Μέσα από τις διαδηλώσεις ανά τον κόσμο για την δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ στις ΗΠΑ ξαναήρθε στην επιφάνεια το θέμα των δήθεν «εθνικών ευεργετών». Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατακλείστηκαν από τις εικόνες και τα βίντεο των διαδηλωτών στο Bristol να γκρεμίζουν το ορειχάλκινο άγαλμα του Κόλστον, το οποίο τελικά κατέληξε στο βυθό του λιμανιού.
Ποιος ήταν όμως ο Έντουαρντ Κόλστον (1636-1721); Καταγόταν από μια εύπορη οικογένεια εμπόρων και ήταν έμπορος και ο ίδιος. Μόνο που εμπορευόντουσαν δούλους, ήταν δουλέμποροι. Μετέφερε από την Αφρική στην Καραϊβική και στην Βιρτζίνια πάνω από 90.000 σκλάβους για να δουλέψουν στις φυτείες ζάχαρης και καφέ τους οποίους μάρκαρε με το σήμα της εταιρείας του. Από αυτούς πέθαναν από πνιγμό και κακουχίες περισσότεροι από 19.000 (5.000 ήταν μικρά παιδιά και η πλειοψηφία γυναίκες).
Μέρος του πλούτου από το δουλεμπόριο που έκανε την χρησιμοποίησε για να χρηματοδοτήσει διάφορες «αγαθοεργίες» και «φιλανθρωπίες» στο Μπρίστολ. Απέκτησε λοιπόν με αυτόν τον τρόπο την φήμη του φιλάνθρωπου και του ευεργέτη. Έτσι σε έναν από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης που φέρει το όνομά του το 1895 στήθηκε και το άγαλμα του.
Αυτή είναι μέσες άκρες η ιστορία των εθνικών ευεργετών παντού. Η «φιλανθρωπία» τους, που οδηγεί τα κράτη να τους στήνουν ανδριάντες και να ονομάζουν κεντρικούς δρόμους με το όνομά τους, βασίζεται στα πλούτη που απέκτησαν «ρουφώντας» το αίμα και τον ιδρώτα πολλών χιλιάδων ανθρώπων. Συνήθως ο “εθνικός ευεργέτης” είναι κάποιος που θησαύρισε σε εξαρτημένες ή καθυστερημένες χώρες, εκμεταλλευόμενος την υπεραξία των ντόπιων εργαζομένων, πάντα με την συνεργασία και την διακριτική σιωπή (με το αζημίωτο βέβαια) από τις τοπικές κυβερνήσεις. Ακολούθως «ευεργετεί» τόσο το κράτος σε βάρος του οποίου απέκτησε την αμύθητη περιουσία του όσο και την πατρίδα του (πολλές φορές τυγχάνει να είναι το ίδιο).
Η συνεργασία με τις κυβερνήσεις φτάνει στην εκχώρηση στους «ευεργέτες» υψηλών αξιωμάτων μέχρι την θέση του υπουργού όπως συνέβη με τον Συγγρό στην Ελλάδα, αλλά και την θέση του πρωθυπουργού όπως συνέβη με τον Αρσάκη στην Ρουμανία. Κυρίως βέβαια η ανταμοιβή τους από τις κυβερνήσεις αυτές είναι διακρίσεις, παράσημα και τίτλοι ευγενείας π.χ. Σίνας, Αβέρωφ κλπ.
Να δούμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα στη χώρα μας όπου ο θεσμός των «φιλάνθρωπων» πλουσίων καπιταλιστών ακμάζει μέχρι τις μέρες μας (πχ γνωστά ιδρύματα και εφοπλιστές) με την μορφή των χορηγών όπως του Λάτση, του Ωνάση, του Λαμπράκη, του Νιάρχου αλλά και τον σκοτεινό ρόλο ξένων κυρίως – Ιδρυμάτων με σκοπό τις “ευεργεσίες” κάθε είδους, όπως το “Ιδρυμα Rockfeler”.
Τέτοιο παράδειγμα λοιπόν είναι ο τοκογλύφος Ανδρέας Συγγρός, ο δήθεν “εθνικός ευεργέτης” (1830-1899) που για τις «αγαθοεργίες» του έφτασε να γίνει υπουργός και η πατρίς ευγνωμονούσα έδωσε το όνομά του σε δρόμους, πλατείες και σήκωσε αγάλματα.
Ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη με μία εταιρεία που εμπορευόταν μετάξι. Η ενασχόλησή του αυτή δεν κράτησε πολύ. Το 1864 ιδρύει την “Τράπεζα Κωνσταντινουπόλεως”, μέσω της οποίας δάνειζε με υπέρογκους τόκους, μέχρι και 20%, την Οθωμανική Αυτοκρατορία αλλά και την Αίγυπτο. Με την εγγύηση αυτών των δανείων εξασφάλιζε από ευρωπαϊκά τραπεζικά ιδρύματα χρήματα με πολύ χαμηλότερα επιτόκια. Έχοντας πολύ καλές σχέσεις με την “Υψηλή Πύλη» και το παλάτι και εκμεταλλευόμενος την εσωτερική πληροφόρηση, αγόραζε και πουλούσε τα Οθωμανικά ομόλογα στο χρηματιστήριο του Λονδίνου κερδίζοντας μεγάλα ποσά.
Η μέθοδος που ακολουθούσε σε αυτούς τους δανεισμούς ήταν προσαρμοσμένη στον τρόπο λειτουργίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Προαγόραζε λοιπόν τους φόρους μίας περιοχής δίνοντας μάλιστα εμπορεύματα αντί χρημάτων τα οποία τα υπερτιμούσε σε ποσοστό 40-50%.
Ο ίδιος ο Συγγρός περιγράφει τον τρόπο δωροδοκίας των υπαλλήλων του Σουλτάνου, αλλά κυρίως το δανεισμό στην κυβέρνηση (π.χ. στον Κριμαϊκό Πόλεμο) που με την περίπου ίδια τακτική έφερνε “χοντρά” κέρδη. Ακόμη περισσότερο ληστρικά, κερδοφόρα ήταν τα δάνεια στην Αίγυπτο και τέλος η αγοραπωλησία τουρκικών ομολόγων στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου σ’ όλη τη δεκαετία του 1860 και μετά. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις ληστείες αυτές μετείχαν και άλλοι “εθνικοί ευεργέτες” όπως οι Βαλλιάνος, Ζαρίφης, Κορωνιός, Ιωνίδης!
Το 1872 προχωράει σε μόνιμη εγκατάσταση στην Αθήνα αφού έχει δει ότι τα όσα γίνονται στο Ελληνικό κράτος (στο οποίο κυριαρχεί η διαφθορά) προσφέρουν τεράστιες ευκαιρίες για πλουτισμό. Με την εγκατάστασή του το 1872 ιδρύει τη “Γενική Πιστωτική Τράπεζα”.
Αγοράζει τεράστιες εκτάσεις στην Αττική αλλά και στο κέντρο της Αθήνας. Εκεί σχεδιάζει και εκτελεί την πρώτη μεγάλη χρηματιστηριακή απάτη, η οποία έμεινε στην ιστορία ως “Λαυρεωτικά”. Με την υποστήριξη της κυβέρνησης Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, αγοράζει τα ορυχεία του Λαυρίου από τον Σερπιέρη.
Ο Σερπιέρης είχε αγοράσει τα μεταλλεία του Λαυρίου το 1864. Διαπιστώνοντας την άγνοια που υπήρχε στο τότε Ελληνικό δημόσιο, επεκτάθηκε στην εκμετάλλευση των αρχαίων σκουριών τις λεγόμενες “καταβολάδες” του Λαυρίου, για τις οποίες έλεγαν ότι λόγω της ατελούς αρχαίας κατεργασίας περιείχαν τεράστιες ποσότητες αργύρου. Κάποια στιγμή όμως αυτό μαθεύτηκε και ξεκίνησε διαμάχη μεταξύ κυβέρνησης και Σερπιέρη. Στην διένεξη παρενέβησαν οι “προστάτιδες δυνάμεις” υπέρ του Σερπιέρη και τελικά το αδιέξοδο λύθηκε με την “αγορά” της εταιρίας του Σερπιέρη από τον Συγγρό (1873), (ο Σερπιέρης παρέμεινε ως μέτοχος!). Έτσι, ο επιχειρηματίας ήταν Έλληνας και σώθηκε και το εθνικό φιλότιμο και η κυβέρνηση του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου από μία ταπεινωτική ήττα.
Ο Συγγρός διαδίδει ψευδώς ότι βρέθηκαν τεράστια κοιτάσματα χρυσού. Ο Σερπιέρης είχε πει στον Συγγρό πριν αυτός αγοράσει την εταιρία του, ότι στο Λαύριο δεν υπάρχει θησαυρός, αλλά απλό μετάλλευμα, όμως ο Συγγρός σε συνεργασία με κάποιους πολιτικούς (που εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα) φουντώνουν τη φαντασία του κόσμου (το γνωστό κόλπο με την φούσκα του χρηματιστηρίου σήμερα).
Χρησιμοποιώντας το γνωστό κόλπο της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου, εκδίδει εκατομμύρια νέες μετοχές ονομαστικής αξίας 200 δραχμών η κάθε μία. Επειδή δεν υπάρχει Χρηματιστήριο, συγκροτεί μια επιτροπή η οποία εγκαθίσταται στο καφενείο “Η Ωραία Ελλάς” και πουλά ασταμάτητα μετοχές. Με το θόρυβο που έγινε, ο πολύς κόσμος νόμισε ότι οι καταβολάδες είχαν θησαυρό και τσακίστηκε να αγοράζει μετοχές της νέας εταιρίας, όχι μόνο πλούσιοι αλλά και εργάτες, υπηρέτριες, μεροκαματιάρηδες, μικρομαγαζάτορες και από την πρώτη μέρα οι μετοχές από 200 δραχμές έφθασαν στις 310. Για να μην δημιουργήσει υποψίες τον πρώτο χρόνο ο Συγγρός θα πληρώσει το τοκομερίδιο.
Τα ποσά που συγκέντρωσε ήταν τρομακτικά για την εποχή. Ρευστοποιήθηκαν κινητές και ακίνητες περιουσίες, επιχειρήσεις και οικογενειακά κειμήλια, για να γίνουν μετοχές. Στέγνωσε στην κυριολεξία η αγορά της Αθήνας και της Πελοποννήσου από μετρητά. Στον χρόνο επάνω έσκασε η φούσκα, η εταιρεία χρεοκόπησε με γρήγορες διαδικασίες, ο κόσμος έχασε τις οικονομίες και τις περιουσίες του, αλλά ο απατεώνας Συγγρός, ληστεύοντας τις μικροοικονομίες και των χαμηλών οικονομικών στρωμάτων του πληθυσμού, μάζεψε τόσα μετρητά, όσα δεν είχε ολόκληρο το Ελληνικό κράτος.
Οδήγησε στην καταστροφή χιλιάδες Έλληνες, και σε αυτοκτονίες. Είναι η πρώτη μεγάλη χρηματοπιστωτική απάτη της Ελληνικής ιστορίας. Είναι χαρακτηριστικό το στοιχείο ότι στη διετία 1873-1875 διπλασιάστηκαν οι πτωχεύσεις των εταιρειών που δραστηριοποιούνταν στο Ελληνικό κράτος. Οι διαμαρτυρίες όμως και η δυστυχία των ανθρώπων είναι κάτι που δεν θα αγγίξει τον Συγγρό.
Έτσι το 1881 ιδρύει την “Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας” μέσω της οποίας θα διαχειριστεί ο ίδιος μαζί με τους επίσης εθνικούς ευεργέτες, (Αβέρωφ, Ζωγράφος, Ζάππας κ. ά ) την εγκαταλειπόμενη μεγάλη οθωμανική γαιοκτησία που υπήρχε στη Θεσσαλία περιουσία που κανονικά όφειλε να ανήκει μετά την προσάρτησή της στο ελληνικό δημόσιο!
Μέσω της συγκεκριμένης τράπεζας και με κυβερνητική άδεια, προχωρά στην έκδοση και διάθεση νέου χαρτονομίσματος και ομολογιών για τις “Νέες Χώρες”, χωρίς τις παραμικρές εγγυήσεις. Απλά να σημειωθεί εδώ ότι το συγκεκριμένο προνόμιο που απέκτησε ο Ανδρέας Συγγρός το 1881, όταν λόγω της μεγάλης πολιτικής του επιρροής, κατάφερε να εκδίδει χρήμα μέσω της τράπεζάς του, ήταν ένα προνόμιο που ανήκε ως τότε αποκλειστικά στην Εθνική Τράπεζα.
Με την προνομιακή θέση που κατείχε, αγόρασε την μισή Θεσσαλία από τους Τούρκους που εγκατέλειψαν την περιοχή. Παράλληλα ασχολείται με την πολιτική, εκλέγεται βουλευτής και με την πρώτη ευκαιρία “ρίχνει” την κυβέρνηση Δεληγιάννη. Παραχωρεί δάνειο 16.000.000 φράγκων(!!!) στο Ελληνικό κράτος με δυσβάστακτο επιτόκιο και επαχθείς όρους. Η νέα κυβέρνηση Τρικούπη αντιμετώπισε οξύ οικονομικό πρόβλημα. Η οικονομική δύναμη του Συγγρού, τον έφερε στην πρώτη γραμμή των διαπραγματεύσεων με τους ξένους δανειστές για το ελληνικό χρέος. Ο Συγγρός με διάφορες κινήσεις προσπάθησε να συμβάλει στην χρεοκοπία της χώρας, έτσι ώστε να καταφέρει να γίνει μέτοχος της Εθνικής Τράπεζας. Κατηγορήθηκε δε από τον τύπο και τον πολιτικό κόσμο για κερδοσκοπία εις βάρος της Ελλάδος.
Για να μετριάσει την οργή του κόσμου άρχισε τις δωρεές σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Χίο, Σύρο και στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Τις συνέχισε η γυναίκα του, μετά τον θάνατό του.
Αυτός ήταν ο Συγγρός, και για να έχουμε πλήρη εικόνα του, πρέπει να γνωρίζουμε ότι το Δημοτικό Θέατρο, που αναφέρεται ως “ευεργεσία”, ήταν μια απλή εμπορική πράξη. Συνέβαλε στην αποπεράτωσή του με 600.000 τότε δραχμές (1886) παίρνοντας ως αντάλλαγμα την εκμετάλλευσή του για 25 χρόνια. Το 1898 φαίνεται ότι του ήταν πρόβλημα η διαχείριση και το εκχώρησε στο Δήμο Αθηναίων, κρατώντας όμως την εκμετάλλευση των γραφείων και των καταστημάτων – το “φιλέτο” δηλαδή.
Η αγορά τεράστιων τσιφλικιών, η σκληρή εκμετάλλευση των κολίγων, ο επαχθής δανεισμός του δημοσίου, οι διασυνδέσεις του με το παλάτι είναι μόνο μερικές από τις όψεις της δράσης του. Ο αδίστακτος καπιταλιστής Συγγρός έφτασε στο σημείο να ταχθεί με τους Οθωμανούς στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, για να διασφαλίσει τα δάνεια που έδωσε στον Σουλτάνο. Ο Συγγρός όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε ποτέ αλλά όταν πέθανε (1899), η κυβέρνηση Ζαΐμη τον τίμησε με μια κηδεία που έχει αφήσει ιστορία. Βασιλιάς, υπουργοί, κρατικοί αξιωματούχοι και χιλιάδες κόσμου, ήταν εκεί, ενώ έκλεισαν τα σχολεία για τρεις μέρες και ματαιώθηκαν οι εκδηλώσεις της Αποκριάς!
Επιμέλεια Μ.Κ.
Πηγή: Alt
