Αστυνομοκρατία: Αυξημένες κατά 75% οι καταγγελίες πολιτών για αστυνομική αυθαιρεσία

Κατακόρυφη άνοδο σημείωσαν οι καταγγελίες πολιτών για περιστατικά αυθαιρεσίας από τα Σώματα Ασφαλείας σύμφωνα με την έκθεση του Συνήγορου του Πολίτη για το 2020. ● Υπογραμμίζονται οι προβληματικές ΕΔΕ, ενώ τέσσερις υποθέσεις παραπέμφθηκαν για επανέλεγχο στον Μιχ. Χρυσοχοΐδη.

Εβδομήντα πέντε τοις εκατό μέσα σε μόλις έναν χρόνο! Τόσο έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες των πολιτών προς τον Εθνικό Μηχανισμό Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, σύμφωνα με την έκθεση του Συνήγορου του Πολίτη για το 2020 που δημοσιεύει η Εφημερίδα των Συντακτών. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Συνήγορος Ανδρέας Ποττάκης, «τα στατιστικά στοιχεία και ειδικά ο αριθμός των καταγγελιών είναι απλώς ενδεικτικός του ευρύτερου φαινομένου, του «γκρίζου αριθμού» των περιστατικών αυθαιρεσίας για τα οποία ο φόβος του φερόμενου θύματος να εμπλακεί σε ποινικές και/ή πειθαρχικές διαδικασίες αποτελεί καθοριστικό ανασταλτικό παράγοντα του δικαιώματος του αναφέρεσθαι».

Στην τρίτη κατά σειρά έκθεσή του με την ειδική αρμοδιότητα του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας για πράξεις ή παραλείψεις του ένστολου προσωπικού της Αστυνομίας, του Λιμενικού, της Πυροσβεστικής και των υπαλλήλων των καταστημάτων κράτησης:

● 263 υποθέσεις αφορούν πράξεις ή παραλείψεις ενστόλων (αύξηση περίπου 26%).

● 53 αναφoρές έγιναν από πολίτες έναντι 30 το προηγούμενο έτος

● 209 υποθέσεις διαβιβάστηκαν στον Εθνικό Μηχανισμό από την ΕΛ.ΑΣ. (αύξηση 18,7%), καμία από το Αρχηγείο Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής και ούτε μία από τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής.

● Μία υπόθεση διαβιβάστηκε από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους προκειμένου ο Μηχανισμός να εκτιμήσει αν μετά την σχετική απόφαση του ΕΔΔΑ χωρεί επανάληψη της πειθαρχικής διαδικασίας από τη Διοίκηση.

● 248 υποθέσεις αφορούν στελέχη της ΕΛ.ΑΣ., 3 αναφορές κρατουμένων αφορούσαν Καταστήματα Κράτησης και 2 αναφορές το Λ.Σ. – ΕΛ.ΑΚΤ.

Οι καταγγελίες σχετικά με την ΕΛ.ΑΣ. αφορούν:

• Προσβολή σωματικής ακεραιότητας ή υγείας 115.
• Προσβολή προσωπικής ελευθερίας 64.
• Συμπεριφορά με ρατσιστικό κίνητρο 24.
• Παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου 23.
• Βασανιστήρια και προσβολές 13.
• Προσβολή ζωής 9.
• Προσβολή γενετήσιας ελευθερίας 5.

Οπως φαίνεται από τα στοιχεία, η ΕΛ.ΑΣ. έχει… προνομιακό κοινό απεύθυνσης και περιποιείται εξαιρετικά τους νέους, τους αλλοδαπούς, τους Ελληνες Ρομά, αλλά και τουρίστες, σπουδαστές, διαβιούντες σε κέντρα υποδοχής, αιτούντες άσυλο, διοικητικά κρατούμενους αλλοδαπούς. Λιγότερο συχνές ή πιο κεκαλυμμένες είναι οι υποθέσεις αυθαίρετης συμπεριφοράς λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων, ενώ αυθαίρετες συμπεριφορές λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, χαρακτηριστικών ή ταυτότητας φύλου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση, «καταγγέλλονται δυναμικά από φερόμενα θύματα και οργανώσεις». Τέλος, παρατηρείται σε πολλές περιπτώσεις η προσαγωγή στο αστυνομικό τμήμα χωρίς να προβάλλεται κάποιος νόμιμος λόγος.

Προβληματικές ΕΔΕ

Στην έκθεση υπογραμμίζονται τα προβλήματα στις πειθαρχικές έρευνες της Διοίκησης, όπως η παράλειψη διενέργειας τυπικής έρευνας, η παράλειψη ερευνητέων ζητημάτων (παράπλευρη κακοποίηση, ρατσιστικό κίνητρο κ.ά.), η παράλειψη εξέτασης αλλοδαπών κρατουμένων, η προβληματική αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού και η μη αναζήτηση τρίτων μαρτύρων πέραν των αστυνομικών.

Αν ο Συνήγορος διαπιστώσει απόκλιση με ανεπαρκή αιτιολογία από το πόρισμά του σε κάθε στάδιο της πειθαρχικής διαδικασίας, ενημερώνει σχετικά τον αρμόδιο υπουργό για τις εκ μέρους του τυχόν ενέργειες ως πειθαρχικό

προϊστάμενο του ένστολου προσωπικού. Ετσι παρέπεμψε τέσσερις υποθέσεις στον κ. Χρυσοχοΐδη, ενώ, όπως σημειώνει, «η εξέλιξη των υποθέσεων αυτών, οι πρωτοβουλίες και αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς θα καταδείξουν τον βαθμό στον οποίο η Διοίκηση αναγνωρίζει τον de facto δεσμευτικό χαρακτήρα των πορισμάτων της Αρχής».

Οι υποθέσεις

■ Καθυστέρηση παρατηρείται στη διερεύνηση πειθαρχικών ευθυνών κατόπιν μηνύσεων πολιτών σε βάρος αστυνομικών της Διεύθυνσης Αστυνομικών Επιχειρήσεων Αττικής για εγκλήματα κατά της σωματικής ακεραιότητας στη διάρκεια επεισοδίων στη Χίο τον Ιανουάριο του 2020. Ενώ η διαταγή για διενέργεια ΕΔΕ κοινοποιήθηκε στον Μηχανισμό ήδη από τον Μάρτιο του 2020, μέχρι σήμερα δεν έχει παρατηρηθεί καμία εξέλιξη.

■ Σε τέσσερις μεγάλες ομάδες υποθέσεων του 2019 η συνεργασία των υπηρεσιών της ΕΛ.ΑΣ. με τον Συνήγορο παρουσιάζει καθυστερήσεις ή και κενά, ενώ ο Συνήγορος επισημαίνει την έκταση και τον επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα των καταγγελλόμενων περιστατικών. Ο Συνήγορος ζήτησε διεξοδική διερεύνηση των καταγγελιών και συγκεκριμένα στοιχεία για να εκτιμήσει τις δικές του ενέργειες για την περαιτέρω πορεία της έρευνας, χωρίς ωστόσο ανταπόκριση από τις υπηρεσίες της ΕΛ.ΑΣ.

17 Νοέμβρη 2019

● Η ΕΛ.ΑΣ. διαβίβασε στον Συνήγορο σειρά διαταγών Πρωτοβάθμιων Διοικητικών Ερευνών. Ο Συνήγορος ζήτησε διεξοδική διερεύνηση των καταγγελιών και στοιχεία των εμπλεκόμενων αστυνομικών, το υλικό από κάμερες, τις συνομιλίες με το κέντρο, τις ιατροδικαστικές εκθέσεις. Τα στοιχεία αυτά μέχρι και το τέλος του 2020 δεν του είχαν σταλεί.

● Ο Συνήγορος ζήτησε να ενημερωθεί εάν η ΕΛ.ΑΣ. διερευνά και άλλα περιστατικά τα οποία έχουν τεθεί υπόψη της Αρχής και προώθησε σχετικό υλικό στην ΕΛ.ΑΣ. (επεισόδια στην επέτειο του Πολυτεχνείου, καταγγελίες δημοσιογράφου και τραυματισθέντων την ημέρα αυτή, χρήση χημικών σε συγκεντρωθέντες πολίτες στα Δικαστήρια της Ευελπίδων στις 18.11.2019, καταγγελίες για φερόμενη απρόκλητη επίθεση σε φοιτητές του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών στις 11.11.2019).

● Η απάντηση της ΓΑΔΑ τον Απρίλιο του 2020 ήταν ότι τα περισσότερα δημοσιεύματα καλύπτονται από ήδη διαταχθείσες έρευνες, πλην των περιστατικών στην Ευελπίδων και στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο που δεν αποτέλεσαν αντικείμενο διοικητικής διερεύνησης, αφού η ΕΛ.ΑΣ. θεώρησε σύννομες τις ενέργειες των αστυνομικών. Ο Συνήγορος έλαβε ωστόσο κατά τη διάρκεια του 2020 τα πορίσματα κάποιων ΠΔΕ της ΕΛ.ΑΣ. σε σχέση με τα επεισόδια της 17ης Νοεμβρίου 2019, ανέπεμψε την έρευνα προς την ΕΛ.ΑΣ. ώστε να συμπεριλάβει και τη διερεύνηση άλλων περιστατικών και αναμένει…

Σε δύο περιπτώσεις δημόσιου εξευτελισμού νεαρών ατόμων στο κέντρο της Αθήνας οι έρευνες που είχε διατάξει η ΕΛ.ΑΣ. για τη διερεύνηση «κακομεταχείρισης» και «ανάρμοστης συμπεριφοράς» στους ελεγχόμενους δεν καταλήγουν σε αποτέλεσμα, διότι δεν έχουν τα στοιχεία των φερόμενων ως θυμάτων, τα οποία, όπως τους αναφέρθηκε από τους συντάκτες των σχετικών δημοσιευμάτων, φοβούνται να καταθέσουν.

Εκκένωση καταλήψεων

Η ΕΛ.ΑΣ., σε εκτέλεση εισαγγελικής παραγγελίας, προέβη σε διαταγή διενέργειας πρωτοβάθμιας έρευνας στις 16.1.2020., η οποία παραμένει εκκρεμής. Ο Εθνικός Μηχανισμός παρακολουθεί τη διενέργεια της σχετικής ΠΔΕ κι έχει δύο φορές ζητήσει το σύνολο των στοιχείων της ποινικής δικογραφίας που σχημάτισε η ΕΛ.ΑΣ., χωρίς ακόμη να του έχει αποσταλεί. «Η καθυστέρηση αυτή γεννά εύλογα ερωτηματικά για τη διάθεση συνεργασίας της ΕΛ.ΑΣ. με τον Εθνικό Μηχανισμό».

Διαδηλώσεις για Γρηγορόπουλο

Τον Οκτώβριο του 2020 η Αρχή ενημερώνεται ότι η πειθαρχική διερεύνηση από την ΕΛ.ΑΣ. έχει εν τοις πράγμασι «ανασταλεί» λόγω του σχηματισμού ποινικής δικογραφίας και της διενέργειας προκαταρκτικής εξέτασης στο πλαίσιο αυτής. Η Αρχή διατύπωσε τις σοβαρές επιφυλάξεις της για τη νομιμότητα της αδράνειας των πειθαρχικών οργάνων. Η ΕΛ.ΑΣ. δεν χορήγησε σε κανένα στάδιο της διαδικασίας τα στοιχεία που είχε ζητήσει ο Μηχανισμός. Η ΕΔΕ ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 και διατάσσει την αρχειοθέτηση της υπόθεσης. Ο Μηχανισμός θα εκδώσει δικό του πόρισμα.