Καβάλα: Επτά μήνες μετά την πτώση του Antonov τα συντρίμμια είναι ακόμη εκεί – Συγκλονιστικές εικόνες

Ήταν η νύχτα του Σαββάτου της 16ης Ιουλίου, στις 22:47, όταν οι κάτοικοι των χωριών στο βορειοανατολικό Παγγαίο, στην Καβάλα, είδαν το φλεγόμενο αεροσκάφος τύπου Antonov 12 της ουκρανικής εταιρείας Meridian LTD να καταπέφτει λίγες μόλις εκατοντάδες μέτρα μακριά από σπίτια, μέσα σε χωράφια γεμάτα καλαμποκιές.

Μία πύρινη μπάλα ύψους δεκάδων μέτρων υψώθηκε στον ουρανό με τη συντριβή του θηριώδους σοβιετικού ελικοφόρου, πυροδοτώντας τους 11,5 τόνους πυρομαχικών που μετέφερε η πτήση cargo από τη Νις της Σερβίας με προορισμό τη Ντάκα του Μπαγκλαντές και ενδιάμεσους σταθμούς, για ανεφοδιασμό, την Ιορδανία και τη Σαουδική Αραβία. Αυτό ήταν το σχέδιο πτήσης που είχε καταθέσει στις σερβικές αρχές.

Σήμερα, 25 Φεβρουαρίου, 225 ημέρες μετά, δηλαδή 7 και πλέον μήνες, όπως αναφέρει η Voria.gr το μεγαλύτερο μέρος των συντριμμιών της μοιραίας εκείνης πτήσης για το οκταμελές ουκρανικό πλήρωμά του, πλάι στα προσωπικά τους αντικείμενα, παραμένουν στο σημείο της συντριβής, καλύπτοντας μία έκταση περίπου 5 εύφορων στρεμμάτων στα τενάγη των Φιλίππων

Μεγάλο μέρος της ατράκτου, κομμάτια από τα φτερά, το εξωτερικό τμήμα του πιλοτηρίου, απορροφητικά υλικά και φίλτρα, καθίσματα, σωσίβια, σπασμένα κιβώτια-κασόνια από τον μεταφερόμενο οπλισμό, οι ρόδες, ηλεκτρομηχανολογικά μέρη και τεράστια εξαρτήματα του αεροσκάφους, πυροσβεστήρες, φιάλες, αντιασφυξιογόνες μάσκες, δεκάδες έγγραφα για το ημερολόγιο συντήρησης του αεροσκάφους με στόχο την αξιοπλοΐα του και μεγάλα κομμάτια λαμαρινών του Antonov-12 εξακολουθούν και κείτονται στο σημείο της πτώσης του αεροσκάφους, που σύρθηκε διαλυμένο στα χωράφια για περισσότερα από 170 μέτρα.

Μέσα σε αυτές τις μεταλλικές άμορφες μάζες, διακρίνονται με γυμνό μάτι τα δεκάδες προσωπικά αντικείμενα του πληρώματος: ρούχα με κηλίδες αίματος, όπως παντελόνια και μπουφάν, φανελάκια, γάντια, παπούτσια και πάτοι, τσαντάκι μέσης γεμάτο με αναλγητικά, ασπιρίνες και άλλα φάρμακα, κρέμες, οδοντόκρεμες κι άλλα σωληνάρια, κονσέρβες και σούπες σε σκόνη, πλαστικά κουταλάκια μιας χρήσης για φαγητό, φωσφορίζοντα γιλέκα και καπέλο τύπου τζόκεϊ, κουβέρτες, αποδείξεις από Lidl στη Γαλλία και γαλλικά πακέτα τσιγάρα. Ακόμη και μαγιό, μάσκα κατάδυσης, παντόφλες και κουπόνια για σπα, που προφανώς θα αξιοποιούσαν σε κάποιους από τους προορισμούς τους. Το μοιραίο Antonov τις τελευταίες ημέρες είχε εκτελέσει διαδοχικές πτήσεις σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Ένα μέλος του πληρώματος, ο Ολ. Β., είχε πάρει μαζί του και τα πιστοποιητικά εμβολιασμού του με το σκεύασμα της Moderna, 7 μήνες πριν την τελευταία απογείωση.

Μπορεί από την επόμενη στιγμή του αεροπορικού δυστυχήματος και για πέντε μήνες, λίγο πριν τις γιορτές των Χριστουγέννων, η περιοχή να παρέμενε αποκλεισμένη, έως ότου το Τάγμα Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίων Ξηράς (ΤΕΝΞ) εντοπίσει και απενεργοποιήσει τα πυρομαχικά που κουβαλούσε το αεροσκάφος, η Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων να λάβει τα δύο μαύρα κουτιά και άλλα αντικείμενα και μέρη του Antonov που ήταν χρήσιμα για τη διερεύνηση των αιτιών της τραγωδίας, όμως ποτέ δεν καθαρίστηκε ολοκληρωτικά η επίμαχη περιοχή. Έτσι, δεκάδες στρέμματα καλλιεργήσιμης γης έμειναν… εγκλωβισμένα σε αυτά τα συντρίμμια.

Από τότε, η περιοχή μένει ανεπιτήρητη, ένα κυριολεκτικά ξέφραγο αμπέλι, αφού οποιοσδήποτε έχει πρόσβαση εκεί και μπορεί να… διαλέξει τι θα πάρει μαζί του για ενθύμιο. Ταυτόχρονα, πρόκειται για υλικά που ακόμη δεν έχουν αξιολογηθεί ως μη επικίνδυνα -αυτό τουλάχιστον αποδεικνύεται από την επίσημη αλληλογραφία των εμπλεκομένων στη συλλογή και απομάκρυνση-, γεγονός που σημαίνει ότι μπορεί να ελλοχεύει πραγματικός κίνδυνος για όσους πλησιάζουν και έρχονται σε επαφή με όλα αυτά τα εκατοντάδες συντρίμμια, είτε ογκώδη είτε πολύ μικρά.

Ο καθένας, ιδίως οι κάτοικοι του Παλαιοχωρίου και των Αντιφιλίππων που ζουν λίγες εκατοντάδες μέτρα μακριά, μπορεί, πλέον, να προσεγγίσει το σημείο, το οποίο από τόπος τραγωδίας τείνει να μετατραπεί σε ατραξιόν. «Είναι τραγικό, είναι ασέβεια και προσβολή να έχουν αφήσει παρατημένα εδώ τα προσωπικά αντικείμενα των μελών του πληρώματος», λένε στη Voria.gr. «Θα έπρεπε να είχαν αποδοθεί από την πρώτη στιγμή στους ανθρώπους τους», για τους οποίους συγγενείς η ουκρανική περίοδο είχε άμεσα ανοίξει ειδική τηλεφωνική γραμμή.

Πού οφείλεται η καθυστέρηση

Από την πρώτη στιγμή στο σημείο του αεροπορικού δυστυχήματος βρέθηκαν δυνάμεις της Πυροσβεστικής, η ΕΛΑΣ, οι Ένοπλες Δυνάμεις, κλιμάκια της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας-Θράκης (ΑΔΜ-Θ), η Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων & Ασφάλειας Πτήσεων, η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και το Σώμα Επιθεώρησης Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ) . Μόλις επιβεβαιώθηκε ότι το Antonov μετέφερε στρατιωτικό εξοπλισμό έσπευσε επί τόπου το Τάγμα Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίων Ξηράς (ΤΕΝΞ), που επί μήνες ανίχνευε και απομάκρυνε το επικίνδυνο υλικό, και ο Ειδικός Λόχος Αντιμετώπισης Πυρηνικής, Βιολογικής και Χημικής Άμυνας του ΓΕΕΘΑ, που συνέλεξε στοιχεία και προέβη σε ειδικές μετρήσεις.

Πέντε μήνες μετά την τραγωδία, όταν και διασφαλίστηκε ότι η περιοχή ήταν καθαρή από πυρομαχικά, ο χώρος παρέμενε δεσμευμένος από τις Ένοπλες Δυνάμεις και την Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων. Η αποδέσμευση αυτή έγινε στις 19 και 21 Δεκεμβρίου, αντίστοιχα, του προηγούμενου έτους με επίσημο έγγραφο γνωστοποίησης που εστάλη στις αρμόδιες υπηρεσίες.

Νωρίτερα, στις 2 Οκτωβρίου του 2022, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας – Θράκης ζήτησε από τη Meridian LTD, που έχει την υπαιτιότητα, να προβεί στη σύνταξη Ειδικής Μελέτης Εξυγίανσης – Αποκατάστασης Χώρων Ρυπασμένων από Επικίνδυνα Απόβλητα για τον τόπο του δυστυχήματος.

Πριν από περίπου ενάμιση μήνα, στις 12 Ιανουαρίου, η εταιρεία διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων με έδρα τη Θεσσαλονίκη, στην οποία ανέθεσε το έργο η Meridian, κατέθεσε στην ΑΔΜ-Θ μελέτη εξυγίανσης του σημείου της συντριβής με τις προτεινόμενες ενέργειες της εταιρείας από τη Θεσσαλονίκη για την αποκατάσταση του χώρου, δηλαδή την πρώτη φάση της διαδικασίας. Στη μελέτη αυτή προτείνεται ότι, για την εξυγίανση – αποκατάσταση του χώρου, οι ενέργειες που θα πραγματοποιηθούν με ευθύνη της ουκρανικής εταιρείας θα χωρίζονται σε δύο φάσεις.

Τα αποτελέσματα της μελέτης κατατέθηκαν στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση και την αρμόδια Επιτροπή. Εκεί, σύμφωνα με πληροφορίες της Voria.gr, διαπιστώνεται ότι σε μέρος των μεταλλικών συντριμμιών που παραμένει ακόμη και σήμερα στο σημείο υπάρχουν υπολείμματα επικίνδυνων υλικών, όπως αμίαντος. Παράλληλα, διαπιστώνονται και «λίγα βαρέα μέταλλα», αλλά «το υπέδαφος βρίσκεται σε αρκετά καλή κατάσταση, όπως αντίστοιχα και το νερό της περιοχής». Η ίδια εταιρεία έχει την ευθύνη να προχωρήσει σε ενέργειες αποκατάστασης, αλλά και να απομακρύνει τα επικίνδυνα υλικά, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες εθνικές και ευρωπαϊκές προδιαγραφές.

Εκτός, όμως, από τα επικίνδυνα απόβλητα υπάρχουν και τα υπόλοιπα «ακίνδυνα» συντρίμμια που πρέπει να συλλεχθούν. Η Meridian έχει συνάψει συνεργασίες με άλλες εταιρείες από την ευρύτερη περιοχή για να απομακρυνθούν τα συγκεκριμένα αντικείμενα.

Εποπτεύουσα αρχή σε όλα αυτήν τη διαδικασία είναι η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας – Θράκης, η οποία διαμηνύει ότι «ξεκινούν άμεσα οι εργασίες απομάκρυνσης», ότι «από εκεί και πέρα, εφόσον χρειαστεί κάτι παραπάνω, θα λάβουμε περαιτέρω μέτρα» και πως «δεν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος». «Δεν υπάρχουν σημαντικά ρυπογόνα υλικά».

Σύμφωνα με τα πρώτα, το περασμένο καλοκαίρι, συμπεράσματα για τις επιπτώσεις στην επίμαχη περιοχή: οι συγκεντρώσεις στο έδαφος καδμίου, μολύβδου και του αντιμονίου «υπερβαίνουν κατά 12,5%, 20,4% και 110% αντίστοιχα» τις τιμές στόχους της Ολλανδικής Λίστας (σ.σ. από τη λίστα αυτή προκύπτουν τα όρια απορρύπανσης εδαφών για διάφορους οργανικούς ρυπαντές), η συγκέντρωση του σεληνίου είναι «κάτω του ορίου ποσοτικού προσδιορισμού του οργάνου», οι συγκεντρώσεις των παραμέτρων που δεν περιλαμβάνονται στην Ολλανδική Λίστα, και κυρίως του μαγγανίου και τιτανίου, «οι οποίες είναι υψηλές σε σχέση με τις συγκεντρώσεις των άλλων παραμέτρων δεν μπορούν να αξιολογηθούν επί του παρόντος (σ.σ. εκείνη την περίοδο, στο τέλος Ιουλίου)». Τότε δεν μπορούσαν να αξιολογηθούν και οι παράμετροι των φωσφορικών και νιτρικών ιόντων, τα οποία αποτελούν βασικά συστατικά των λιπασμάτων που αναμένονταν ούτως ή άλλως στην περιοχή, λόγω του αγροτικού της χαρακτήρα.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Γενικού Χημείου του Κράτους, «δεν ταυτοποιήθηκαν οργανικοί ρύποι στο έδαφος, ενώ ταυτοποιήθηκαν οργανικές ενώσεις στα φύλλα», οι συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων (κάδμιο, χρώμιο, χαλκός, νικέλιο, μόλυβδος) στα φύλλα «είναι πολύ μικρότερος των επιθυμητών τιμών που δίνει ο ΠΟΥ».

Σύμφωνα με πληροφορίες της Voria.gr, η Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων θα δημοσιεύσει εντός του 2023 το προκαταρκτικό πόρισμα για τα αίτια της συντριβής του μοιραίου Antonov.