«Άδειο στομάχι και δάκρυα στα μάτια»: Θύματα ανθρωπιστικής κρίσης οι πρόσφυγες στην Ελλάδα

«Δεν τρώγονται τα γεύματα που μας μοιράζουν. Όμως δεν έχουμε άλλη επιλογή. Είτε το τρώμε είτε δεν τρώμε, πονάει το στομάχι. Τρέχω με το αναπηρικό μου καροτσάκι από μία εκκλησία στην άλλη, από μία ανθρωπιστική οργάνωση στην άλλη να μαζέψω φαγητό και πάνες»

Παρά τις εκκλήσεις και τα δημοσιεύματα, χιλιάδες πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα στερούνται του χρηματικού βοηθήματος που δικαιούνται, με ευθύνη του υπ. Μετανάστευσης, ενώ η σίτιση στους καταυλισμούς είναι πολύ κακής ποιότητας, όπως δημοσίευσε το left.gr.

Όσα καταγγέλλει η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο

Οι αιτούντες άσυλο δικαιούνται, μέχρι την ολοκλήρωση της εξέτασης του αιτήματός τους, «υλικές συνθήκες υποδοχής» για την αξιοπρεπή διαβίωσή τους, βάσει της ευρωπαϊκής και ελληνικής νομοθεσίας. Ως τέτοιες αναγνωρίζονται η στέγη, η τροφή, ο ρουχισμός, καθώς και το οικονομικό βοήθημα για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών. Η οικονομική αυτή βοήθεια παρέχεται στους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα μέσω προγράμματος που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ωστόσο, λόγω των καθυστερήσεων που έχουν προκύψει μετά την μετάβαση του προγράμματος για στήριξη με χρηματικό επίδομα από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην ελληνική κυβέρνηση την 1η Οκτωβρίου του 2021, υπολογίζεται ότι περί τα 36.000 άτομα δεν έχουν λάβει το βοήθημα έκτοτε.

Το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, μετά από καταγγελίες, διαβεβαίωσε στα μέσα Οκτωβρίου ότι το προβλεπόμενο χρηματικό βοήθημα θα καταβληθεί τέλος του ίδιου μηνός, και εφεξής θα καταβάλλεται απολογιστικά. Σήμερα, δύο μήνες μετά, οι άνθρωποι δεν έχουν λάβει ακόμη το οικονομικό βοήθημα. Το γεγονός ότι οι πρόσφυγες δεν λαμβάνουν αυτό το διάστημα επίδομα έχει επιπτώσεις και στις τοπικές αγορές από τις οποίες προμηθεύονταν αγαθά.

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) είναι σε επικοινωνία με δεκάδες ευάλωτους  αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες που πλέον αναγκάζονται να ζουν σε κατάσταση ακραίας φτώχειας χωρίς τη δυνατότητα να καλύψουν βασικές βιωτικές τους ανάγκες. Το Δεκέμβριο η οργάνωση χορήγησε κουπόνια σουπερμάρκετ στους ωφελούμενούς της και ευάλωτες οικογένειες που διαμένουν σε διαμερίσματα του ESTIA και αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας αλλά πλέον και πείνας. Μεταξύ αυτών είναι άτομα που εξαρτώνται από ειδική διατροφή αφού πάσχουν από χρόνια νοσήματα, καθώς και πολλά μικρά παιδιά.

Αιτούντες άσυλο στους καταυλισμούς καταγγέλλουν την ποιότητα φαγητού

Δεν τρώγονται τα γεύματα που μας μοιράζουν. Όμως δεν έχουμε άλλη επιλογή. Είτε το τρώμε είτε δεν τρώμε, πονάει το στομάχι

Εξαιτίας της προσωρινής διακοπής παροχής του επιδόματος που δικαιούνται, οι αιτούντες άσυλο λαμβάνουν πλέον γεύματα μέσα στους καταυλισμούς, τα οποία – σύμφωνα με πληροφορίες που διαθέτουν οι οργανώσεις και αιτούντες άσυλο – είναι συχνά κακής ποιότητας τροφή και όχι πλήρως μαγειρεμένη. Από την παροχή σίτισης στους καταυλισμούς εξαιρούνται, ωστόσο, άτομα που δεν λαμβάνουν υλικές συνθήκες υποδοχής διότι είτε δεν έχουν ακόμα καταγραφεί, είτε έχει απορριφθεί το αίτημα ασύλου τους, ή έχουν λάβει καθεστώς διεθνούς προστασίας.

Τους τελευταίους μήνες, οι πρόσφυγες έχουν διαμαρτυρηθεί με κινητοποιήσεις τους για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Πρόσφυγες στην δομή του Ελαίωνα τονίζουν ότι τα παιδιά τους κλαίνε τη νύχτα από την πείνα και οι μητέρες δεν μπορούν να αγοράσουν βρεφικό γάλα, αντ’ αυτού πολτοποιούν μπισκότα στο νερό. Στη Ριτσώνα, αναφέρουν επιπλέον ότι λόγω της έλλειψης επιδόματος δεν μπορούν να μεταβούν σε νοσοκομεία και δυσκολεύονται να καλύψουν έξοδα για φάρμακα.

«Δεν τρώγονται τα γεύματα που μας μοιράζουν. Όμως δεν έχουμε άλλη επιλογή. Είτε το τρώμε είτε δεν τρώμε,  πονάει το στομάχι», λέει μία πολύτεκνη μητέρα που έχει και ένα μωρό και διαμένει με την οικογένειά της στη δομή της Μαλακάσας. «Δεν έχουμε ούτε λεφτά για το εισιτήριο του τρένου για να πάμε στην Αθήνα να ψάξουμε για φαγητό στα σκουπίδια από τις λαϊκές αγορές και σε ανθρωπιστικές οργανώσεις. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον εδώ στον καταυλισμό, να δανειστούμε λεφτά από συγγενείς στο εξωτερικό… αλλά μέχρι πότε; Στην αρχή βγάζαμε μία άκρη με λίγα λεφτά που είχαμε. Τώρα πλέον τα παιδιά μας κάποια βράδια πάνε να κοιμηθούν με άδειο στομάχι και δάκρια στα μάτια. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τους πούμε: Δεν πειράζει. Θα περάσει κι αυτό». Ένας πατέρας από τον καταυλισμό του Ελαιώνα με ένα τετράχρονο αγοράκι δηλώνει πως δεν μπορεί να ολοκληρώσει την διαδικασία αίτησης βίζας για οικογενειακή επανένωση με την γυναίκα του στην Γερμανία γιατί του λείπουν τα λεφτά που ζητά η πρεσβεία για την κάλυψη του παράβολου. «Από το κέτερινγκ παίρνουμε μονάχα το νερό. Το φαγητό δεν τρώγεται. Δανείζομαι λεφτά για να ταΐσω το αγόρι μου. Και τώρα δεν μπορώ να ολοκληρώσω ούτε την αίτηση επανένωσης με την μάνα του παιδιού μου».

Χωρίς φαγητό μέσα στα διαμερίσματα ESTIA

Παράλληλα, στο τέλος Νοεμβρίου υπήρχαν περίπου 14.500 περιπτώσεις πολύ ευάλωτων  που διέμεναν σε διαμερίσματα του προγράμματος ESTIA, που επίσης υλοποιείται πλέον εδώ και ένα χρόνο από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, οι οποίοι δεν μπορούσαν ούτε να επωφεληθούν από τη διανομή φαγητού όπως ισχύει για τους καταυλισμούς. Αιτούντες άσυλο που φιλοξενούνται από το πρόγραμμα ESTIA έχουν ενημερωθεί από υπάλληλους των οργανώσεων που τους φιλοξενούν ότι θα λάβουν το βοήθημα μετά την αλλαγή της χρονιάς. Υπάλληλοι διαφόρων φορέων που υλοποιούν το πρόγραμμα στέγασης, βρίσκονται  πολλές φορές αντιμέτωποι με τις συχνές και απελπισμένες ερωτήσεις των ωφελούμενών τους σχετικά με την επαναλειτουργία χορήγησης του επιδόματος. Σε κάποιες περιπτώσεις μοιράστηκαν από συγκεκριμένους φορείς διευθύνσεις άλλων ανθρωπιστικών οργανώσεων όπου ίσως μπορούν οι άνθρωποι να βρουν φαγητό, ενώ σε άλλες δόθηκαν μία φορά μικρά πακέτα με τρόφιμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όμως, οι αιτούντες άσυλο σύμφωνα με τις δηλώσεις τους έμειναν αβοήθητοι.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μίας μονογονεϊκής οικογένειας με τρία παιδιά που διαμένει σε διαμέρισμα ESTIA. Η μητέρα έχει πολλαπλά προβλήματα υγείας και δεν έχει τη δυνατότητα να πληρώσει ούτε τα φάρμακα που της έχει συνταγογραφήσει ο ψυχίατρός της. «Ο γιος μου είναι έξι ετών. Ξεκίνησε το νηπιαγωγείο φέτος. Κλαίει όταν θέλω να τον πάω εκεί. Δεν έχουμε χρήματα και έτσι δεν μπορώ να του δώσω φαγητό για το σχολείο. Ούτε μπορώ να αγοράσω τα σχολικά είδη. Και αν δεν τον πάω στο σχολείο, με ρωτάνε γιατί δεν τον πηγαίνω», λέει η γυναίκα. Μία οικογένεια με 6 παιδιά που επίσης ζει σε διαμέρισμα ESTIA περιγράφει ως εξής την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει: «Η κόρη μας έχει υποστεί σοβαρούς τραυματισμούς σε τροχαίο ατύχημα που της συνέβη στην Ελλάδα. Οι γιατροί μας λένε ότι είναι πολύ αδύναμη τώρα. Δεν έχουμε χρήματα εδώ και δύο μήνες, από τότε που σταμάτησαν να δίνουν το χρηματικό βοήθημα. Δεν έχουμε χρήματα ούτε για φαγητό, ούτε για το σχολείο. Μια κυρία μας δώρισε μερικά τετράδια. Τα παιδιά μας τα μοιράστηκαν. Στο σχολείο χρησιμοποιούν το ίδιο τετράδιο για διαφορετικές τάξεις. Δεν έχουμε πάνες. Τα παιδιά μας δεν έχουν ζεστά ρούχα».

Σε δεινή θέση αναγνωρισμένοι και απορριφθέντες

Τρέχω με το αναπηρικό μου καροτσάκι από μία εκκλησία στην άλλη, από μία ανθρωπιστική οργάνωση στην άλλη να μαζέψω φαγητό και πάνες

Παράλληλα, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δηλώνει ότι «όσοι μετανάστες έχουν λάβει τελεσίδικες αρνητικές αποφάσεις, έχουν υποχρέωση αποχώρησης από τη χώρα. Εναλλακτικά δύνανται με απόφαση της Ελληνικής Αστυνομίας να οδηγούνται σε προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης». Ανάμεσα σε αυτούς που έχουν απορριφθεί βρίσκονται πολλοί πρόσφυγες από Συρία και Αφγανιστάν των οποίων οι αιτήσεις απορρίφθηκαν με την αιτιολογία ότι η Τουρκία είναι «ασφαλής τρίτη χώρα» για αυτούς. Ωστόσο, η Τουρκία από τον Μάρτιο του 2020 έως σήμερα δεν έχει δεχτεί καμία επανεισδοχή από την Ελλάδα, οπότε αυτοί οι άνθρωποι καταλήγουν σε ένα νομικό κενό χωρίς δικαιώματα και στήριξη.

Για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες που μένουν ακόμα σε καταυλισμούς, το Υπουργείο παραπέμπει στο δικαίωμα πρόσβασης στο πρόγραμμα ένταξης HELIOS το οποίο παρέχει μεταξύ άλλων στήριξη για ανεξάρτητη στέγαση για 6-12 μήνες από την χορήγηση καθεστώτος, στην δυνατότητα εύρεσης εργασίας και επίσης στα επιδόματα που μπορούν να αιτηθούν για τη στήριξή τους. Για να επωφεληθούν από το πρόγραμμα HELIOS θα πρέπει να ξεπεράσουν σημαντικές  δυσκολίες, ιδίως να μισθώσουν διαμέρισμα με δικούς τους πόρους εφόσον είναι υποχρεωτική η προσκόμιση μισθωτηρίου για να λάβουν επίδομα στέγασης. Οι  αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, που δεν έχουν άλλη δυνατότητα από το να παραμείνουν άτυπα μέσα σε καταυλισμούς, προκειμένου να μην μείνουν άστεγοι στο δρόμο, αποτελούν πλέον το μεγαλύτερο ποσοστό των περίπου 3.000 άτυπα διαμενόντων στους καταυλισμούς.

Μία πενταμελής οικογένεια από το Αφγανιστάν η οποία πήρε άσυλο το 2019 όταν διέμενε στο ΚΥΤ στη Μόρια της Λέσβου, ζούσε εδώ και ενάμιση χρόνο σε σκηνές και αυτοσχέδια καταλύματα μέσα στη δομή του Ελαιώνα. Πρόσφατα μετακόμισαν σε ένα κοντέινερ που είχε εγκαταλειφθεί από τους προηγούμενους χρήστες του: «Τους πρώτους μήνες εδώ στη δομή μας παρείχαν κάποιο φαγητό. Η κάρτα μετρητών μας είχε κοπεί εδώ και καιρό. Είχαμε εγγραφεί στο πρόγραμμα HELIOS όταν ήμασταν ακόμα στην Μόρια άλλα δεν προχώρησε τίποτα. Όταν ξαναζητήσαμε εδώ στον Ελαιώνα να εγγραφούμε πάλι, μας είπαν ότι ήταν πολύ αργά για να μας γράψουν. Ο σύζυγός μου μαζεύει χαρτοκιβώτια για 5-10 ευρώ την ημέρα για να μπορούμε να αγοράσουμε κάποια τρόφιμα. Μερικές φορές πεινάμε αλλά απλά δεν έχουμε τίποτα να φάμε», λέει η μητέρα.

Όπως έχουν επισημάνει 28 οργανώσεις ήδη από τα μέσα Οκτωβρίου σε κοινό δελτίο τύπου, το 60% των ανθρώπων που ζουν σε καταυλισμούς της ηπειρωτικής χώρας δεν λαμβάνουν φαγητό. Ανάμεσα τους έγκυες γυναίκες, μονογονεϊκές οικογένειες, παιδιά και χρόνια ασθενείς και ασθενείς με ειδικότερες ιατρικές και διατροφικές ανάγκες. Σε ορισμένες περιοχές, δεν παρέχεται καν φαγητό σε όσους τέθηκαν σε καραντίνα λόγω του COVID-19, αναφέρουν οι οργανώσεις.  Mε απάντησή της στις αρχές Δεκεμβρίου σε κοινή επιστολή οργανώσεων, η Ευρωπαία Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γίοχανσον, τονίζει μεταξύ άλλων ότι έχει επανειλημμένα θέσει το ζήτημα της διακοπής των υλικών συνθηκών υποδοχής στις Ελληνικές Αρχές. Επισημαίνει επίσης την ανάγκη υλοποίησης βιώσιμων συστημάτων ένταξης, που θα διευκολύνουν τη μετάβαση των αναγνωρισμένων προσφύγων στην αυτόνομη διαβίωση, αλλά και την πρόσβασή τους στις κοινωνικές παροχές επί ίσοις όροις με τους Έλληνες πολίτες.

Περίπου 2.500 αναγνωρισμένοι πρόσφυγες έμεναν σε διαμερίσματα του ESTIA στα τέλη Νοεμβρίου, ωστόσο είναι άγνωστος ο αριθμός αυτών που συνεχίζουν να διαμένουν εκεί ενώ έχουν ενημερωθεί για την λήξη του χρόνου φιλοξενίας τους έναν μήνα μετά την θετική απόφαση στο αίτημα ασύλου τους. Αυτοί οι άνθρωποι σε πολλές περιπτώσεις βιώνουν την πείνα ήδη για μεγαλύτερα διαστήματα, εφόσον τους έχει διακοπεί το επίδομα νωρίτερα, με το που έλαβαν την θετική απόφαση ασύλου.

«Ήμασταν για μήνες άστεγοι ενώ ήμουν έγκυος επειδή δεν κατάφερνα να υποβάλω αίτημα ασύλου μέσω Skype,» λέει μία ανάπηρη μητέρα βρέφους ενός έτους. «Μόλις πήραμε άσυλο ξανακόπηκε το επίδομά μας και άρχισαν να μας πιέζουν να φύγουμε από το διαμέρισμα που μόνο λίγους μήνες πριν μας είχε δοθεί. Φοβόμαστε πολύ γιατί από την μία δεν έχουμε πού αλλού να βρούμε στέγη, από την άλλη έχουμε δει φίλους να λαμβάνουν εξώδικα και να απειλούνται πλέον με δικαστήρια. Η κατάστασή μας για άλλη μία φορά στην Ελλάδα είναι τραγική. Πάλι δεν έχουμε λεφτά να φάμε, που να βρούμε τα λεφτά να νοικιάσουμε σπίτι για το HELIOS. Τρέχω με το αναπηρικό μου καροτσάκι από μία εκκλησία στην άλλη, από μία ανθρωπιστική οργάνωση  στην άλλη να μαζέψω φαγητό και πάνες».

Τις τελευταίες εβδομάδες, πρωτοβουλίες αλληλεγγύης απευθύνουν εκκλήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης. Ωστόσο τα είδη που συγκεντρώνονται δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες που έχουν δημιουργηθεί.

Ενόψει των ανωτέρω, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) ζητά την άμεση συνέχιση της χορήγησης του χρηματικού βοηθήματος στους αιτούντες άσυλο για τη συμμόρφωση της Πολιτείας με την υποχρέωση παροχής υλικών συνθηκών υποδοχής.