Η πανδημία έβγαλε στην επιφάνεια μπόλικες δυσλειτουργίες του νεοφιλελευθερισμού, αλλά δεν αποτέλεσε ακόμα αφορμή για την συνολική αμφισβήτησή του.
Του Κώστα Αργυρού
H «μητρότητα» του όρου αποδίδεται στη Μάργκαρετ Θάτσερ. ΤΙΝΑ. «There is no alternative». Δεν υπάρχει εναλλακτική. Τελικά δικαίωσε το 2020 αυτή την άποψη; Ή μήπως αυτή η πρωτόγνωρη εμπειρία της πανδημίας θα έπρεπε να δώσει την αφορμή για να αναθεωρήσει η κοινωνία, οι πολίτες και τα κόμματα παγιωμένες απόψεις για τη λειτουργία του κράτους, της οικονομίας, του πολιτικού συστήματος;
Η αλήθεια είναι ότι το σοκ ήταν μεγάλο. Για όλους. Ακόμα και οι δυνάμεις της Αριστεράς βρέθηκαν, τουλάχιστον στην αρχή, να παρακολουθούν τα γεγονότα χωρίς να παρεμβαίνουν επί της ουσίας στις εξελίξεις. Αυτό ήταν ως ένα βαθμό δικαιολογημένο. Από την άλλη ωστόσο ο χρόνος αυτός θα μπορούσε να έχει αξιοποιηθεί για να προβληθεί στη συνέχεια μια άλλη διαφορετική πρόταση, που θα έδινε απαντήσεις και στις αδυναμίες του νεοφιλελευθερισμού, που ξεγύμνωσε η πανδημία.
Εντάξει, οι κοινωνίες κατάλαβαν πόσο σημαντικό είναι να υπάρχουν δημόσια και «ανθεκτικά» δημόσια νοσοκομεία ή ότι δεν είναι και τόσο σίγουρο ότι μπορείς από τα Χριστούγεννα να κλείνεις τη θέση σου για μια κρουαζιέρα τον ερχόμενο Αυγουστο. Μερικοί λιγότεροι συνειδητοποίησαν τι σημαίνει «ζωονόσος» και, ακόμα σημαντικότερο, τι μπορεί να σημάνει αυτό στο μέλλον. Ολοι ένοιωσαν ότι τα προσωπικά μας δικαιώματα και ελευθερίες κάθε άλλο παρά αυτονόητα είναι και ότι πολλές αποφάσεις περιστολής τους παίρνονται χωρίς να αιτιολογούνται απαραίτητα.
Ομως τι εναλλακτικές προέκυψαν για τις κοινωνίες και τις πολιτικές δυνάμεις από όλα αυτά; Τι περισσότερο ακούστηκε, πέρα από καταγγελίες για κάποιες αυθαιρεσίες της εξουσίας ή αιτήματα για λίγο περισσότερο κοινωνικό κράτος; Ετσι κι αλλιώς πολλά από τα παραπάνω ομολογήθηκαν ακόμα και από παραδοσιακά φερέφωνα του νεοφιλελευθερισμού.
Με άλλα λόγια. Μπορεί να έγιναν φανερές σοβαρές αδυναμίες του συστήματος που κυριαρχεί στις περισσότερες χώρες του πλανήτη. Δεν ακούστηκε όμως τίποτα παραπάνω από προτάσεις, άλλες πιο ήπιες και άλλες λίγο πιο προχωρημένες για «επιδιορθώσεις». Πολιτική πρόταση, που να αγγίζει και να χτυπά τον πυρήνα αυτού του συστήματος, να μιλά για «αντικατάστασή» του δεν έπεσε στο τραπέζι.
Αυτό θα ήταν πρωτίστως ευθύνη των δυνάμεων της Αριστεράς. Στο χέρι της είναι να αποτρέψει μια ακόμα επικράτηση της θεωρίας της «ΤΙΝΑ».
Η Αριστερά δε μπορεί να εξαντλεί την πολιτική της ζητώντας απλώς εξηγήσεις γιατί δόθηκαν μερικά δισεκατομμύρια για να σωθούν αεροπορικές εταιρίες ή τουριστικές επιχειρήσεις ή απαιτώντας να δοθούν διακόσια ευρώ παραπάνω στους δικαιούχους επιδομάτων ή έστω απαιτώντας μερικές χιλιάδες προσλήψεις γιατρών και νοσοκόμων. Δε μπορεί η πρότασή της για την Ευρώπη να περιορίζεται στο αν θα διοχετευτούν με διαφάνεια τα χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ολα αυτά είναι σημαντικά. Αλλά δεν αποτελούν μια άλλη εναλλακτική πρόταση.
Αυτό που απουσιάζει σήμερα είναι ένα συνολικό πρόγραμμα, που θα μπορεί να αιτιολογηθεί και να γίνει καλύτερα κατανοητό από τους πολίτες μετά και την εμπειρία της πανδημίας. Ενα πρόγραμμα, που θα θέτει σε νέες βάσεις τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, τη σχέση του πολίτη με το κράτος, τη σχέση του εργαζόμενου με την εργασία του. Κάτι τέτοιο μέχρι σήμερα δεν υπήρξε.
Η διάθεση των κρατούντων, πολιτικών, επενδυτών, πολυεθνικών, γραφειοκρατών, όπως φάνηκε και στο διάλειμμα μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας, είναι να επιστρέψουν στα παλιά. «Business as usual», με μερικά μπαλώματα στις πολύ κραυγαλέες τρύπες, που θα διασφαλίζουν μακροβιότητα και λειτουργικότητα στο σύστημα προς όφελός τους. Το να προτείνεις λίγο καλύτερα μπαλώματα δεν είναι αμφισβήτηση. Οσο οι προοδευτικές δυνάμεις δεν τολμούν να το αναγνωρίσουν θα συνεχίζουν να τρέχουν πίσω από τα γεγονότα, να παίζουν σε ξένο γήπεδο με δυσοίωνους κανόνες. Τις περισσότερες φορές θα χάνουν. Μαζί τους και οι κοινωνίες.
Καλύτερο 2021
Διαβάστε ακόμα στη σειρά «Αλησμόνητο 2020»
