Ποιο «σκανδιναβικό μοντέλο»; Η ακροδεξιά πολιτική των Δανών σοσιαλδημοκρατών στο προσφυγικό

Κάθε πρωί, η Oζλέμ Τσέκιτς, πρώην βουλευτής του αριστερού Σοσιαλιστικού Λαϊκού Κόμματος της Δανίας, περνά με ποδήλατό της από το κτίριο του Κοινοβουλίου στην Κοπεγχάγη. Πηγαίνει στη δουλειά της στους Bridge Builders, μια μη κυβερνητική οργάνωση που ασχολείται με το προσφυγικό και το μεταναστευτικό, την οποία ίδρυσε η ίδια.

Τις τελευταίες εβδομάδες διαδηλωτές συγκεντρώνονται στην πλατεία έξω από το κοινοβούλιο. Είναι εξοργισμένοι επειδή η κυβέρνηση επιβάλλει πολλούς Σύρους πρόσφυγες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, έπειτα από την ψήφιση ενός σχετικού νομοσχεδίου που θέτει διακρίσεις μεταξύ πολιτικών προσφύγων και προσφύγων που απέκτησαν το καθεστώς ασύλου λόγω της εμπόλεμης κατάστασης στη χώρα τους. «Κάθε φορά που περνώ τις τελευταίες μέρες μπροστά από το κοινοβούλιο, βλέπω πολλά πλακάτ που γράφουν ‘Η Συρία δεν είναι ασφαλής χώρα’», δήλωσε η κουρδικής καταγωγής Τσέκιτς, η οποία αποσύρθηκε από την κεντρική πολιτική σκηνή το 2015. «Είναι παράλογο το γεγονός ότι η κυβέρνηση κάθεται και συζητά αν η Συρία είναι ασφαλής χώρα ή όχι, μια χώρα που βρίσκεται σε εμφύλιο πόλεμο εδώ και χρόνια. Δεν είναι απλά παράλογο, είναι εκτός πραγματικότητας» πρόσθεσε.

Τον Μάρτιο, η υπηρεσία μετανάστευσης της Δανίας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ευρύτερη περιοχή της Δαμασκού είναι αρκετά ασφαλής για να επιστρέψουν ορισμένοι πρόσφυγες. Από το 2019 τουλάχιστον 254 άνθρωποι έχουν ήδη χάσει το καθεστώς ασύλου και είτε βρίσκονται σε διαδικασία προσφυγής, είτε τους έχει ζητηθεί να εγκαταλείψουν τη χώρα. Σύμφωνα με τη εφημερίδα Politiken, περίπου 500 Σύροι πρόσφυγες θα μπορούσαν να κληθούν να επιστρέψουν στη Συρία σύμφωνα με το νόμο της κυβέρνησης. Μέχρι τον Μάιο τουλάχιστον 39 άνθρωποι είχαν λάβει οριστική απόρριψη στο αίτημά τους για απόδοση ασύλου, σύμφωνα με το BBC. Οι πολιτικοί πρόσφυγες εξαιρούνται, αλλά όσοι προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Δαμασκού και απέκτησαν το καθεστώς πρόσφυγα λόγω της εμπόλεμης στη Συρία κινδυνεύουν να το χάσουν.

Το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα επικαλείται τις πολιτικές της ΕΕ στο προσφυγικό

Μία από τις εκθέσεις που χρησιμοποιεί η υπηρεσία μετανάστευσης για τα συμπέρασμά της συντάχθηκε από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), σύμφωνα με την εφημερίδα Berlingske. Στην ίδια έκθεση επισημαίνεται επίσης ότι οι πρόσφυγες που επιστρέφουν στη χώρα καταγωγής τους συλλαμβάνονται πολλές φορές, ενώ υπάρχουν και πολλά περιστατικά παρενόχλησης και εκβιασμών. Είναι τέτοια η πίεση που ασκείται σε διοικητικούς υπαλλήλους από κυβερνητικά στελέχη, που οι περισσότεροι από τους εμπειρογνωμόνες που συνέβαλαν στην προετοιμασία ορισμένων κυβερνητικών εκθέσεων στις οποίες βασίστηκε η νέα πολιτική της Δανίας έχουν έκτοτε αποστασιοποιηθεί από τη στάση της κυβέρνησης.

Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, που ηγείται σήμερα μιας κυβέρνησης μειοψηφίας, και η πρωθυπουργός Μέτε Φρεντέρικσεν υπερασπίστηκαν τον νόμο και τη σημασία του από την πρώτη στιγμή, παρά τις μεγάλες αντιδράσεις από πολλά μέλη και στελέχη του κόμματος και σημαντικό τμήμα της κοινωνίας.

Τα τελευταία χρόνια οι σοσιαλδημοκράτες και τα κόμματα του συντηρητικού και δεξιού πολιτικού φάσματος υποστήριξαν και προώθησαν μεθοδικά την αυστηροποίηση ενός ήδη περιοριστικού συστήματος μετανάστευσης, υιοθετώντας συχνά τις ίδιες πολιτικές που υιοθετούν ακροδεξιά κόμματα. Νωρίτερα φέτος, η κυβέρνηση σύναψε συμφωνία με τα δεξιά κόμματα για να καταστήσει αδύνατο για τους μετανάστες με ποινή αναστολής να γίνουν ποτέ Δανοί πολίτες και στις 3 Ιουνίου το κοινοβούλιο ενέκρινε τη δημιουργία καμπ -στρατοπέδων εγκλεισμού για την ακρίβεια- εκτός Ευρώπης, όπου οι αιτούντες άσυλο θα πρέπει να περιμένουν ενώ οι αρχές θα επεξεργάζονται τις αιτήσεις τους.

Το γνωστό για τις προοδευτικές διατάξεις του σκανδιναβικό κράτος πρόνοιας υιοθετεί μια πολιτική για τους πρόσφυγες που μοιάζει περισσότερο με την πολιτική του ακροκεντρώου, στα όρια του ακροδεξιού Σεμπάστιαν Κουρτς στην Αυστρία και του Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία, παρά με πολιτικές ενσωμάτωσης και ένταξης που επιχειρούν άλλες χώρες, όπως η Σουηδία ή η Νορβηγία για παράδειγμα. Την πολιτική των Δανών σοσιαλδημοκρατών στο προσφυγικό έχουν «αγκαλιάσει» οι συντηρητικοί του κόμματος Venstre, με πολλά στελέχη του να τονίζουν ότι «ποτέ δεν περιμέναν οι θέσεις μας και οι πολιτικές μας να έχουν τέτοια απήχηση εντός των σοσιαλδημοκρατών».

Η σοσιαλδημοκρατία υιοθέτησε την ατζέντα της δεξιάς και της ακροδεξιάς

Η κυβέρνηση της Φρεντέρικσεν δεν έχει πει ανακοινώσει ακόμα που θα βρίσκονται αυτά τα στρατόπεδα, αλλά ο υπουργός Μετανάστευσης υπέγραψε μνημόνιο με τη Ρουάντα τον περασμένο Απρίλιο, με στόχο να αναπτύξουν μια «κοινά συμφωνημένη και αμοιβαία επωφελή πολιτική για τη μετανάστευση» – σημάδι ότι ήδη έχουν προχωρήσει συζητήσεις και συνεργασίες της Δανίας με τρίτες χώρες εκτός ΕΕ και εκτός Ευρώπης για το θέμα.

Η ιδέα των στρατοπέδων εγκλεισμού εκτός Ευρώπης, καθώς και άλλες μεταναστευτικές πολιτικές τα τελευταία χρόνια, έχουν επικριθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα Ηνωμένα Έθνη και πλήθος διεθνών οργανώσεων. Η γαλλική εφημερίδα Le Monde, την επομένη της ψήφισης από το κοινοβούλιο της Δανίας του νόμου για τα εν λόγω στρατόπεδα, ανέφερε σε άρθρο της ότι «η ευρωπαϊκή ακροδεξιά ονειρευόταν ένα τέτοιο νομοσχέδιο και οι Δανοί Σοσιαλδημοκράτες είναι έτοιμοι να το κάνουν», προσθέτοντας ότι ενώ τα ακροδεξιά κόμματα στη Δανία και στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση πίεζαν τις κυβερνήσεις τους για σκληρότερες πολιτικές μετανάστευσης και ασύλου τις τελευταίες δεκαετίες, οι Δανοί σοσιαλδημοκράτες το έκαναν πραγματικότητα.

Η Τσέκιτς, η οποία ήταν βουλευτής από το 2007 έως το 2013, τόνισε ότι τα τελευταία χρόνια υπήρξε σαφής μετατόπιση σε ό,τι σκέφτονται τα κυρίαρχα κόμματα της Δανίας για τους μετανάστες γενικά, ιδιαίτερα για τους μουσουλμάνους. Η μετατόπιση αυτή ξεκίνησε σταδιακά το 2001 όταν το Λαϊκό Κόμμα της Δανίας -ένα ακροδεξιό αντιμεταναστευτικό κόμμα- έδωσε για πρώτη φορά τις απαραίτητες ψήφους για να κυβερνήσει ένας δεξιός συνασπισμός κι έκτοτε έγινε το μεγαλύτερο κόμμα της δεξιάς, όπως έκανε και το 2015 με τη στήριξη προς το κεντροδεξιό Venstre για να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας. Οι σκληρές αντιπροσφυγικές και αντιμεταναστευτικές πολιτικές επηρέασαν τις πολιτικές όλων των mainstream κομμάτων, συμπεριλαμβανομένων των σοσιαλδημοκρατών, που έκτοτε τις υιοθετούν πιστά για να μπορούν να έχουν πρόσβαση και στην δεξαμενή ψήφων των υπερσυντηρητικών στρωμάτων και των λεγόμενων μετακινούμενων ψηφοφόρων (floating voters).

Η Τσέκιτς εγκατέλειψε το κόμμα της εξαιτίας αυτής της βαθιάς ιδεολογικής λοξοδρόμησης και οπισθοδρόμησης. Το 2016, η Πία Όλσεν Ντιρ, πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Λαϊκού Κόμματος, στο οποίο ανήκε η Τσέκιτς, τόνισε ότι το«ριζοσπαστικό Ισλάμ» συνιστούσε τη μεγαλύτερη απειλή για τη δανική κοινωνία, την ελευθερία και την δημοκρατία, με την πρώην βουλευτή να έρχεται σε δημόσια σύγκρουση μαζί της, σημειώνοντας ότι «αναπαραγάγει την επικίνδυνη και διχαστική ρητορική της ακροδεξιάς».

Η σκληρή, ρατσιστική ρητορική απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες κυριάρχησε στην προεκλογική εκστρατεία στις εκλογές του 2019, με το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα να κερδίζει τις εκλογές και να λαμβάνει μάλιστα στήριξη και από την Αριστερά, με στελέχη της να προσπαθούν να αποφύγουν τις ερωτήσεις δημοσιογράφων για το προσφυγικό και να σημειώνουν ότι στήριξαν την Φρεντέρικσεν κυρίως για τις «πολιτικές της για το κλίμα».

Ο Ράσμους Στόκλουντ, εκπρόσωπος των σοσιαλδημοκρατών για τη μεταναστευτική πολιτική, αρνείται ότι το κόμμα του έχει υιοθετήσει λαϊκίστικη και ακραία εθνικιστική πολιτική. «Από τη δεκαετία του ΄80, η μετανάστευση κυρίως από τη Μέση Ανατολή, αλλά και από ορισμένα μέρη της Αφρικής ήταν τεράστια, γεγονός που οδήγησε σε πολλές προκλήσεις» τόνισε ο Στόκλουντ σε δηλώσεις του στο Reuters, ο οποίος εκτιμά ότι οι αυστηρότερες μεταναστευτικές πολιτικές θα έπρεπε να είχαν υιοθετηθεί νωρίτερα.«Ορισμένοι μετανάστες έχουν εργαστεί ενάντια σε βασικές αξίες του δυτικού πολιτισμού, όπως η ελευθερία και η δημοκρατία» έχει τονίσει με δηλώσεις του, ενώ κάθε φορά που δημοσιογράφοι τον ρωτούν εάν οι Δανοί σοσιαλδημοκράτες κάνουν διακρίσεις εις βάρος των μουσουλμάνων, αυτός απαντά πάντα με ένα ξερό «όχι».

Η κατάσταση από την πλευρά των προσφύγων

Ένας από τους πρόσφυγες που αισθάνονται το βάρος της ρατσιστικής μεταναστευτικής πολιτικής της Δανίας είναι ο Αχμάντ Ζάνον, ο οποίος μεγάλωσε στο Qamishli στη βορειοανατολική Συρία. Κατέφυγε στη Δανία το 2015, ξεκινώντας το μακρύ ταξίδι του από τα σύνορα Συρίας-Τουρκίας μαζί με τα δύο αδέλφια του, με την υπόλοιπη οικογένειά να τον ακολουθεί αργότερα μέσω της διαδικασίας της οικογενειακής επανένωσης.

Η κατάσταση του Ζάνον είναι ιδιαίτερα ιδιόμορφη. Οι δανικές αρχές αποφάσισαν να μην ανανεώσουν το άσυλό του και τον διέταξαν να πάει στο Ιράκ, παρόλο που μεγάλωσε στη Συρία, έχει συριακό διαβατήριο και δεν έχει πάει ποτέ στο Ιράκ. Ο ίδιος δήλωσε ότι δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το Ιράκ, εκτός από το ότι ο παππούς του έφυγε από το Ιράκ στη Συρία το 1968 ως πολιτικός πρόσφυγας και τελικά έφτασε στη Δανία, όπου έγινε πολίτης.

«Είχα την αντίληψη ότι η Δανία είναι μια δημοκρατική χώρα χωρίς διακρίσεις, αλλά έκανα λάθος», δήλωσε ο Ζανόν. Τα έχει καταφέρει καλά στη Δανία. Έμαθε τη γλώσσα σε σύντομο χρονικό διάστημα και τώρα σπουδάζει για να γίνει κοινωνικός λειτουργός. Αλλά παρόλο που έχει ενσωματωθεί καλά στην κοινότητα του Τόντερ, ενός χωριού 7.000 κατοίκων στα νότια της χώρας, η ρητορική των πολιτικών καθιστά αδύνατο να αισθάνεται ευπρόσδεκτος. Ο Ζάνον σημειώνει ότι ο Στόκλουντ είναι ένας από τους πολιτικούς που βλάπτει τις προσπάθειες ένταξης και την ευημερία των Σύρων προσφύγων γενικότερα. «Ενσαρκώνει όλο αυτό το αντιπροσφυγικό μένος και να μας κάνει όλους να νιώθουμε ανασφαλείς, ότι έχουμε κάνει κάτι κακό, ότι είμαστε εγκληματίες».

Ο Ζάνον ήλπιζε ότι μια σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση θα άλλαζε ορισμένες από αυτές τις πολιτικές, που προωθήθηκαν από το ακροδεξιό Λαϊκό Κόμμα της Δανίας και την πρώην δεξιά υπουργό μετανάστευσης του Venstre, Ίνγκερ Στόμπεργκ, η οποία αργότερα εγκατέλειψε το κόμμα, λέγοντας ότι δεν ήταν αρκετά αυστηρό όσον αφορά τη μεταναστευτική πολιτική. Αναφερόμενος όμως συγκεκριμένα στους σοσιαλδημοκράτες, ο Ζάνον, ο οποίος έχει ασκήσει έφεση κατά της απόφασης ανάκλησης του καθεστώτος του πρόσφυγα, δήλωσε ότι «είναι εξίσου οπισθοδρομικοί και ρατσιστές – μερικές φορές χειρότεροι από την προηγούμενη κυβέρνηση».

Η Ραχίμα Αμπντουλάχ, η 19χρονη αναπληρώτρια πρόεδρος του τμήματος νεολαίας του Δανικού Συμβουλίου Προσφύγων, μιας δανικής ΜΚΟ, είναι πολιτική πρόσφυγας και ως εκ τούτου δεν κινδυνεύει να απελαθεί προς το παρόν. Είναι επίσης από το Χαλέπι, μια πόλη που δεν θεωρείται ακόμη ασφαλής από τη δανική κυβέρνηση. Από τότε που έμαθε ότι μια στενή φίλη της και συμμαθήτριά της στο λύκειο κινδυνεύει να απελαθεί στη Συρία, συμμετέχει ενεργά σε διαμαρτυρίες, ενώ παράλληλα είναι blogger και αρθρογραφεί σε μέσα ενημέρωσης της χώρας.

Παρόλο που η Αμπντουλάχ είχε παρατηρήσει ότι τα περισσότερα πολιτικά κόμματα στη Δανία είχαν αποδεχτεί ακραίες μεταναστευτικές πολιτικές, σοκαρίστηκε από την απόφαση των σοσιαλδημοκρατών. «Δεν μπορώ να τους εμπιστευτώ ξανά», δήλωσε στο Euronews. «Δεν τους ενδιαφέρουν οι διεθνείς συμβάσεις, το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο και το τι λένε οι διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων», τονίζει. «Δεν πρόκειται πλέον για μια αυστηρή μεταναστευτική πολιτική. Τώρα πρόκειται για ηθική και αξίες, πρόκειται για την επιβίωση ανθρώπων σε εμπόλεμες ζώνες, τις οποίες όμως η Δανία εκτιμά ότι δεν είναι εμπόλεμες ζώνες και ότι η Συρία είναι ασφαλής χώρα».

Το πρόβλημα είναι ότι το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα εκλέχθηκε έχοντας στο πρόγραμμά του αυτή την πολιτική στο προσφυγικό, χωρίς ωστόσο να την διατυμπανίζει. «Δεν διαβάσαμε καλά το πρόγραμμά του» σημείωσε ο Ζάνον, που παραδέχεται ότι δεν περίμενε ποτέ ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα θα κινούταν σε τέτοια σκοτεινά μονοπάτια και θα υιοθετούσε τέτοιες πολιτικές. «Το πρόβλημα είναι ότι μεγάλο μέρος της κοινωνίας κινείται δεξιότερα, με τα κοινοβουλευτικά κόμματα να παίζουν δήθεν το χαρτί της ασφάλειας. Εκεί ακριβώς νομίζω την πάτησαν πολλοί ψηφοφόροι, σε αυτήν την ψευδή υπόσχεση της ασφάλειας, ενώ αυτό που καλλιεργείται είναι ακριβώς το αντίθετο: Ο φόβος για τον διπλανό, για τον αλλόθρησκο, που έχει άλλο χρώμα δέρματος και άλλη καταγωγή. Κι έτσι κανονικοποιείται ο ρατσισμός και ενισχύονται διακρώς τα ακροδεξιά κόμματα που πάνε χέρι-χέρι με την δεξιά» τονίζει η Τσέκιτς.