Το να μπορούμε να χαλαρώνουμε, να περνάμε χρόνο με τους αγαπημένους μας ανθρώπους, να είμαστε ελεύθεροι από την εργασιακή πίεση και να κάνουμε ό,τι θέλουμε πρέπει να βρίσκονται στον πυρήνα της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Οι εργαζόμενοι χρειάζονται περισσότερο ελεύθερο χρόνο.
Η εργάσιμη εβδομάδα από Δευτέρα έως Παρασκευή αποτελεί ένα κοινωνικό και ιστορικό επίτευγμα, το οποίο εξακολουθεί ωστόσο να είναι άνισα κατανεμημένο. Εκατομμύρια εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο εργάζονται ατελείωτες ώρες, επτά ημέρες την εβδομάδα, πολλές φορές για ψίχουλα. Ο ελεύθερος χρόνος που απολαμβάνουμε στην Ευρώπη και σε πολλά μέρη στον κόσμο είναι το αποτέλεσμα των νικών που πέτυχαν οι εργαζόμενοι τον 19ο και τον 20ο αιώνα. Όμως και αυτές οι νίκες είναι εδώ και καιρό, εδώ και πολύ καιρό, σε αμφισβήτηση.
Το αίτημα για λιγότερες ώρες εργασίας επανήλθε στην πολιτική ατζέντα. Πολιτικοί σε πολλά κράτη επιχειρούν να αναζωπυρώσουν τη συζήτηση γύρω από το θέμα των ωρών εργασίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν, μεταξυ άλλων, η Αλέξάνδρια Οκάσιο-Κόρτες στις ΗΠΑ, η Φινλανδή πρωθυπουργός Σάνα Μάριν, ο Τζον ΜακΝτόνελ του βρετανικού Εργατικού κόμματος και η Τζασίντα Άρντερν, πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας. Συνδικάτα όπως το IG Metall (Βιομηχανική Ένωση Εργατών Μετάλλου) στη Γερμανία, το Communication Workers Union στο Ηνωμένο Βασίλειο και το Fórsa στην Ιρλανδία, μιλούσαν για το θέμα και ανέπτυσαν εκστρατείες ενημέρωσης πολύ πριν η πανδημία του κορονοϊού φέρει το θέμα με ορμή στην επικαιρότητα. Έκτοτε το ζήτημα έχει «φουντώσει», ωστόσο τα βήματα που γίνονται από τις πολιτικές ηγεσίες και δυνάμεις είναι αργά και δειλά.
Έρευνες έχουν δείξει ότι διαχρονικά σε όλο τον κόσμο, η υψηλή συσσώρευση κεφαλαίου δεν συνεπάγεται πιο δίκαιη αναδιανομή εισοδήματος, αντίθετα πολλαπλασιάζει και βαθαίνει τις ανισότητες. Οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν μια σειρά από παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας, που πολλές φορές γίνεται με αδιόρατο τρόπο. Εργάζονται σε απλήρωτες υπερωρίες, μετακινούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι πριν από δέκα χρόνια, κερδίζουν λιγότερα σε πραγματικούς όρους και υποφέρουν από εργασιακή φτώχεια και ανασφάλεια. Ο αριθμός των επισφαλών θέσεων εργασίας, των θέσεων δηλαδή που δεν μπορούν να εγγυηθούν ασφαλή βιοπορισμό και διαβίωση, έχει αυξηθεί απότομα τον 21ο αιώνα, με πολλά εκατομμύρια συμβάσεων μηδενικής απασχόλησης να έχουν υπογραφεί στην ΕΕ και τις ΗΠΑ από το 2000 και μετά.
Η σύγχρονη εργασία έχει φτάσει σε νέα χαμηλά επίπεδα όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, την ποιότητα και το αντικείμενο των διαθέσιμων θέσεων εργασίας, καθώς και τη δύναμη λήψης αποφάσεων που έχουν οι εργαζόμενοι στον χώρο εργασίας. Όσο για τις νεότερες γενιές, για ένα σημαντικό τμήμα της η εργασία αποτελεί έναν εφιάλτη, μια καταναγκαστική συνθήκη και όχι μια απόλαυση και ένα πεδίο δημιουργίας, προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης.
Υποστηρίζοντας τη μείωση των ωρών εργασίας, οι ερευνητές του think-tank Autonomy στο Ηνωμένο Βασίλειο, Kyle Lewis και Will Stronge, θέτουν στο βιβλίο τους «Overtime: Why We Need a Shorter Working Week» το ακόλουθο ερώτημα: «Τι λύνει στην πραγματικότητα η λιγότερη εργασία; Ίσως είναι καλύτερα να αντιστρέψουμε το ερώτημα και να το θέσουμε ως εξής: Υπάρχει κάτι που η λιγότερη εργασία δεν λύνει;». Οι συγγραφείς τονίζουν ότι η μείωση της εργάσιμης εβδομάδας θα είχε πολλαπλά ευεργετικά αποτελέσματα στις κοινωνίες μας, στις προσωπικές και κοινωνικές μας σχέσεις, στην ψυχική μας υγεία, σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Η μείωση των ωρών εργασίας δεν αφορά μόνο την εργασία αυτή καθαυτή, αλλά μπαίνει και σε άλλα μονοπάτια, τονίζουν οι συγγραφείς. Αφορά και τις πολιτικές ισότητας των μισθών, των έμφυλων ανισοτήτων στην εργασία, αλλά και του θετικού αποτυπώματος που μπορεί να αφήσει στο περιβάλλον: δουλεύοντας λιγότερο μπορούμε να συμβάλλουμε στην ταχύτερη απεξάρτηση της οικονομίας μας από τον άνθρακα, σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο ζωής και δράσης στην καθημερινότητά μας, απελευθερώνοντας δυνάμεις και συμπεριφορές που «εγκλωβίζονται» μέσα στις ατελείωτες ώρες εργασίας.
Το αίτημα για λιγότερες ώρες εργασίας αποτελεί πλέον μαζική διεκδίκηση και πρέπει να βρεθεί απαραίτητα στον πυρήνα της πολιτικής ατζέντας των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων σε όλη την Ευρώπη.
*Το βιβλίο «Overtime: Why We Need a Shorter Working Week» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Verso (Σεπτέμβριος 2021) και μπορείτε να το προμηθευτείτε από εδώ.
