Ένα «γαμώτο» για τη νέα γενιά καλλιτεχνών

Οι συστάσεις είναι περιττές. Ο Νίκος Τουλιάτος είναι ένας από τους πλέον καταξιωμένους διεθνώς Έλληνες μουσικούς της jazz, σύγχρονης και αυτoσχεδιαζόμενης μουσικής.

Με ενεργό δράση από το 1968, έχει συνεργαστεί χωρίς υπερβολή με το σύνολο σχεδόν των συνθετών, τραγουδιστών, ηθοποιών, σκηνοθετών, ζωγράφων, ποιητών, μουσικών, χορευτών και χορογράφων που απαρτίζουν το ελληνικό καλλιτεχνικό στερέωμα. Είναι ο άνθρωπος πίσω από τις εντυπωσιακές παραστάσεις κρουστών στις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και δημιουργός της μεγαλύτερης ορχήστρας κρουστών στον κόσμο, με τη συμμετοχή 30.000 μουσικών.

Έχει γράψει μουσική για τον κινηματογράφο και το θέατρο, έχει σκηνοθετήσει, έχει πειραματιστεί, έχει πρωτοπορήσει. Δικαίως ενσαρκώνει στο πρόσωπό του τον ορισμό της λέξης «καλλιτέχνης». Δεν είναι όμως από τους καλλιτέχνες που περιχαρακώνονται στην τέχνη τους και στον εαυτό τους. Για αυτό είναι πάνω από όλα δάσκαλος γενιών και γενιών νέων καλλιτεχνών. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, είναι πρώτα από όλα ενεργός πολίτης, κάτι που σημαίνει ότι  συμμετέχει στα κοινά με συλλογική συνείδηση. «Κάνω τέχνη σημαίνει δρω συλλογικά. Τέχνη χωρίς πολιτική σημαίνει άνθρωπος χωρίς συνείδηση», συνηθίζει να λέει άλλωστε.

Με όλες του τις ιδιότητες αγανακτεί! Για όλα όσα συμβαίνουν στο όνομα της πανδημίας, αλλά πολύ περισσότερο για όλα εκείνα τα παιδιά που προσπαθούν να ανοίξουν τα φτερά τους στον χώρο της τέχνης και η νέα αυτή κρίση ήρθε να τους τα κόψει για άλλη μια φορά.

Μια απόλυτη καταστροφή

«Τι σημαίνει πανδημία για τους καλλιτέχνες; Με μια λέξη, καταστροφή!», λέει ο Νίκος. «Πρώτα από όλα οικονομική καταστροφή», σημειώνει και υπενθυμίζει ότι όταν ξέσπασε η πανδημία δεν υπήρξε καμία κυβερνητική μέριμνα για τους καλλιτέχνες, που ούτως ή άλλως στην πλειοψηφία τους είναι αόρατοι λόγω μαύρης εργασίας. «Μας είχαν του πεταματού. Λες και δεν ξέρουν ότι δεν υπάρχουν συμβάσεις στον χώρο και ότι όσοι ήταν ελεύθεροι επαγγελματίες αναγκάστηκαν να κλείσουν τα μπλοκάκια τους όταν τους έβαλε τέλος επιτηδεύματος ο Σαμαράς», σχολιάζει ο Νίκος κι εξηγεί πως «μόνο μετά από μία σειρά δυναμικών διαμαρτυριών, άνοιξε το Μητρώο Καλλιτεχνών του υπουργείου Πολιτισμού τον περασμένο Νοέμβριο και έτσι πήραμε 4 φορές την ενίσχυση των 534 ευρώ». «Δηλαδή αν τα αθροίσεις και τα διαιρέσεις 178 ευρώ για να ζήσουμε τον κάθε μήνα πανδημίας», συμπληρώνει.

Δεν χρειάζεται καμία φιλοσοφία ή καμιά γνώση ιδιαίτερη να καταλάβει κάποιος ότι οι καλλιτέχνες απλά κάθονται άνεργοι στα σπίτια τους και δεν μπορούν να κάνουν τίποτα

Ο ίδιος διατηρεί ένα χώρο συνάντησης και δημιουργίας στο Κουκάκι, ο οποίος είναι εδώ κι έναν χρόνο κλειστός και όπως λέει τα ενοίκια βγαίνουν με βοήθεια της τάξης των 10 ευρώ από φίλους που κινούνται γύρω από τον χώρο. «Και πού να βρει κάποιος δουλειά μέσα στην πανδημία;», αναρωτιέται. «Ο ηθοποιός, ο τραγουδιστής, ο μουσικός, ο φωτιστής, ο ηχολήπτης, ο τεχνικός, ο σκηνογράφος, αυτός που φτιάχνει τα κοστούμια… Είναι μια τεράστια αλυσίδα ανθρώπων. Αυτοί οι άνθρωποι τι θα κάνουν; Δεν χρειάζεται καμία φιλοσοφία ή καμιά γνώση ιδιαίτερη να καταλάβει κάποιος ότι απλά κάθονται άνεργοι στα σπίτια τους και δεν μπορούν να κάνουν τίποτα».

Καθ’όλη τη διάρκεια του 2020 ο Νίκος Τουλιάτος έκανε μία μόλις παράσταση, την μόνη που έτυχε να παρακολουθήσω κι εγώ η ίδια πέρυσι. Ήταν το έργο «Κρουστών Χρησμός για τον Οιδίποδα» σε σκηνοθεσία Ειρήνης Καπελώνη και μουσική του ιδίου με ηθοποιούς από  την Κοινότητα Τέχνης Ηχοποιοί και μουσικούς από την Ομάδα Κρουστών Ηχόδραση. «Είχαμε έτοιμη μια μουσικοθεατρική παράσταση, μας διέθεσε ο δήμος δωρεάν το ανοιχτό θέατρο Κολωνού, βάλαμε ένα μικρό εισιτήριο και μοιράστηκαν τα παιδιά από 13 ευρώ το άτομο. Αυτό ήταν όλο κι όλο. Πολλοί δήμοι θέλησαν να κάνουν πολιτιστικά δρώμενα αλλά δεν μπόρεσαν λόγω της κατάστασης», λέει. «Ο Δημήτρης Λιγνάδης, όμως, έκανε παραστάσεις στην γεμάτη Επίδαυρο και προσκυνούσε τον Παρθενώνα μπροστά στον Κυριάκο Μητσοτάκη, την ίδια περίοδο», του ανταπαντάω. «Ε, ο Λιγνάδης, είναι δικό τους παιδί», μου λέει με νόημα ο Νίκος Τουλιάτος.

Πέραν όμως της οικονομικής καταστροφής, υπάρχει και η δημιουργική καταστροφή και είναι απόλυτη. «Οι παραστατικές τέχνες δεν είναι κάτι που κάνεις μόνος σου», σημειώνει ο Νίκος Τουλιάτος. «Πολλοί προβλέπουν ότι όταν τελειώσει η πανδημία θα ξαναζήσουμε τα αμερικανικά “roaring twenties” ή τα γαλλικά “années folles” που χαρακτηρίστηκαν από μία οικονομική, κοινωνική, καλλιτεχνική και πολιτισμική άνθιση». «Μπορεί!», σημειώνει, «αλλά έχω ένα ερώτημα το οποίο θα ήθελα πάρα πολύ να το κάνω στον Μητσοτάκη. Πες ότι τελειώνει το lockdown και πουν ότι μέσα στο καλοκαίρι μπορείτε να κάνετε 10 πράγματα. Για να ανέβει μία παράσταση θέλει τουλάχιστον 4 -5 μήνες πρόβες. Πώς να κάνουμε πρόβες χωρίς να συγχρωτιστούμε με άλλους ανθρώπους; Και άντε πες ότι αψηφούμε τους κινδύνους για την υγείας μας και παράτυπα κάνουμε πρόβες. Πώς θα πληρώσουμε το πρόστιμο αν κάποιος από την απέναντι πολυκατοικία τηλεφωνήσει στην αστυνομία και καταγγείλει ότι έχουν μαζευτεί 5-6 άτομα και κάτι κάνουν. Όλα αυτά τα χιλιάδες παιδιά που δεν μπορούν να συναντηθούν, να μελετήσουν, να κάνουν πρόβες τι στο διάολο θα κάνουν όταν ανοίξει και πάλι η αγορά;», αναρωτιέται ο Νίκος Τουλιάτος και απαντά μόνος του: «Θα συνεχίσουν να κάθονται σπίτια τους».

Με τα νέα παιδιά όμως τι γίνεται; Έρχεται πρώτα η οικονομική κρίση όταν είσαι 20 και δέκα χρόνια μετά στα 30 τρως και μια πανδημία στο κεφάλι. Ε, γαμώτο!

Μια χαμένη γενιά

Όταν ρωτάω τον Νίκο πώς έχει βιώσει την καραντίνα, μου λέει «όπως όλοι». «Πιστεύω ότι τα πράγματα δεν θα επανέλθουν ποτέ σε αυτό που ξέραμε. Έχουν αλλάξει τα πάντα και πρέπει να τις δούμε αυτές τις αλλαγές, γιατί θα μας αφήσει η ζωή πίσω», σημειώνει. «Εγώ είμαι πια σε μια ηλικία που έχω την εμπειρία για να μπορέσω να προσαρμοστώ. Είμαι 65 χρονών, έχω ζήσει και καλά, έχω ζήσει και σκατά. Έκανα την πορεία μου, έχω κάνει και την καριέρα μου εντός εισαγωγικών και η πανδημία να μην υπήρχε θα μπορούσα να πω τέλος και να νιώθω ότι έχω χορτάσει», λέει.

«Με τα νέα παιδιά όμως τι γίνεται;» αναρωτιέται. «Γαμώτο! Δηλαδή την ώρα που πας να απλώσεις τα φτερά σου, στα κόβουν. Έρχεται πρώτα η οικονομική κρίση όταν είσαι 20 και δέκα χρόνια μετά στα 30 τρως και μια πανδημία στο κεφάλι. Ε, γαμώτο!», εξανίσταται ο Νίκος Τουλιάτος.

«Εμείς πιστεύαμε ότι θα ζήσουμε καλύτερα από τους πατεράδες μας και το καταφέραμε. Η γενιά που είναι σήμερα 30 έως 40 ετών, αυτή η ενδιάμεση δημιουργική γενιά, διαλύθηκε. Πώς θα βάλουν μπροστά τη μηχανή να φύγουν προς τα μπρος αυτοί οι άνθρωποι; Είναι μια γενιά ανθρώπων που τσακίστηκαν πριν καν προλάβουν να σηκώσουν το κεφάλι τους», τονίζει ο Νίκος. «Εγώ είμαι 65 χρονών και είμαι 53 χρόνια επαγγελματίας. Αυτή η γενιά σε 53 χρόνια από τώρα θα έχει ήδη πεθάνει. Εμένα αυτό με στεναχωρεί πάρα πολύ», υπογραμμίζει.

«Μου θυμίζει το ΚΚΕ ακριβώς μετά την Μεταπολίτευση, όπου τα μέλη του ήμασταν ή 80 ή 18 χρονών. Οι ενδιάμεσες ηλικίες βρίσκονταν στην εξορία ή στη φυλακή. Υπάρχει ένα κενό 10-15 ετών στην Ελλάδα, όπου μία ολόκληρη γενιά δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή στα πράγματα. Αυτή η γενιά που θα μπορούσε να είναι η επόμενη που θα οδηγήσει το μέλλον, απλά δεν υπάρχει. Τον 80αρη θα τον αντικαταστήσει ο επόμενος 20αρης», λέει, παρατηρώντας την ύπαρξη μιας εν γένει προβληματικής κουλτούρας διαδοχής στην ελληνική κοινωνία.

Ζωή από σύμπτωση

Και αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας,όπως λέει ο Νίκος Τουλιάτος. «Η ελληνική κοινωνία είναι βαθιά συντηρητική και 2 εκατ. προοδευτικών ανθρώπων δεν μπορούν να κάνουν τη διαφορά στα 11 εκατ.», υποστηρίζει.

Φυσικά υπάρχει πανδημία, φυσικά υπάρχουν προβλήματα αλλά η διαχείρισή της από τη συγκεκριμένη κυβέρνηση έναν χρόνο τώρα είναι γελοία και οδηγεί τον κόσμο στο να αμφιβάλλει ακόμα και για το πραγματικό πρόβλημα

«Βγήκαμε από μια μεγάλη οικονομική κρίση και μετά την πανδημία, θα ακολουθήσει μια τεράστια οικονομική κρίση. Ο Τσίπρας, που τον έβριζαν για τον ΕΝΦΙΑ, άφησε 37 δισ. ευρώ μαξιλάρι. Δεν τα έβαλε στην τσέπη του, τα άφησε στον κρατικό κουμπαρά. Ποιανού λεφτά είναι αυτά που μοιράζει σήμερα ως επιδόματα ο Μητσοτάκης; Από την τσέπη του τα δίνει; Τα λεφτά μας που άφησε ο άλλος να υπάρχουν είναι! Τόσο απλό!», λέει. «Αλλά έχεις να κάνεις με τον συγκεκριμένο λαό και με κακή επικοινωνιακή πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ. Δηλαδή αν θα έβρισκε κάποιος κάτι για να καταδικάσει τον ΣΥΡΙΖΑ, αυτό θα ήταν για την επικοινωνία του και η ποινή θα ήταν ηλεκτρική καρέκλα. Πρέπει να προσπαθήσεις πολύ για να τα έχεις καταφέρει πολιτικά και να μην το έχει καταλάβει κανείς», θα συμπληρώσει.

Αυτή που δεν τα έχει καταφέρει σε κανένα επίπεδο και αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος είναι η κυβέρνηση Μητσοτάκη πάντως. «Φυσικά υπάρχει πανδημία, φυσικά υπάρχουν προβλήματα αλλά η διαχείριση της από τη συγκεκριμένη κυβέρνηση έναν χρόνο τώρα είναι γελοία και οδηγεί τον κόσμο στο να αμφιβάλλει ακόμα και για το πραγματικό πρόβλημα», λέει ο Νίκος Τουλιάτος.

«Δεν μπορεί να μπαίνουν δύο άτομα στο ταξί, 50 στο λεωφορείο και 1.000 στο μετρό για να πάνε στις δουλειές τους – για να μην μιλήσουμε για τους 25 μαθητές ανά τάξη – και κατά τα άλλα να φταίνε τα παιδιά, οι νέοι και οι γέροι κάθε φορά για τη διασπορά του ιού! Δεν μπορείς να μην προσλαμβάνεις γιατρούς και νοσηλευτές, να μην έχεις ΜΕΘ, να μην επιτάσσεις τον ιδιωτικό τομέα υγείας, να παγώνουν τα χειρουργεία και την πρωτοβάθμια περίθαλψη και κατά τ’αλλα να μοιράζεις χρήματα στα κανάλια για να μας πείσουν ότι όλα πάνε καλά! Και δεν μπορείς ενώ έχεις έναν λαό επί ένα χρόνο σε υποχρεωτική καραντίνα, απαγορεύοντας του το συνταγματικό του δικαίωμα στη διαδήλωση, να περνάς κάτω από το τραπέζι όλα αυτά τα νομοσχέδια εναντίον του!», τονίζει.

Και συμπληρώνει: «Τότε ζούμε από σύμπτωση!».

Ξαφνικός θάνατος

Η απάντηση της κυβέρνησης στους καλλιτέχνες αναφορικά με την πανδημία ήταν ο εργασιακός θάνατος, πάντως, λέει ο Νίκος Τουλιάτος. «Ακόμα και στην εστίαση έκλεισε μεν τα μαγαζιά, αλλά τους έδωσε τη δυνατότητα να συνεχίσουν μέρος της λειτουργίας τους μέσω του delivery. Τα τραυμάτισε θανάσιμα αλλά δεν τα σκότωσε μονομιάς. Ο δικός μας εργασιακός θάνατος ήταν ακαριαίος», τονίζει.

Αν ήθελε η κυβέρνηση θα μπορούσε να βρει λύσεις

Κι αναρωτιέται: «Πώς βρίσκεται τρόπος να γίνονται τα σήριαλ; Γιατί η ΕΡΤ που έχει γίνει κρατικό κανάλι του Μητσοτάκη κι όχι δημόσιο έχει άδεια για γυρίσματα καθημερινών σειρών, όπου μπορούν να συμμετέχουν έως και 100 άτομα; Πώς γίνεται η εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου στον ΣΚΑΪ όπου τρώνε, πίνουν και χορεύουν και δεν φοράει κανείς από τους συμμετέχοντες μάσκα; Γιατί, λοιπόν, δεν μπορεί να γίνει μάθημα σε μια δραματική σχολή με τμήματα των 4 ατόμων;».

Αν ήθελε η κυβέρνηση θα μπορούσε να βρει λύσεις, λέει ο Νίκος. «Πρώτα από όλα θα μπορούσε από την αρχή να είχε στηρίξει όλο τον καλλιτεχνικό κόσμο. Από την άλλη πλευρά θα μπορούσε να δώσει επιχορηγήσεις για να ετοιμαστούνε δουλειές. Να αφήσει δηλαδή το περιθώριο – με τρόπο που να προστατεύεται η δημόσια υγεία – ώστε στο μεταξύ να μπορούν να δουλεύουν οι καλλιτέχνες. Να κάνουν πρόβες, να κάνουν σεμινάρια, να κάνουν μαθήματα. Με έναν μεθοδικό τρόπο οι καλλιτέχνες θα μπορούσαν να συνεχίσουν να υπάρχουν. Να μην κλείσουν τα πάντα και νεκρωθεί όλη η καλλιτεχνική αγορά», σημειώνει.

Τα μικρόφωνα είναι όπλα

Οι προβλέψεις του για την επόμενη μέρα δεν είναι αισιόδοξες, αλλά αντλεί αισιοδοξία από το γεγονός ότι οι καλλιτέχνες μπορούν να γίνουν μπροστάρηδες για μια καλύτερη μέρα.

«Εμείς οι καλλιτέχνες έχουμε ένα μεγάλο όπλο στα χέρια μας και πολλοί δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει: έχουμε μικρόφωνα και ευρύ κοινό. Δεν έχει όλος ο κόσμος μικρόφωνα και οι δημοσιογράφοι που τα κρατούν σήμερα τα γυρίζουν εναντίον μας. Όταν πάρουμε εμείς μικρόφωνα πρέπει να τα γυρίσουμε εναντίον τους και να τους ξεφτιλίσουμε», θα υπογραμμίσει ο Νίκος Τουλιάτος. «Πρέπει να μιλήσουμε. Εγώ αυτό προτείνω κι αυτό θα κάνω!», θα πει καταλήγοντας.