Οι επιπτώσεις της διατροφής στην απώλεια της βιοποικιλότητας

Το 2020 ήταν μια προειδοποίηση ότι μπαίνουμε σε μια εποχή κατάρρευσης. Η πανδημία ήταν απλά ένα σημάδι των όσων πρόκειται να ακολουθήσουν. Ήταν μια προειδοποίηση, ένα καμπανάκι που χτύπησε για να αλλάξουμε. Να αλλάξουμε συμπεριφορές. Να αλλάξουμε συνήθειες. Ακόμη και διατροφικές συνήθειες, αφού το παγκόσμιο σύστημα παραγωγής της τροφής μας είναι από τους κυριότερους παράγοντες που ευθύνονται για την απώλεια της βιοποικιλότητας.

Η μετατροπή οικοσυστημάτων σε καλλιεργήσιμη γη και βοσκοτόπια, η εντατική γεωργία και η αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης χαμηλού κόστους φαγητού, είναι μερικοί από τους παράγοντες που επιταχύνουν την απώλεια της βιοποικιλότητας.

Η έκθεση Food system: Impact of Biodiversity Loss του Ινστιτούτου Chatam House διερευνά αυτούς τους παράγοντες και εξηγεί πως η παραγωγή τροφίμων συμβάλλει στην εξαφάνιση των ειδών αλλά και τη μεγάλη πρόκληση να επανασχεδιάσουμε το διατροφικό μας σύστημα ώστε να αποφύγουμε τα χειρότερα.

«Η παραγωγή των τροφίμων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη χρήση λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, ενέργειας και νερού. Επίσης από μονοκαλλιέργειες και βαριές καλλιέργειες. Αυτό έχει μειώσει την ποικιλία των τοπίων και των οικοτόπων απειλώντας ή και πολλές φορές καταστρέφοντας την αναπαραγωγή, τη σίτιση και τις φωλιές των πουλιών και των θηλαστικών» θα πει κατά την παρουσίαση της έκθεσης ο καθηγητής-ερευνητής, Tim Benton από το Chatam House.

Επιπλέον η εντατική γεωργία αλλά και η κτηνοτροφία συντελούν στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, αφού συμβάλλουν στην αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου, η οποία με τη σειρά της υποβαθμίζει περαιτέρω τους οικοτόπους. Τα είδη στην προσπάθεια τους να επιβιώσουν -αφού ο ζωτικός τους χώρος περιορίζεται- έρχονται σε επαφή μεταξύ τους και κάπως έτσι δημιουργούνται οι μολυσματικές ασθένειες.

Για να τερματιστεί ο φαύλος κύκλος της καταστροφής οι επιστήμονες προτρέπουν, καταρχήν, να αλλάξουμε τα διατροφικά μας πρότυπα. Να μειώσουμε τη ζήτηση και να κατευθυνθούμε περισσότερο σε χορτοφαγικές δίαιτες. «Η δίαιτα μας πρέπει να βασίζεται περισσότερο στα φυτά λόγω του δυσανάλογου αντίκτυπου της εκτροφής ζώων στη βιοποικιλότητα, τη χρήση γης και το περιβάλλον» θα πει ο Philip Lympery, Διευθυντής της Οργάνωσης Compassion in World Farming. Επιπλέον μια τέτοια αλλαγή θα ωφελήσει και την υγεία του πληθυσμού ,ενώ θα συμβάλλει και στη μείωση κινδύνου πανδημιών. Μέσω της μείωσης της ζήτησης θα μειώσουμε και τα απόβλητα τροφίμων που είναι πολύ σημαντικό τόσο για την διατήρηση των φυσικών πόρων όσο και για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται από τα οργανικά απόβλητα και συντελούν στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη.

Η δεύτερη παράμετρος που πρέπει να λάβουμε υπόψη ώστε να μεταρρυθμίσουμε το διατροφικό μας σύστημα είναι η φροντίδα για την προστασία και την αγρανάπαυση της γης καθώς και η μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη γεωργία. Η προστασία της γης από την μετατροπή ή την εκμετάλλευση είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος διατήρησης της βιοποικιλότητας και πρέπει να αποφύγουμε λάθη του παρελθόντος, όπως η μετατροπή της Λίμνης Κορώνειας σε καλλιεργήσιμη γη που οδήγησε στην απόλυτη καταστροφή, χωρίς να εξασφαλίσει και τις πολυπόθητες καλλιεργήσιμες εκτάσεις.

Η τρίτη αλλά εξίσου σημαντική αλλαγή που πρέπει να κάνουμε είναι να καλλιεργούμε με πιο φιλικό προς τη φύση τρόπο. Να υποστηρίζουμε τη βιοποικιλότητα περιορίζοντας τη χρήση φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων και αντικαθιστώντας τη μονοκαλλιέργεια με άλλες πρακτικές πολλαπλών καλλιεργειών. «Με βάση αυτούς τους τρεις μοχλούς θα πρέπει να επανασχεδιάσουμε το σύστημα τροφίμων. Διαφορετικά η απώλεια της βιοποικιλότητας θα επιταχύνεται και η περαιτέρω καταστροφή οικοσυστημάτων και οικοτόπων θα απειλήσει την ίδια μας τη ζωή» θα πει ο Tim Benton.

Αυτοί οι τρεις μοχλοί είναι εν μέρει αλληλοεξαρτώμενοι και βάζουν ένα τέρμα στο φαύλο κύκλο της καταστροφής. Πιο συγκεκριμένα η προστασία και η αγρανάπαυση βοηθούν στη μετάβαση προς μια πιο φιλική προς τη φύση γεωργία. Σε αυτό που ονομάζουμε βιώσιμη γεωργία. Για να γίνει όμως αυτή η μετάβαση θα πρέπει να αλλάξουμε τις διατροφικές μας συνήθειες. Που σημαίνει ότι θα πρέπει να περιορίσουμε τη ζήτηση. Διαφορετικά θα είναι πολύ δύσκολο να πετύχουμε οποιαδήποτε βιωσιμότητα  αν εξακολουθούμε να υπερκαταναλώνουμε τρόφιμα αγοράζοντας και πετώντας. Η αυξανόμενη ζήτηση θα αυξάνει και την ανάγκη για εντατική γεωργία που με τη σειρά της θα ασκεί πιέσεις στους φυσικούς πόρους.

Το 2021 θα είναι μια χρονιά επανασχεδιασμού του τρόπου ζωής μας. Μια σειρά μεταβάσεων θα μας απασχολήσουν φέτος. Μεταξύ αυτών θα είναι και η διατροφική μετάβαση. Για πρώτη φορά στην ιστορία του, ο ΟΗΕ θα συγκαλέσει Διάσκεψη Κορυφής για το μετασχηματισμό του παγκόσμιου διατροφικού συστήματος. «Το 2021 οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο θα διαθέσουν τεράστια κεφάλαια για την οικονομική ανάκαμψη από την πανδημία. Οι προσπάθειες να τεθεί σε κίνηση η πράσινη ανάπτυξη θα φέρει στο προσκήνιο ζητήματα βιωσιμότητας, δικαιοσύνης και ανθεκτικότητας της κοινωνίας, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες για τη χάραξη πολιτικής που θα δίνει προτεραιότητα στη δημόσια και την πλανητική υγεία» αναφέρει η έκθεση, ενώ υποστηρίζει ότι το θέμα της διατροφής θα πρέπει να συμπεριληφθεί και στις διαπραγματεύσεις του ΟΗΕ για το κλίμα.

Οι επιτυχημένες κοινωνίες είναι αυτές που ξέρουν πότε πρέπει να αλλάξουν. Η πανδημία μας ζήτησε να αλλάξουμε. Και μέσα στις αλλαγές που έχουμε να κάνουμε είναι και οι διαιτητικές μας αλλαγές. Είναι η μείωση των απορριμμάτων τροφίμων και η διακοπή ενός συστήματος που οδήγησε στην εντατικοποιημένη γεωργία και τη συνεχόμενη μετατροπή των φυσικών οικοσυστημάτων σε καλλιεργήσιμη γη και βοσκοτόπια. Γιατί «αυτή η Γη μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις ανάγκες των ανθρώπων αλλά όχι την απληστία τους» όπως θα πει μεταξύ άλλων και η γυναίκα σύμβολο του παγκόσμιου αγώνα για την διάσωση του πλανήτη Jane Goodall.