Ξανάρχισε το γνωστό «τοπίο» στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Ξαναβγαίνει το τουρκικό ερευνητικό-επιστημονικό σκάφος της Τουρκίας, «Ορούτς Ρέϊς», πάλι σε εξόρμηση το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, νέες καταγγελίες και αλληλοκατηγορίες από τις δύο πλευρές για «προκλητικές» ενέργειες, κ.ο.κ.
Ας ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα: εάν το «Ορούτς Ρέϊς» πλεύσει στα όρια που προσδιορίζει η νέα NAVTEX της Τουρκίας, θα είναι μια προβληματική κίνηση, που ανεβάζει την ένταση και επιβαρύνει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα εν όψει των διερευνητικών συνομιλιών Ελλάδας-Τουρκίας. Δεν θα παραβιάζει, όμως, την εθνική κυριαρχία ούτε τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.
Από την στιγμή που καμία ελληνική κυβέρνηση (ορθώς) δεν έχει επεκτείνει τα χωρικά ύδατα μας πέραν των 6 μιλίων, η πλεύση του θα είναι σε διεθνή ύδατα. Επίσης, εφόσον δεν υπάρχει μέχρι σήμερα οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, στον βυθό της περιοχής δεν υφίσταται προσδιορισμένη ελληνική ή τουρκική υφαλοκρηπίδα και δεν υπάρχουν δικαιώματα ερευνών και εκμετάλλευσης.
Τι προηγήθηκε όμως της τουρκικής NAVTEX ; Αποκρύπτεται από την ελληνική κοινή γνώμη ότι, πριν τη νέα τουρκική NAVTEX για έρευνες είχε εκδοθεί ελληνική NAVTEX για στρατιωτικές ασκήσεις ανοιχτά της Χίου. Η τουρκική πλευρά ισχυρίζεται ότι η δική της κίνηση είναι απάντηση σε αυτήν, την «προκλητική» ελληνική κίνηση, και επαναφέρει το αίτημα για εφαρμογή του καθεστώτος αποστρατικοποίησης και για την Χίο (ονομαστικά).
Σημειωτέον ότι η Τουρκία, πέραν της ουσίας, καταγγέλλει και ότι η άσκηση αυτή παραβιάζει την Συμφωνία Παπούλια-Γιλμάζ για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, που προβλέπει αποφυγή μεγάλων στρατιωτικών ασκήσεων τις ημέρες σημαντικών εθνικών και θρησκευτικών εορτών στις δύο χώρες. Αυτό, διότι η ελληνική NAVTEX αναγγέλλει ότι οι ασκήσεις θα γίνονται και στις 29 Οκτωβρίου, ημερομηνία εορτασμού της Ημέρας της Δημοκρατίας στην Τουρκία (ίδρυση του σύγχρονου τουρκικού κράτους).
Ποιον σκοπό εξυπηρετούσε αυτή η ενέργεια, όταν αναμένουμε έναρξη ελληνοτουρκικού διαλόγου; Μήπως υπάρχουν ορισμένοι και στην ελληνική πλευρά που δεν επιθυμούν αποκλιμάκωση της έντασης ; Φαίνεται ότι τουλάχιστον ορισμένοι αξιωματούχοι στις Ένοπλες Δυνάμεις, διαφωνούν με τον μηχανισμό αποφυγής συγκρούσεων, που συμφωνήθηκε στο ΝΑΤΟ, διότι θεωρούν ότι τους παρακάμπτει. Μήπως πρέπει να σκεφτούμε το ενδεχόμενο, ότι κάποιοι θέλουν να προβοκάρουν κάθε διαδικασία εξομάλυνσης;
Κάτι αντίστοιχο, όχι φυσικά ταυτόσημο, είδαμε και το καλοκαίρι. Μετά την πρώτη τουρκική NAVTEX και έξοδο του «Ορούτς Ρέϊς», παρενέβη η καγκελάριος της Γερμανίας, Α. Μέρκελ, μετά από αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης. Η παρέμβαση είχε αποτέλεσμα. Το τουρκικό ερευνητικό πλοίο αποσύρθηκε μαζί με τα συνοδευτικά πολεμικά. Συμφωνήθηκε να αποφευχθούν μονομερείς ενέργειες από κάθε πλευρά και μέσα σε λίγες ημέρες να ανακοινωθεί έναρξη διερευνητικών συνομιλιών. Και εκείνη ακριβώς την στιγμή, ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας έσπευσε στην Αίγυπτο για να υπογράψει Συμφωνία για την ΑΟΖ, χωρίς να ενημερώσει κανέναν, ούτε καν την γερμανική κυβέρνηση. Την συνέχεια την ζήσαμε όλοι, μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου.
Ούτε οι συνεργασίες με Γαλλία και ΗΠΑ, ούτε οι συμμαχίες με Ισραήλ και Αίγυπτο μπορούν να λύσουν το πρόβλημα. Ούτε βέβαια η επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία από την ΕΕ, που θα επιδεινώσει την κατάσταση αντί να την εξομαλύνει. Η ελληνική πλευρά πρέπει να κατανοήσει ότι εξωτερική πολιτική με επίθετα «προκλητική», «επιθετική», «επεκτατική», «αναθεωρητική», κλπ δεν αποδίδει.
Διέξοδος θα βρεθεί με σαφή πολιτική βούληση των δύο χωρών για επίλυση των προβλημάτων.Μόνο με συνολική συμφωνία με την Τουρκία για το καθεστώς του Αιγαίου ή με μια απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, θα κατοχυρωθούν πλήρως και τελεσίδικα τα δικαιώματα της Ελλάδας. Και θα αποφευχθούν κίνδυνοι στρατιωτικής σύγκρουσης.
Αυτό δεν μπορεί να γίνει με την επαναφορά στην άποψη ότι έχουμε μόνο μία διαφορά με την Τουρκία. Δεν υπάρχει μόνο μία διαφορά ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα. Υπάρχουν πολλές διαφορές. Το θέμα των διαφορών με την Τουρκία, στην Ελλάδα έχει παρεξηγηθεί. Θεωρούμε ότι αν δεχτούμε την ύπαρξη άλλων διαφορών, συζητούμε στη βάση των θέσεων της άλλης πλευράς. Αυτό δεν είναι απαραίτητο.
Έχει έρθει η ώρα της αλήθειας για την ελληνική πλευρά. Η Ελλάδα έχει από το παρελθόν επισήμως αποδεχτεί -και αυτό είναι καταγεγραμμένο διεθνώς- ότι το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ είναι συνδεδεμένα με τουλάχιστον ακόμη δύο θέματα. Το ένα είναι το θέμα του τελικού ορισμού του εύρους των χωρικών υδάτων και μετά από αυτό η εναρμόνιση του ελληνικού εναερίου χώρου με τον υποκείμενο θαλάσσιο.
Επίσης, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι το Δίκαιο της Θάλασσας δεν έχει κανόνα χάραξης για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ μόνο την «μέση γραμμή», όπως μονομερώς αποφάσισε η ελληνική πλευρά με τον νόμο Μανιάτη. Αλλά πρέπει το αποτέλεσμα να είναι και δίκαιο («ευθίδικο»). Η εξίσωση της επήρειας των ηπειρωτικών ακτών με την επήρεια των νησιών δεν είναι δεδομένη, διότι δεν είναι δίκαιη. Αυτό θα ισχύσει για τα περισσότερα ελληνικά νησιά. Πρώτα και κύρια, μάλιστα, για το Καστελόριζο. Όσο πιο γρήγορα κατανοήσουμε όλα αυτά, τόσο το καλύτερο.
*Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας και διεθνολόγος.
