Το σύμπαν του Θανάση Παπακωνσταντίνου: «Ξέπλυμα» ψυχής

Κάποτε, πριν αρκετό καιρό, είχα διαβάσει ένα απόφθεγμα από αυτά που βρίσκεις να κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο -και δη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης- κι έλεγε πως «η μουσική ξεπλένει από την ψυχή τη σκόνη της καθημερινότητας». Γνωμικό του Γερμανού συγγραφέα Μπέρτολντ Άουερμπαχ, έμαθα εκ των υστέρων, το οποίο εννοείται πως δεν έχω ιδέα για ποιο λόγο και με ποια αφορμή θέλησε να μοιραστεί ο συγγραφέας με το κοινό του μισό και πλέον αιώνα πριν. Θυμήθηκα, όμως, τη φράση του αυτή, και, κυρίως, την ένιωσα βαθιά μέσα μου, μόλις πριν λίγες ημέρες, παρακολουθώντας και συμμετέχοντας στη μέθεξη δύο συναυλιών (back to back που θα λέγαμε… νεοελληνιστί) του Θανάση Παπακωνσταντίνου στην Αθήνα και μίας παρ’ ολίγον κανονικής συναυλίας του στα γρασίδια της Φιλοσοφικής στη Θεσσαλονίκη.

Εν ολίγοις:

Η μουσική του ξέπλυνε από την ψυχή μας τη σκόνη της καθημερινότητας.
Η ποίησή του καθάρισε από το μυαλό μας όλη την τοξικότητα του πολιτικού, του οικονομικού και του κοινωνικού μας σύμπαντος.
Οι ήχοι του και το «πείτε μου εκείνες τις ιστορίες σας» μας συμφιλίωσαν με τις ευαλωτότητές μας.

Εν πολλοίς:

Χιλιάδες άνθρωποι -στην πλειονότητά τους νέοι-, τέσσερα χρόνια μετά τις τελευταίες του συναυλίες, συναντήθηκαν φέτος το καλοκαίρι σε θέατρα και χώρους όπου εμφανίστηκε μαζί με τους εξαιρετικούς μουσικούς του, δημιουργώντας ένα μοναδικό βίωμα στο οποίο συνυπήρχαν τα τραγούδια του μαζί με μία ξεκάθαρη διάθεση των ακροατών-θεατών για συμμετοχή σε ένα ξεφάντωμα. Ένα ξεφάντωμα συνοδευόμενο από πολλά επίθετα. Κοινωνικό ξεφάντωμα, πολιτικό ξεφάντωμα, μουσικό ξεφάντωμα, υπαρξιακό ξεφάντωμα «μες στης γης το πυρωμένο κέντρο». Ξεφάντωμα πέρα και πάνω από στείρους καθωσπρεπισμούς, από βαρετά μοτίβα ποικίλων συμπεριφορών που κατέκλυζαν, ενίοτε και κατακλύζουν, την εν γένει πολιτικοκοινωνική δράση και την εν γένει ψυχαγωγία μας.

Οι φετινές συναυλίες του Θανάση Παπακωνσταντίνου ήταν σαν να είχαν ένα αίτημα. Το αίτημα για ζωή. Μετά από δύο χρόνια κοινωνικού και ατομικού εγκλεισμού κι αποκλεισμού, μετά από δύο χρόνια φόβου και φοβιών, απόστασης και αποστασιοποίησης, πρόβαλε φέτος μετ’ επιτάσεως το «μαζί», το «όλοι», το «παρέα» κι αντάμα. Κι αυτό φαίνεται πως επιτεύχθηκε αρκετές νύχτες αυτού του καλοκαιριού που μας αποχαιρέτησε μόλις. Και στις συναυλίες του Θανάση Παπακωνσταντίνου, αλλά και σ’ άλλες συναυλίες μουσικών, συγκροτημάτων ή τραγουδιστών που πόρρω απέχουν από τις δημόσιες σχέσεις και τη μιντιακή δημοσιότητα. Εκεί, σ’ αυτές τις συναυλίες δηλώθηκε εμφατικά αυτό το «πάμε να ζήσουμε», «πάμε να ξεφαντώσουμε», να νιώσουμε κάθε στίχο και κάθε νότα. Πάμε να τραγουδήσουμε «τις ιστορίες μας», τις ιστορίες του καιρού μας. Η συναυλία του ράπερ ΛΕΞ στο γήπεδο του Πανιωνίου στη Νέα Σμύρνη ήταν άλλο ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Επιπρόσθετα, οι φετινές συναυλίες του Θανάση Παπακωνσταντίνου σου έδιναν την αίσθηση πως οι ακροατές-θεατές, δηλαδή οι δρώντες άνθρωποι του καιρού μας, βρήκαν και βρίσκουν στα τραγούδια και στην ποίησή του τα δικά τους αιτήματα για έναν καλύτερο κόσμο. Σου έδιναν την αίσθηση πως οι ακροατές-θεατές ξεπερνούν πλέον τη μουσική και τα τραγούδια περασμένων δεκαετιών που συνόδευσαν συγκεκριμένες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες, καταστάσεις, διεκδικήσεις και θεωρήματα, βρίσκοντας το δικό τους στίγμα μέσα από τις δικές τους μουσικές ταυτίσεις.

Οι φετινές συναυλίες του Θανάση Παπακωνσταντίνου σου έδιναν την αίσθηση πως οι ακροατές-θεατές απαντούσαν σε διάφορα ερωτήματα που τίθενται τα τελευταία χρόνια περί του πώς η τέχνη σήμερα και, εν προκειμένω, η μουσική και τα τραγούδια περιγράφουν κι εκφράζουν τις ανάγκες των ανθρώπων και δη των νέων, τους προβληματισμούς τους και τις αγωνίες τους. «Άνθρωπέ μου τι ξεφτίλα, να σου χαλάνε το όνειρο και συ να τους αφήνεις» ηχούσε βροντερά κι αποφασιστικά στο Θέατρο Βράχων της Αθήνας και αλλαχού -ψυχανεμίζομαι- ανά την Ελλάδα, την ώρα που οι αναμμένοι πυρσοί δημιουργούσαν μία διονυσιακή ατμόσφαιρα, ενθουσιώδη -πανδαισίας συναισθημάτων, εικόνων και φωνών.

Εν τω μεταξύ, «τα παρτάλια οι σκέψεις μας, πειρατική σημαία, όλα στραβά γινήκανε και όλα ειν’ ωραία». Με το «ωραία», εν κατακλείδι, να μεταφέρει μία ελπίδα, μία δυνατή επιθυμία, μία λαχτάρα, να γίνουν όλα στην ώρα τους και πάνε καλά, όπως «ο σπόρος που’χω μέσα μου να πιει και να ξυπνήσει, να βγάλει ρίζες, να γενεί μία περικοκλάδα, ένα αγρίμι της ζωής, μία ξέφρενη μαινάδα»…

*Της Ζηνοβίας Σαπουνά