Άμμος: ένας πολύτιμος φυσικός πόρος

Καθημερινά μιλάμε για την ανάγκη να δημιουργήσουμε ένα πράσινο μέλλον. Ωστόσο αυτό φαίνεται ότι θα καθυστερήσει πολύ, καθώς ο τρόπος ζωής μας είναι απόλυτα εξαρτημένος από πρακτικές που μόνο πράσινες δεν είναι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και η υπερβολική χρήση της άμμου. Στα ποτάμια, στις ακτές και στις θάλασσες. Στις περισσότερες περιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο ο τρόπος που αποσπούμε την άμμο από τη φύση είναι ανεξέλεγκτος και παράνομος. Αυτό έχει ως συνέπεια τις διαβρώσεις των ποταμών και των ακτών κάτι που στη συνέχεια θέτει σε κίνδυνο και την ασφάλεια των ανθρώπων που ζουν κοντά σε αυτές τις περιοχές.

Για το λόγο αυτό ο Οργανισμός UNEP (United Nation Environment Programme)/GRID των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη ξεκίνησε τη λειτουργία του πρώτου «Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Άμμου» που έχει ως στόχο να δημιουργήσει μια αξιόπιστη βάση δεδομένων για τις εξορύξεις της άμμου σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε να ενθαρρύνει την αειφόρο χρήση της. «Η σωστή διαχείριση των φυσικών πόρων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η άμμος, είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του 21ου αιώνα» θα πει ο Pascal Peduzzi, Διευθυντής UNEP/GRID Geneva σε διαδικτυακή παρουσίαση του προγράμματος.

Η Δημιουργία της Φύσης και η αλόγιστη χρήση από τον άνθρωπο

Χιλιάδες χρόνια χρειάζεται η φύση για να δημιουργήσει μέσα από αργές διαβρωτικές και αποσαθρωτικές διαδικασίες την άμμο και το χαλίκι. Οι άνθρωποι όμως, μη λαμβάνοντας υπόψη αυτή την αργή διαδικασία, την αποσπούν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι χρειάζεται η φύση για να την αναπληρώσει.

«Κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο εξορύσσονται περίπου 59 δισεκατομμύρια τόνοι υλικών εκ των οποίων η άμμος και το χαλίκι αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο» λέει ο κ. Peduzzi. Θα περίμενε λοιπόν κανείς για ένα τέτοιο φυσικό πόρο που χρησιμοποιείται τόσο πολύ να υπάρχουν αξιόπιστα δεδομένα ώστε να εκτιμηθεί η ζημιά που γίνεται στο περιβάλλον και να δημιουργηθεί ένα ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο προστασίας. Κάτι τέτοιο όμως δεν υπάρχει και ο υπολογισμός γίνεται με έμμεσο τρόπο και κυρίως από τις ποσότητες παραγωγής σκυροδέματος.

Εξορύξεις άμμου στο Οντάριο του Καναδά / Getty Images / James MacDonald

Όπως εξηγούν οι ειδικοί «για κάθε τόνο τσιμέντου η βιομηχανία χρειάζεται περίπου έξι έως εφτά φορές περισσότερους τόνους άμμου και χαλικιού». Είναι λογικό ότι αυτές οι ποσότητες δεν μπορούν να εξορυχτούν χωρίς να έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον. «Έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα, στον υδροφόρο ορίζοντα, στα επίπεδα των υδάτων, στα ποτάμια, στα Δέλτα των ποταμών και στα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα» θα πει η Kiran Pereira από την οργάνωση sandstories.org

«Συχνά βλέπουμε και ακούμε πολλές ιστορίες σχετικά με την παράνομη εξόρυξη άμμου στις αναπτυσσόμενες χώρες. Συχνά, υπονοείται ότι τέτοια προβλήματα υπάρχουν στο παγκόσμιο Νότο, ωστόσο αυτό δεν είναι αλήθεια. Και οι προηγμένες οικονομίες αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα» λέει η κ. Pereira θέλοντας να τονίσει ότι είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα και τα παγκόσμια προβλήματα χρειάζονται παγκόσμιες λύσεις.

Οι λύσεις

Παρά το γεγονός ότι μετά το νερό η άμμος είναι ο πιο πολυχρησιμοποιημένος και απαραίτητος πόρος, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι όπως σε όλους τους τομείς έτσι κι εδώ υπάρχουν λύσεις ώστε να προστατέψουμε το περιβάλλον χωρίς να υποβιβάσουμε το βιοτικό μας επίπεδο.

Η μείωση της σπατάλης, αυτό που κοινώς ονομάζουμε πρόληψη, η χρήση ανακυκλωμένων υλικών στις κατασκευές κτιρίων, αλλά και ο σχεδιασμός εναλλακτικών υποδομών μπορούν να περιορίσουν τη ζήτηση για φυσική άμμο.

Η παγκόσμια συνεργασία κρίνεται απαραίτητη, για τη διαμόρφωση νομοθετικού πλαισίου που θα πατάξει τις παρανομίες αλλά και τα κυκλώματα μαφίας που έχουν γιγαντωθεί σε αυτό το τομέα και αφετέρου για την ανταλλαγή ιδεών και για υιοθέτηση καλών πρακτικών που έχουν εφαρμοστεί σε περιοχές του πλανήτη με επιτυχία.

Τρόλεϊ μεταφοράς άμμου στο Γκαζιαμπάντ της Ινδίας / Getty Images / Sakib Ali

«Το 75% των υποδομών που θα χρειαστούμε παγκοσμίως μέχρι το 2050 δεν έχει κατασκευαστεί ακόμη. Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστούμε ακόμη περισσότερους φυσικούς πόρους» λέει η Dr. Louise Gallagher, υπεύθυνη περιβαλλοντικής διακυβέρνησης στη UNEP/GRID.  Η κατασκευή ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών πάνελ απαιτούν άμμο για να κατασκευαστούν. Συνεπώς στο μέλλον θα χρειαστούμε περισσότερη άμμο για να γίνει η μετάβαση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Τέλος ποιος θα το φανταζόταν ότι οι άνθρωποι στη Νιγηρία που ζουν από τις εξορύξεις άμμου αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα επικείμενης ανεργίας με τους κατοίκους της Δυτικής Μακεδονίας που ζουν από τα λιγνιτωρυχεία. Ωστόσο τα ποτάμια, οι ακτές και τα δάση είναι απαραίτητα για τη  συνέχιση της ζωής πάνω στον πλανήτη. Και για να προστατευτούν χρειάζεται δράση. Δράση απ’ όλους. Συλλογική. Και πάνω απ’όλα χρειάζεται πολιτική βούληση. Χρειάζονται πολιτικοί που δεν βλέπουν την ανάπτυξη στην καταστροφή.