«Καταπέλτης» η έκθεση της Κομισιόν για την Ελευθερία Τύπου και τη διαφθορά στην Ελλάδα

Ένα ακόμη ηχηρό ράπισμα στην κυβέρνηση Μητσοτάκη αποτελεί η σημερινή έκθεση-καταπέλτης της Κομισιόν αναφορικά με τη διαφθορά, την Ελευθερία του Τύπου, τη ποιότητα του ελληνικού συστήματος δικαιοσύνης και την ασφάλεια των δημοσιογράφων.

Πιο συγκεκριμένα, η ασφάλεια των δημοσιογράφων είναι ένας τομέας, στον οποίο «νοσεί» η χώρα μας, καθώς, όπως επισημαίνεται «εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν απειλές και επιθέσεις ενώ το επαγγελματικό τους περιβάλλον έχει επιδεινωθεί περαιτέρω» ενώ κόλαφος είναι η έκθεση και για το πόθεν έσχες, καθώς οι κανόνες για τη δεοντολογία των πολιτικών υπαλλήλων συνέχισαν να εφαρμόζονται, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες όσον αφορά την ακεραιότητα στο πλαίσιο της αστυνομίας.

Ανησυχία εκφράζεται και για τη διαφθορά, καθώς όπως σημειώνεται «ο αριθμός των διώξεων που σχετίζονται με τη διαφθορά είναι μικρός, αν και η πρόοδος όσον αφορά τις τελικές αποφάσεις μένει να διαπιστωθεί».

Αναλυτικά το κεφάλαιο για την Ελλάδα:

«Μια σειρά από μέτρα που αποσκοπούν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας του ελληνικού συστήματος δικαιοσύνης βρίσκονται σε εφαρμογή. Η μεταρρύθμιση της Σχολής Δικαστών το 2021 αποσκοπεί στην αύξηση της ποιότητας της κατάρτισης των δικαστών, ενώ η σχεδιαζόμενη δημιουργία μιας Εθνικής Σχολής Δικαστικών Υπαλλήλων θα συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας της βοήθειας προς τους δικαστές και της διαχείρισης των δικαστηρίων.

Ο αναθεωρημένος κώδικας Πολιτικής Δικονομίας το 2021 επιδιώκει να έχει θετικό αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης, ιδίως όσον αφορά τις καθυστερήσεις στην αστική δικαιοσύνη και τη συνοχή της νομολογίας. Κώδικας δεοντολογίας για τους δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2022.

Σχέδιο νομοθεσίας για την προαγωγή των δικαστών και εισαγγελέων και την οργάνωση των δικαστηρίων εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο τον Ιούνιο του 2022.

Εφαρμόζονται μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας της δικαιοσύνης, ιδίως όσον αφορά την ψηφιοποίηση. Το σχέδιο νομικού κειμένου ολοκληρώνεται για τη δημιουργία επίσημου νομικού πλαισίου για το γραφείο για τη συλλογή και επεξεργασία δικαστικών στατιστικών που θα συσταθεί στο Υπουργείο Δικαιοσύνης στο τέλος του 2020. Παραμένουν οι ανησυχίες σχετικά με τη διαδικασία διορισμού για τις ανώτερες θέσεις των δικαστών και εισαγγελέων, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης δικαστικής συμμετοχής στη διαδικασία επιλογής.

Επίσης, η έκθεση καταγράφει ότι εγκρίθηκε το νέο εθνικό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς για την περίοδο 2022-2025. Αναπτύσσεται η συνεργασία μεταξύ των φορέων καταπολέμησης της διαφθοράς και των φορέων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.

Πρόσφατα εγκρίθηκαν διατάξεις για τη ρύθμιση του lobbying. Ο αριθμός των διώξεων που σχετίζονται με τη διαφθορά είναι μικρός, σημειώνεται, αν και η πρόοδος όσον αφορά τις τελικές αποφάσεις μένει να διαπιστωθεί.

Ενώ ο αριθμός των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης (πόθεν έσχες) που υποβάλλονται έχει αυξηθεί και όλες ελέγχονται για την πληρότητα, η ακρίβειά τους ελέγχεται μόνο σε περιορισμένο ποσοστό. Οι κανόνες για τη δεοντολογία των πολιτικών υπαλλήλων συνέχισαν να εφαρμόζονται, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες όσον αφορά την ακεραιότητα στο πλαίσιο της αστυνομίας. Οι τακτικές ελεγκτικές δραστηριότητες αποσκοπούν στον εντοπισμό και την πρόληψη της διαφθοράς.

Ειδικές δράσεις για την αντιμετώπιση του κινδύνου διαφθοράς κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 συνέχισαν να εφαρμόζονται.

Η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα πρόσβασης σε πληροφορίες προστατεύονται νομικά και επίσημα στο Σύνταγμα και την τομεακή νομοθεσία. Η ελληνική κυβέρνηση έχει λάβει μέτρα για την ενίσχυση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης, μέσω της νομοθεσίας που εγκρίθηκε πρόσφατα. Ωστόσο, η κατάσταση των δημοσιογράφων προκαλεί σημαντικές ανησυχίες λόγω του γεγονότος ότι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν απειλές και επιθέσεις ενώ το επαγγελματικό τους περιβάλλον έχει επιδεινωθεί περαιτέρω. Η κατανομή της κρατικής διαφήμισης, ιδίως η μη διαφανής κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης, αποτελεί επίσης ζήτημα.

Ενώ τα δημόσια μέσα μαζικής ενημέρωσης ρυθμίζονται από ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο, υπάρχουν ανησυχίες όσον αφορά τις πιθανή πολιτική επιρροή στο διορισμό των μελών του διοικητικού συμβουλίου.

Εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά την επάρκεια των οικονομικών και ανθρώπινων πόρων της ρυθμιστικής αρχής των μέσων ενημέρωσης.

Όσον αφορά τους ελέγχους και τις ισορροπίες, οι εργασίες για τη βελτίωση της ποιότητας της νομοθεσίας προχωρούν, ιδίως όσον αφορά τη συμβατότητα των σχεδίων νόμων με το Σύνταγμα και το δίκαιο της ΕΕ. Η κωδικοποίηση της νομοθεσίας προχωρά επίσης με την έκδοση ορισμένων νομικών κωδίκων σε διάφορους τομείς της νομοθεσίας. Ο αριθμός των τροποποιήσεων της τελευταίας στιγμής για τα σχέδια νόμου μειώνεται.

Ωστόσο, οι ενδιαφερόμενοι συχνά δεν έχουν επαρκή χρόνο για να σχολιάσουν τα σχέδια νόμων.

Ο Διαμεσολαβητής εργάζεται για την ενίσχυση των ικανοτήτων του θεσμού, μεταξύ άλλων με τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των δημοσιονομικών πόρων και επίσης την ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας. Η νέα νομοθεσία επιδιώκει να βελτιώσει το πλαίσιο ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, αν και ορισμένες λεπτομέρειες των απαιτήσεων εγγραφής εξακολουθούν να θεωρούνται επαχθείς από ορισμένες οργανώσεις πολιτών, ενώ εκκρεμεί η αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Εκτός από την υπενθύμιση των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας σχετικά με ορισμένες πτυχές του συστήματος δικαιοσύνης και του πλαισίου καταπολέμησης της διαφθοράς, συνιστάται στην Ελλάδα να:

• Να αντιμετωπίσει την ανάγκη συμμετοχής του δικαστικού σώματος στον διορισμό του Προέδρου και του Αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Ανωτάτου Δικαστηρίου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα σχετικά με τους διορισμούς δικαστών.
• Να διασφαλίσει την αποτελεσματική και συστηματική επαλήθευση της ακρίβειας των γνωστοποιήσεων περιουσιακών στοιχείων (πόθεν έσχες) που υποβάλλονται από όλους τους τύπους δημοσίων υπαλλήλων.
• Να εντείνει τις προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ισχυρού ιστορικού διώξεων και τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς.
• Θέσπιση νομοθετικών και άλλων εγγυήσεων για τη βελτίωση της φυσικής ασφάλειας και του εργασιακού περιβάλλοντος των δημοσιογράφων, σύμφωνα με το πρόσφατα υιοθετηθέν Μνημόνιο Συνεννόησης και λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.
• Να διασφαλίσει ότι οι απαιτήσεις εγγραφής για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι αναλογικές ενόψει της διατήρησης ενός ανοικτού πλαισίου λειτουργίας τους».