο Αγγελόπουλος κοιτάει τα πράγματα σιωπηλά. Είναι το βάρος αυτής της σιωπής και η ένταση του αμετακίνητου βλέμματος της κάμερας του Αγγελόπουλου, που κάνει τον «Μεγαλέξανδρο» τόσο δυνατό, που ο θεατής δεν μπορεί να αποδράσει από τη οθόνη. Αυτού του είδους η κινηματογράφηση, τόσο προσωπική και μοναδική στην ιδιαιτερότητά της, τείνει να επιστρέφει στις ρίζες του Σινεμά. Αυτό ακριβώς είναι που δημιουργεί την εντύπωση της φρεσκάδας και της δύναμης. Όσο για μένα, παρακολουθώντας αυτό το φιλμ, ένιωσα βαθιά την απόλαυση του Κινηματογράφου, με την πιο απόλυτη έννοια του όρου.» – Ακίρα Κουροσάβα.

Ταξίδι στα Κύθηρα / Voyage to Cythera
Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Θανάσης Βαλτινός, Τονίνο Γκουέρα
Πρωταγωνιστούν: Μάνος Κατράκης, Μαίρη Χρονοπούλου, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος
Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης
Μοντάζ: Γιώργος Τριανταφύλλου
Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου
Έτος Παραγωγής: 1984
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα, Ιταλία, Μεγάλη Βρετανία, Δυτική Γερμανία
Διάρκεια: 138 λεπτά

Ένας σκηνοθέτης του κινηματογράφου, κουρασμένος από τις μυθοπλασίες, αναζητά μια ιστορία ουσιαστική και προσκολλάται στον Σπύρο, έναν γέρο που πουλάει λεβάντες στον δρόμο, έναν πρώην κομμουνιστή, εξόριστο στην Τασκένδη, που έχει επιστρέψει στην πατρίδα μετά από 32 χρόνια εξορία. Στο χωριό του, που το είχε υπερασπιστεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, γίνεται μάρτυρας ενός ξεπουλήματος της γης και των ιδεών και προσπαθεί να το αποτρέψει. Αλλά δεν μπορεί να συμπλεύσει με την πραγματικότητα που συναντά. Μόνο η γυναίκα του, πιστή και υπομονετική, τον ακολουθεί μέχρι το τέλος – μέχρι το τελευταίο του ταξίδι.

Το «Ταξίδι στα Κύθηρα» αποτελεί την έκτη μεγάλου μήκους ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Παράλληλα σηματοδοτεί και την έναρξη της τριλογίας της Σιωπής, για τον κορυφαίο Έλληνα σκηνοθέτη. Ακολουθεί ο «Μελισσοκόμος» το 1986 και η τριλογία ολοκληρώνεται το 1988, με το «Τοπίο στην Ομίχλη». Η ταινία πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της το 1984, στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών, αποσπώντας δύο τιμητικές διακρίσεις, το Βραβείο Σεναρίου, καθώς και το Βραβείο FIPRESCI, εξ ημισείας με το κλασσικό φιλμ, «Παρίσι – Τέξας» του Βιμ Βέντερς.

Η ταινία πραγματεύεται τον τόπο και τον τρόπο επιστροφής του ξεριζωμένου ανθρώπου, ο οποίος αναζητά την ταυτότητα και τις προοπτικές του, που εξακολουθεί να πιστεύει στην Ουτοπία και να διερωτάται γι’ αυτήν. Η επιστροφή στην πατρίδα είναι δύσκολη. Στον τόπο του έρχεται αντιμέτωπος με τις μνήμες του, τους αντίπαλους και τους φίλους, τους νεκρούς και τους ζωντανούς, τις προσδοκίες και τις ματαιώσεις τους. Το παρελθόν εισβάλλει στο παρόν που μοιάζει αταίριαστο με όσα περίμενε ή φανταζόταν να δει. Ο εξόριστος μαχητής που γυρίζει είναι και πάλι ξένος, είναι και πάλι πρόσφυγας. Διακρίσεις: Κρατικό Βραβείο Καλύτερης Ταινίας, Σεναρίου, Ά Ανδρικού Ρόλου (Μάνος Κατράκης), Ά Γυναικείου Ρόλου (Ντόρα Βολανάκη) και Σκηνογραφίας.

Ο Μελισσοκόμος / The Beekeeper
Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Δημήτρης Νόλλας, Τονίνο Γκουέρα
Πρωταγωνιστούν: Μαρτσέλο Μαστρογιάνι (Σπύρος), Νάντια Μουρούζη (κοπέλα), Serge Reggiani (άρρωστος), Τζένη Ρουσσέα (γυναίκα του Σπύρου), Ντίνος Ηλιόπουλος (φίλος του Σπύρου, μηχανικός προβολής), Βάσια Παναγοπούλου, Δημήτρης Πουλικάκος, Νίκος Κούρος, Γιάννης Ζαβραδινός, Χριστόφορος Κ. Νέζερ, Κώστας Κωνσταντόπουλος, Κώστας Τύμβιος, Ντόρα Βολανάκη, Αθηνόδωρος Προύσαλης, Καριοφυλλιά Καραμπέτη, Σταμάτης Γαρδέλης, Στράτος Παχής, Μιχάλης Γιαννάτος
Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης
Μοντάζ: Γιάννης Τσιτσόπουλος
Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου
Έτος Παραγωγής: 1986
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία
Διάρκεια: 122 λεπτά

O Σπύρος, δάσκαλος σε μια μικρή επαρχιακή πόλη όπου πέρασε όλη του τη ζωή, μετά τον γάμο της κόρης του και την αναχώρηση του γιου του που θα συνεχίσει τις σπουδές του στην Αθήνα, ξαναρχίζει κι αυτός το ταξίδι του, εγκαταλείποντας τη διδασκαλία, το σπίτι, τη γυναίκα του, διασχίζοντας τη χώρα με τις κυψέλες, όπως έκαναν ανέκαθεν ο πατέρας του κι ο πατέρας τού πατέρα του, ακολουθώντας το δρόμο της Άνοιξης, τον δρόμο των μελισσών.

Η συνάντησή του με μια κοπέλα θα του ξαναζωντανέψει παλιά συναισθήματα κι αναμνήσεις. Για κείνον, το παρελθόν είναι όλα· για κείνην, δεν είναι τίποτα. O Σπύρος όμως, παλιός αριστερός και αγωνιστής, είναι μόνος του με το παρελθόν του και πολύ κουρασμένος πια για να επιμείνει στον αγώνα της ζωής: θα πεθάνει αφημένος στην επίθεση των ίδιων του, των μελισσών.

Μια ταινία για την σιωπή της ιστορίας και την ανάγκη για αγάπη, με την υπέροχη φωτογραφία και την χαρακτηριστική μουσική επένδυση, να ταξιδεύουν τον θεατή σε ονειρικά μονοπάτια. Η ταινία πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Βενετίας, ενώ η πανελλήνια πρεμιέρα της έγινε στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης.

«Είδα τον «Μελισσοκόμο» που άλλοτε θεωρούσα μια καλή ταινία. Τώρα, αντιλαμβάνομαι πως είναι ένα αριστούργημα. Είναι μια εμπειρία απίστευτα συγκλονιστική.» – Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.

Τοπίο στην Ομίχλη / Landscape in the Mist
Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Tonino Guerra, Θανάσης Βαλτινός
Πρωταγωνιστούν: Τάνια Παλαιολόγου (Βούλα), Μιχάλης Ζέκε (Αλέξανδρος), Στράτος Τζώρτζογλου (Oρέστης), Δημήτρης Καμπερίδης (θείος των παιδιών), Βασίλης Κολοβός (φορτηγατζής), Γεράσιμος Σκιαδαρέσης (στρατιώτης), Κώστας Τσαπέκος, Αντρέας Βαρούχας, Νάντια Μουρούζη, Σωκράτης Αλαφούζος, Ηλίας Λογοθέτης, Νίκος Κoύρος, Βάσια Παναγοπούλου, Παναγιώτης Μποτίνης, Τούλα Σταθοπούλου, Εύα Κοταμανίδου, Αλίκη Γεωργούλη, Βαγγέλης Καζάν, Κυριάκος Κατριβάνος, Νίνα Παπαζαφειροπούλου, Γρηγόρης Ευαγγελάτος, Στράτος Παχής, Χριστόφορος Κ. Νέζερ, Γιάννης Φύριος
Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης
Μοντάζ: Γιάννης Τσιτσόπουλος
Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου
Έτος Παραγωγής: 1988
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία
Διάρκεια: 127 λεπτά

Η Βούλα κι ο Αλέξανδρος είναι δυο παιδιά, αδέλφια, που ο πατέρας τους δουλεύει μετανάστης στη Γερμανία. Αυτή, τουλάχιστον, είναι η απάντηση που τους δίνει η μητέρα τους όταν εκείνα τον αναζητούν. Μια μέρα, επιβιβάζονται σ’ ένα τρένο που νομίζουν ότι θα τους μεταφέρει στη Γερμανία. Το ταξίδι τους δε φαίνεται να πραγματοποιείται. O προορισμός απομακρύνεται όσο τα δυο παιδιά εμπλέκονται σε μια διαρκή αντιπαράθεση με την πραγματικότητα, που τους «καθυστερεί» σε διάφορους ενδιάμεσους σταθμούς κατά μήκος της χώρας.

Μετά από μια σκληρή περιπλάνηση στη ζωή και την ενηλικίωση, θα φτάσουν σ’ εκείνο το σύνορο, πέρα απ’ το οποίο πιστεύουν ότι θα βρουν τελικά έναν πατέρα, που αντιπροσωπεύει γι’ αυτά μια ελπίδα. Αν, μετά την έρημη και παρακμασμένη χώρα που διέτρεξαν, υπάρχει η «Γερμανία» πέρα απ’ αυτό το σύνορο, τότε υπάρχει ελπίδα τα παιδιά να βρουν μόνα τους τον δρόμο και να ξεφύγουν από τον χαοτικό μας κόσμο.

Μία ταινία – σημείο αναφοράς, όχι μόνο στην ξεχωριστή φιλμογραφία του Θόδωρου Αγγελόπουλου, αλλά και σε ολόκληρη τη Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός, ότι το 2018 το BBC ζήτησε από 209 κριτικούς κινηματογράφου, από 43 διαφορετικές χώρες, να ψηφίσουν τις καλύτερες 100 ξενόγλωσσες ταινίες όλων των εποχών. Ανάμεσα τους συναντάμε μόνο μία ελληνική δημιουργία. Πρόκειται για το υπέροχο «Τοπίο στην Ομίχλη».

Η ταινία κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Ευρωπαϊκής Ταινίας της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου (EFA) το 1989. Κέρδισε άλλα 11 διεθνή βραβεία, σε Φεστιβάλ, όπως το Φεστιβάλ Διεθνούς Κινηματογράφου στο Βερολίνο, στο Σικάγο, στη Βενετία (Αργυρό Λιοντάρι σκηνοθεσίας, καθώς και το βραβείο FIPRESCI), στη Βραζιλία, κ.ά.

Το Βλέμμα του Οδυσσέα / Ulysses’ Gaze
Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Tonino Guerra, Πέτρος Μάρκαρης
Πρωταγωνιστούν: Harvey Keitel, Maia Morgenstern, Erland Josephson, Θανάσης Βέγγος, Γιώργος Μιχαλακόπουλος
Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης, Ανδρέας Σινάνος
Μοντάζ: Γιάννης Τσιτσόπουλος
Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου
Έτος Παραγωγής: 1995
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία, Αλβανία
Διάρκεια: 176 λεπτά

«Ο Αγγελόπουλος ήταν σαν τον Όμηρο. Το ταλέντο του ήταν τεράστιο. Και τόσο έντονο, τόσο βαθύ, τόσο ουσιαστικό» – Χάρβεϊ Καϊτέλ.

Η ταινία «Το Βλέμμα του Οδυσσέα», αποτελεί ένα ταξίδι του βλέμματος στην ταραγμένη Βαλκανική Χερσόνησο του 20ού αιώνα. Ενός αιώνα που ξεκίνησε με όνειρα για την ιστορική «έφοδο στον ουρανό» και κατέληξε σε ερείπια, στο βίαιο ρήμαγμα ανθρώπινων ζωών και στον θάνατο ενός κόσμου.

Ο Ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης Α. (Χάρβεϊ Καϊτέλ), επιστρέφει μετά από πολλά χρόνια στην πατρίδα του, για να παραστεί στην προβολή της τελευταίας του ταινίας που προκάλεσε τη βίαιη αντίδραση φανατικών θρησκευόμενων. Ο πραγματικός όμως λόγος της επιστροφής του είναι η αναζήτηση τριών κουτιών ανεμφάνιστου φιλμ των αδελφών Μανάκι, πιονέρων του κινηματογράφου στα Βαλκάνια.

Η απεγνωσμένη αναζήτηση του πρώτου κινηματογραφικού βλέμματος στα Βαλκάνια εκπληρώνει και την ανάγκη του σκηνοθέτη να βρει έναν καινούριο τρόπο για να ξαναδεί τον κόσμο. Η Οδύσσεια του Α. δεν είναι μια ομηρική Οδύσσεια. Όλα τα ομηρικά αντίστοιχα αποτελούν απλώς σχήματα και οχήματα για να ξεδιπλωθεί με νέους τρόπους «η ανθρώπινη περιπέτεια, η περιπέτεια που ποτέ δεν τελειώνει». Η ταινία βρίθει συμβολισμών, ενώ διαθέτει παράλληλα έντονες αυτοαναφορικές καταστάσεις.

Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής (Grand Prix du Jury) στο Φεστιβάλ Καννών. Βραβείο της Διεθνούς Κριτικής στο Φεστιβάλ Καννών. Βραβείο των Κριτικών στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Felix.

«Έφυγα από τις Κάννες μαγεμένος από το «Βλέμμα του Οδυσσέα». Στο Τόκιο που βρίσκομαι τώρα με ακολουθεί. Πιστεύω ότι είναι μια ταινία που θα μείνει στην Ιστορία του Σινεμά» – Βιμ Βέντερς.

Μια Αιωνιότητα και μια Μέρα / Eternity and a Day
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Ηθοποιοί: Bruno Ganz (Aλέξανδρος), Isabelle Renauld (Άννα), Fabrizio Bentivoglio (ποιητής), Αχιλλέας Σκέβης (μικρός των φαναριών), Δέσποινα Μπεμπεδέλη (μητέρα), Ίρις Χατζηαντωνίου (κόρη), Ελένη Γερασιμίδου (οικονόμος), Νίκος Κούρος (θείος), Αλεξάνδρα Λαδικού (μητέρα Άννας), Αλέκος Oυδινότης (πατέρας Άννας), Βασίλης Σεϊμένης (γαμπρός Αλέξανδρου)
Συνεργασία σεναρίου: Tonino Guerra, Πέτρος Μάρκαρης
Διεύθυνση φωτογραφίας: Γιώργος Αρβανίτης, Αντρέας Σινάνος
Μοντάζ: Γιάννης Τσιτσόπουλος
Σκηνικά: Γιώργος Ζιάκας, Κώστας Δημητριάδης
Κοστούμια: Γιώργος Πάτσας
Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου
Ήχος: Νίκος Παπαδημητρίου
Μιξάζ: Κώστας Βαρυμποπιώτης
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία
Έτος Παραγωγής: 1998
Διάρκεια: 137 λεπτά

O Αλέξανδρος (Μπρούνο Γκανζ), είναι ένας μεσόκοπος συγγραφέας, που ασχολείται με το ημιτελές έργο του Σολωμού, «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Από το ποίημα λείπουν λέξεις, κι ο Αλέξανδρος αποπειράται να τις συγκεντρώσει, να τις αγοράσει, όπως έκανε για τις δικές του λέξεις κι ο Σολωμός. Είναι όμως οι λέξεις που μπαίνουν στο παζλ της συμπλήρωσης του ημιτελούς αριστουργήματος, για να στοιχειώσουν και τη ζωή του Αλέξανδρου. Αλλά οι δυνάμεις του έχουν εξαντληθεί κι ο ίδιος βαδίζει προς τον θάνατο. O χρόνος που του απομένει, ανήκει στις αναμνήσεις, στον απολογισμό μιας ζωής, γεμάτης χαμένες ευκαιρίες και λάθος κινήσεις.

Μια τυχαία συνάντηση μ’ ένα άστεγο αγόρι, παιδί των φαναριών, θα του δώσει νέα ώθηση. Προσκολλάται σ’ αυτό το παιδί, αναβάλλει την «αναχώρηση» και παρατείνει την αιωνιότητα κατά μία μέρα, για να μεταφέρει στον μικρό του φίλο κάτι από τη γνώση του. Έτσι ώστε ν’ αφήσει τα ίχνη του πάνω σε κάποιον, μέσα από το βλέμμα του οποίου θα σωθεί εκείνος που φεύγει. Μία ταινία ποιητική με πανέμορφα πλάνα και δύο χαρακτηριστικές ερμηνείες από τον Μπρούνο Γκανζ και τον Αχιλλέα Σκεύη, στον ρόλο του παιδιού των φαναριών.

Τρία χρόνια μετά την ταινία «Το Βλέμμα του Οδυσσέα» (1995) – όπου επίσης είχε προβληθεί στις Κάννες κερδίζοντας το βραβείο FIPRESCI (μαζί με το «Land and Freedom» του Κεν Λόουτς) και το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής – ο Θόδωρος Αγγελόπουλος επιστρέφει θριαμβευτικά στο κορυφαίο κινηματογραφικό φεστιβάλ. Το κλασσικό πλέον φιλμ του «Μια Αιωνιότητα και μια Μέρα», κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών το 1998, ενώ παράλληλα τιμήθηκε με τα Βραβεία: Σκηνοθεσίας, Σεναρίου, Β’ Γυναικείου Ρόλου (Ελένη Γερασιμίδου), Σκηνογραφίας, Μουσικής (Ελένη Καραΐνδρου) και Ενδυματολογίας (Γιώργος Πάτσας), στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης.

Η Σκόνη του Χρόνου / The Dust of Time – 2008)
Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Tonino Guerra, Πέτρος Μάρκαρης
Πρωταγωνιστούν: Γουίλεμ Νταφόε, Μπρούνο Γκανζ, Μισέλ Πικολί, Ιρέν Ζακόμπ, Κριστιάν Πολ, Αλεξάντρα Μαρία Λάρα, Ρένη Πιττακή, Κώστας Αποστολίδης, Αλέξανδρος Μυλωνάς
Φωτογραφία: Ανδρέας Σινάνος
Μοντάζ: Γιάννης Τσιτσόπουλος, Γιώργος Χελιδονίδης
Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου
Έτος Παραγωγής: 2008
Χώρα Παραγωγής: Ελλάδα, Ιταλία, Γερμανία, Ρωσία, Γαλλία
Διάρκεια: 125 λεπτά

Πρόκειται για μια ιστορία χωρίς σύνορα. Ένας απολογισμός του περασμένου αιώνα, μέσα από έναν έρωτα που προκαλεί τον χρόνο. O Α (Γουίλεμ Νταφόε), Αμερικανός σκηνοθέτης ελληνικής καταγωγής, γυρίζει μια ταινία πάνω στην ιστορία τη δική του και των γονιών του. Κεντρικό πρόσωπο, η Ελένη (Ιρέν Ζακόμπ), ανάμεσα στον Γιάκομπ (Μπρούνο Γκανζ) και τον Σπύρο (Μισέλ Πικολί) διεκδικείται και διεκδικεί το απόλυτο της αγάπης.

Το ταξίδι της Ελένης κινείται παράλληλα με την Ιστορία και μπλέκεται στα γεγονότα των τελευταίων πενήντα χρόνων, που σημάδεψαν τον 20ο αιώνα. Εξελίσσεται στην Ιταλία, τη Γερμανία, τη Ρωσία, το Καζακστάν, τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σημεία κομβικά στις εξελίξεις του πρόσφατου παγκόσμιου πολιτικοκοινωνικού σκηνικού, αλλά και συμβολικά. Τα πρόσωπα της ταινίας κινούνται σαν σε όνειρο, η σκόνη του χρόνου μπερδεύει τις μνήμες. Ο Α τις αναζητά και τις ζει στο παρόν.

Στο Φεστιβάλ των Καννών, το 1995 – τη χρονιά που το «Βλέμμα του Οδυσσέα» τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο – ο Γουίλεμ Νταφόε πλησίασε (συνοδευόμενος από τον Βιμ Βέντερς) τον Θόδωρο Αγγελόπουλο για να τον συγχαρεί. Τότε ο ίδιος είχε αναφέρει «Ό,τι και αν κάνετε στο μέλλον, θα ήθελα να συνεργαστούμε». Η απλότητα του ηθοποιού και η φιλική του διάθεση κέντρισε το ενδιαφέρον του δημιουργού που αρκετά χρόνια αργότερα, του προσέφερε τον ρόλο του Α στη «Σκόνη του Χρόνου».

Το συνολικό έργο του Θόδωρου Αγγελόπουλου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εικόνα και τη μουσική. Η Ελένη Καραΐνδρου, σταθερή συνεργάτης του δημιουργού – σε 9 από τις 19 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους αντίστοιχα – συμμετέχει έμπρακτα στη δράση της ταινίας, «ενορχηστρώνοντας» μάλιστα και ζωντανά μουσική. Ακούσματα κλασσικών συνθετών, μεταξύ άλλων του Μπαχ, του Τσαϊκόφσκυ και του Μπετόβεν, που έχτιζαν τα μουσικά τους θέματα με μία ξεκάθαρη δραματουργία, υπογραμμίζουν τη συνάντηση της ιστορίας με το συναισθηματικό βάθος και την δράση.

Η «Σκόνη του Χρόνου», αποτελεί το δεύτερο μέρος της τελευταίας και ανολοκλήρωτης τριλογίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Η αρχή είχε γίνει το 2004 με το φιλμ «Το Λιβάδι που Δακρύζει», ενώ η «Η Άλλη Θάλασσα», θα αποτελούσε το τρίτο και τελευταίο μέρος της.

«Να μιλήσω στην επόμενη ταινία μου πιο απλά. Αλλά η απλότητα είναι κατάκτηση, όχι επιλογή. Ο Σεφέρης έλεγε «Θα ‘θελα να μιλήσω πιο απλά, να μου δοθεί αυτή η χάρη». Όσοι συνεχίζουμε να κάνουμε κινηματογράφο είναι, επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Δεν είναι πια επάγγελμα αλλά τρόπος αναπνοής…» – Θόδωρος Αγγελόπουλος (27 Απριλίου 1935 – 24 Ιανουαρίου 2012).