Η χρονιά που αφήνουμε πίσω μας ήταν μια χρονιά που συγκλόνισε την ανθρωπότητα, μας στιγμάτισε, ανέδειξε σε μεγάλη κλίμακα την ευθραυστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά και την αδυναμία των χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο να ανταποκριθούν σε γεγονότα παγκόσμιου βεληνεκούς, όπως η πανδημία του νέου κορονοϊού. Ανέδειξε ακόμη τη σημασία της θωράκισης των δημοσίων συστημάτων υγείας, της ισότιμης πρόσβασης όλων των πολιτών σε αυτά και έκανε σαφές το ταξικό, αλλά και το έμφυλο πρόσημο της πανδημίας.
Της Ειρήνης Αγαθοπούλου
Γράφτηκαν πολλά για τις έμφυλες ανισότητες εν μέσω πανδημίας, για τον ρόλο των γυναικών στην αντιμετώπισή της, για τη συμμετοχή τους ή μη στα κέντρα λήψης αποφάσεων, αλλά και για την «παράλληλη πανδημία» – την έκρηξη των περιστατικών ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας κατά την περίοδο των περιοριστικών μέτρων.
Από φεμινιστική σκοπιά, στα σημαντικά γεγονότα του 2020, πρέπει να κατατάξουμε αυτή την πληθώρα αναφορών, επιστημονικών άρθρων, βιβλίων και γενικά δημόσιων τοποθετήσεων για το έμφυλο αποτύπωμα της πανδημίας, τα οποία βοήθησαν να ανοίξει η ατζέντα σε μια σειρά από θέματα, όπως αυτό της έμφυλης βίας, αλλά και της συμφιλίωσης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής ανδρών και γυναικών. Όλα τα παραπάνω είναι μια σημαντική παρακαταθήκη για τις από εδώ και πέρα διεκδικήσεις μας, για τους από εδώ και πέρα κυβερνητικούς ή πολιτικούς σχεδιασμούς.
Εν έτει 2020 όμως, παρότι πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε ο κορονοϊός και η αντιμετώπισή του, συνέβησαν κι άλλα γεγονότα, άξια αναφοράς σε μια φεμινιστική ρετροσπεκτίβα. Ξεκινώντας από την Ελλάδα, το ελληνικό κοινοβούλιο ψήφισε για πρώτη φορά μια γυναίκα για τη θέση της Προέδρου της Δημοκρατίας, την κ. Αικατερίνη Σακελλαροπούλου. Σημαντικό γεγονός, που θα έπαιρνε ακόμη μεγαλύτερη αξία, εάν η ίδια η Κυβέρνηση που την πρότεινε, την ίδια στιγμή δεν υποβάθμιζε τις πολιτικές ισότητας των φύλων, εξομοιώνοντάς τες με τις πολιτικές για την οικογένεια και το δημογραφικό. Η κοινωνία όμως έδειξε ότι είναι πιο μπροστά από αυτή την ακραία συντηρητική κυβέρνηση και με αφορμή το θλιβερό γεγονός της γυναικοκτονίας της Ελένης Τοπαλούδη μίλησε ανοιχτά για την αυτοδιάθεση του σώματος, την τοξική αρρενωπότητα, τη συναίνεση, τον βιασμό, τις γυναικοκτονίες… Μάλιστα, η αγόρευση της εισαγγελέα Αριστοτελείας Δόγκα, στη δίκη της Ε.Τ., αποτελεί ιστορική τομή για τα νομικά δεδομένα της χώρας και ευελπιστούμε ότι θα αποτελέσει την αφετηρία για μια πιο προοδευτική και λιγότερο φαλλοκρατική ρητορική εντός των δικαστικών αιθουσών.
Άλλη μια γυναικεία μορφή που πρωταγωνίστησε την χρονιά που μας πέρασε είναι η Μάγδα Φύσσα. Η γυναίκα αυτή έχει περάσει ήδη στην ελληνική ιστορία ως το σύμβολο κατά του φασισμού και το ρατσισμού και της χρωστάμε αιώνια ευγνωμοσύνη για το θάρρος και τη δύναμη που επέδειξε καθ’ όλη τη διάρκεια της δίκης της εγκληματικής οργάνωσης «Χρυσή Αυγή», μέχρι την τελική δικαίωση. Δίπλα της, άλλη μια γυναίκα, η δικαστής της Δίκης, κ. Λεπενιώτη, άφησε το δικό της στίγμα τη χρονιά που μας πέρασε και μας έκανε περήφανες.
Και στον υπόλοιπο κόσμο όμως, υπήρξαν γεγονότα άξια αναφοράς. Στην Αμερική, οι γυναίκες έστρεψαν την πλάτη στον – εκτός των άλλων – σεξιστή Τραμπ, οργανώνοντας ογκώδεις διαδηλώσεις κατά του τραμπισμού και των ακροδεξιών εκφάνσεών του. Είτε ως ψηφοφόροι είτε ως πολιτικά πρόσωπα είτε ως αρχηγοί των προεκλογικών εκστρατειών, οι γυναίκες καθόρισαν την εκλογική νίκη του Μπάιντεν, του 46ου Προέδρου των ΗΠΑ, ο οποίος θα έχει γυναίκα για Αντιπρόεδρο. Για πρώτη φορά στα χρονικά, η αφροαμερικανικής και ινδικής καταγωγής Καμάλα Χάρις, θα εκτελεί χρέη Αντιπροέδρου για τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, η μαχητική τετράδα των γυναικών της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατικών, Alexandria Ocasio Cortez, IlhanOmar, Ayanna Pressley και Rashiba Tlaib εκλέγονται στη Βουλή των Αντιπροσώπων, ενώ για πρώτη φορά εξελέγη και η Cori Bush, ως εκπρόσωπος του κινήματος Black Lives Matter. Στις πρωτιές των αμερικάνικων εκλογών εντάσσεται και η εκλογή δύο εκπροσώπων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, της Sarah McBride, της πρώτης τρανς γερουσιαστή και του Ritchie Torres, του πρώτου αφρο-λατίνου ομοφυλόφιλου, που θα γίνει μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να απεγκλωβιστούν από τον τραμπισμό, ο οποίος αποτελεί ακόμη μεγάλο κίνδυνο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες στην Αμερική. Ας μην ξεχνάμε ότι από την πρώτη στιγμή της Προεδρείας του Τραμπ, τα δικαιώματα των γυναικών βρέθηκαν στο στόχαστρο, με αποκορύφωμα τη διακήρυξη κατά των αμβλώσεων, που συνυπέγραψε μαζί με άλλες περίπου 30 κυβερνήσεις άλλων χωρών, μεταξύ αυτών η Βραζιλία, η Αίγυπτος, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Λευκορωσία και άλλες χώρες κυρίως της Αφρικής και της Ασίας. Η Πολωνία, τελικά, και η Αργεντινή, δεν κατάφεραν να θεσπίσουν την απαγόρευση των αμβλώσεων μετά από μια σειρά μεγαλειωδών διαμαρτυριών γυναικών, που πήραν διεθνείς διαστάσεις. Η νίκη των κινημάτων αυτών, εν μέσω πανδημίας, δίνει ελπίδα. Αλλά και οι «θαρραλέες γυναίκες της Λευκορωσίας» αξίζουν μια θέση στο αφιέρωμά μας για το 2020. Χιλιάδες διαδηλώτριες, ντυμένες στα λευκά, διαμαρτύρονταν ειρηνικά επί μέρες, για την κακοποίηση στην οποία υποβλήθηκαν κατά την κράτησή τους άλλες γυναίκες, που συνελήφθησαν στη διάρκεια διαμαρτυρίας κατά του Λουκασένκο.
Ελπιδοφόρες ήταν άλλες δύο ειδήσεις, που πέρασαν στα ψιλά, αλλά έχουν μεγάλη σημασία, γιατί αφορούν χώρες όπως το Σουδάν και το Αφγανιστάν. Η κυβέρνηση του Σουδάν, μέσα στο 2020, ανακοίνωσε ότι βάζει τέλος στους γάμους παιδιών και αναθέτει στην αστυνομία την εφαρμογή του νόμου κατά της κλειτοριδεκτομής, που ψηφίστηκε το περασμένο καλοκαίρι. Φαίνεται ότι κάτι άρχισε να αλλάζει, έστω και δειλά, στη χώρα, μετά την επανάσταση που εκτόπισε τον ισλαμιστή δικτάτορα Ομάρ Αλ Μπασίρ και στην οποία οι γυναίκες είχαν διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο. Στο Αφγανιστάν, για πρώτη φορά δίνεται το δικαίωμα στις μητέρες να αναγράφονται στα πιστοποιητικά γέννησης και τα δελτία ταυτότητας των παιδιών τους, σημαντική αλλαγή, που θα βοηθήσει κυρίως τις χήρες και τις διαζευγμένες γυναίκες. Πόσο αργά βήματα, αλλά από την άλλη, πόσο σημαντικά!
Εν κατακλείδι, είναι φανερό ότι τα φεμινιστικά κινήματα έδωσαν βροντερό παρόν εντός του 2020, σε κάθε γωνιά του κόσμου. Πράγμα που από τη μία προκαλεί αισιοδοξία ότι δίνονται αγώνες και πολλοί από αυτούς κερδίζονται, από την άλλη όμως σημαίνει ότι υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος να διανύσουμε για την ισότητα των φύλων σε όλους τους τομείς.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές και διανύουμε ήδη τον πρώτο μήνα του 2021, έχει ξεκινήσει ένα γαϊτανάκι καταγγελιών από γνωστές αθλήτριες για σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση, με αφορμή την γενναία καταγγελία της Ολυμπιονίκη Σοφίας Μπεκατώρου κατά μεγαλοπαράγοντα του αθλητισμού. Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και ευελπιστούμε θετικές προς την κατεύθυνση της ενδυνάμωσης και της ενθάρρυνσης όλων των γυναικών να καταγγέλλουν και να αντιδρούν. Στα θετικά της υπόθεσης καταγράφεται ακόμη η – σωστή – δημοσιότητα του θέματος από τα συστημικά ΜΜΕ και οι δημόσιες τοποθετήσεις τόσο γυναικών αλλά και ανδρών από όλο το πολιτικό φάσμα. Το 2021 προβλέπεται φεμινιστικά αγωνιστικό και θα είμαστε παρούσες και παρόντες!
*Η Ειρήνη Αγαθοπούλου είναι βουλεύτρια ΣΥΡΙΖΑ, αναπλ. τομεάρχισσα Δικαιοσύνης, για θέματα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων.
