Πόση μπάλα ήξερε ο Βαλερί Λομπανόφσκι;

Ο Βαλερί Λομπανόφσκι θεωρείται ο άνθρωπος που εφάρμοσε απόλυτα στην πράξη την έννοια του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου καταγράφοντας σπουδαίες επιτυχίες με τις δυο αγάπες του: Την Εθνική ΕΣΣΔ και την Ντιναμό Κιέβου. Με τους Σοβιετικούς συμμετείχε το 1986 στο Μουντιάλ του Μεξικού, με εκείνη την ομάδα που θεωρήθηκε η πιο πλήρης όλων των εποχών και της είχε αποδοθεί το όνομα «υπερηχητικό». Η διοργάνωση έμεινε στην ιστορία για τη «σφαγή» των Σοβιετικών από τον Σουηδό διαιτητή Φρέντρικσον – ελέω Ψυχρού Πολέμου – στο περίφημο παιχνίδι με το Βέλγιο. Οι «κόκκινοι διάβολοι» νίκησαν με 4–3 στην παράταση, αλλά τα δύο πρώτα τους γκολ σημειώθηκαν από προφανή θέση οφσάιντ.

Ο Βαλερί, που τον γνωρίσαμε οι νεότεροι ως προπονητή των Σεβτσένκο και Ρεμπρόφ της δεκαετίας του ’90, γεννήθηκε το 1939 στο Κίεβο κι έζησε ως έφηβος την αποστολή του Σπούτνικ στο διάστημα, αλλά κι όλες τις φάσεις του Ψυχρού Πολέμου, όπως επίσης και την «εκτόξευση» της σοβιετικής βιομηχανίας υπολογιστών. Στο Κίεβο λειτούργησε και το πρώτο ινστιτούτο κυβερνοασφάλειας της ΕΣΣΔ, που σύντομα αναγνωρίστηκε ως το πιο πρωτοποριακό σε ολόκληρο τον κόσμο στους τομείς των αυτοματοποιημένων συστημάτων ελέγχου, την τεχνητή νοημοσύνη και τη δημιουργία μαθηματικών μοντέλων πρόβλεψης. Εκεί ήταν που δημιουργήθηκε το 1963 ένα πρώιμο μοντέλο του υπολογιστή όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.

Εμπνευσμένος από τον τεχνολογικό «οργασμό» της εποχής, ο Λομπανόφσκι σπούδασε θερμοδυναμική, απέκτησε βαθιές γνώσεις στη χρήση υπολογιστών κι ακολουθούσε εκείνο το ρεύμα τεχνολογικής ανάπτυξης που αναπτυσσόταν στην ΕΣΣΔ. Μέσα του γινόταν η μεγάλη και παραδοσιακή πάλη ανάμεσα στην ατομικότητα και το σύστημα, καθώς ως ποδοσφαιριστής ήθελε να κάνει ντρίμπλες, να βρίσκει καινούργια κόλπα, να κοροϊδεύει τους αντιπάλους του, αλλά όπως παραδέχθηκε αργότερα, η εκπαίδευσή του στην κβαντομηχανική στο Ινστιτούτο Επιστημών του Κιέβου τον βοήθησε να υιοθετήσει μια διαφορετική προσέγγιση στο σύστημα και να «αποσυναρμολογήσει» το παιχνίδι μέσα στο γήπεδο.

Άρχισε να βλέπει το ποδόσφαιρο σαν ένα σύστημα που αποτελούταν από δύο υποσυστήματα με έντεκα στοιχεία το καθένα, τα οποία κινούνταν μέσα σε έναν προκαθορισμένο χώρο (το γήπεδο) και υπόκεινταν σε μία σειρά περιορισμών (τους κανόνες του παιχνιδιού). Αν τα δύο υποσυστήματα ήταν ίσα, το αποτέλεσμα θα ήταν ισοπαλία. Αν το ένα ήταν ισχυρότερο, θα νικούσε. Εκείνο το στοιχείο που ο Λομπανόφσκι βρήκε γοητευτικό ήταν πως τα δύο υποσυστήματα υπάκουαν σε μία ιδιομορφία. Ποια ήταν αυτή η ιδιομορφία; Ότι η αποτελεσματικότητα των υποσυστημάτων είναι μεγαλύτερη από το ποσό της αποδοτικότητας των στοιχείων που τα αποτελούν, με τον Λομπανόφσκι να αποθεώνει τελικά το σύστημα έναντι της ατομικότητας και να τονίζει ότι «το ποδόσφαιρο είχε να κάνει λιγότερο με τα άτομα και περισσότερο με τους συνασπισμούς και τις συνδέσεις μεταξύ τους».

Ο Λομπανόφσκι ξεκίνησε την καριέρα του ως επιθετικός της Ντιναμό Κιέβου από το 1958 ως το 1964, κατακτώντας ένα πρωτάθλημα, το 1961, αλλά τον κέρδισε γρήγορα η προπονητική, ξεκινώντας από την Ντνιέπρ την πενταετία 1968 -73. Ακολούθησαν τρεις θητείες στην Ντιναμό, από το 1973 ως το 1982, από το 1984 ως το 1990 κι από το 1997 μέχρι το 2002, όπου κέρδισε συνολικά 9 πρωταθλήματα, 6 κύπελλα και 2 κύπελλα Κυπελλούχων. Με την Εθνική της Σοβιετικής Ένωσης βγήκε δεύτερος στο Ευρωπαϊκό του 1988 και κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο στην Ολυμπιάδα του 1976 στο Μόντρεαλ.

Έφυγε από κοντά μας το 2002, αλλά η προσέγγισή του δεν πρόκειται να σταματήσει να εξελίσσει το ποδόσφαιρο. Είναι μέρος της παγκόσμιας ποδοσφαιρικής κληρονομίας, ακολουθείται, υιοθετείται, κοπιάρετε και μεταλλάσσεται από πολλούς προπονητές σε ολόκληρο τον κόσμο, όπως καθετί πολύτιμο και ξεχωριστό. Αν, δε, ήταν για παράδειγμα Άγγλος ή Ιταλός, κι όχι Σοβιετικός, τότε θα είχε επηρεάσει με τρόπο πιο φανερό κι ορατό το σύγχρονο ποδόσφαιρο. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.

To trailer του ντοκιμαντέρ «Lobanovskiy Forever»