Ο Νίκος Τεμπονέρας (1953 – 1991) ήταν καθηγητής μαθηματικών σε Λύκειο της Πάτρας και στέλεχος του Εργατικού Αντιμπεριαλιστικού Μετώπου (ΕΑΜ). Το όνομά του έγινε γνωστό στο πανελλήνιο, όταν δολοφονήθηκε από μέλη της ΟΝΝΕΔ, έπειτα από συμπλοκή σε Λύκειο της Πάτρας, κατά τη διάρκεια των μαθητικών κινητοποιήσεων της περιόδου 1990 – 1991.
Στα τέλη του 1990 τη χώρα κυβερνούσε η Νέα Δημοκρατία, με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και Υπουργό Παιδείας τον Βασίλη Κοντογιαννόπουλο. Ο χώρος της Παιδείας βρισκόταν σε αναβρασμό, εξαιτίας της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που προωθούσε η κυβέρνηση. Με το πολυνομοσχέδιο που θα έφερνε στη Βουλή ρυθμίζονταν θέματα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (κατάργηση αδικαιολόγητων απουσιών, επιβολή «ομοιόμορφης» ενδυμασίας και «πειθαρχικού ελέγχου» της εξωσχολικής ζωής, επανακαθιέρωση προσευχής, έπαρσης της σημαίας και εκκλησιασμού) και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ, περικοπές κοινωνικών παροχών σε φοιτητές κ.ά.). Το 70% των σχολείων βρισκόταν υπό κατάληψη, ενώ καθημερινό φαινόμενο ήταν οι διαδηλώσεις στις μεγάλες πόλεις της χώρας. Ανάμεσά στα σχολεία που βρίσκονταν υπό κατάληψη ήταν και το Πολυκλαδικό Λύκειο Αμπελοκήπων, με πρωτοστάτη τον 16χρονο μαθητή Αλέξη Τσίπρα (νυν πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ).
Η κατάσταση ήταν έκρυθμη και πολιτικά οξυμένη, με την κυβέρνηση να δέχεται τα πυρά σύσσωμης της αντιπολίτευσης. Αγανακτισμένοι γονείς και κάποια δυναμικά στελέχη της νεολαίας της Νέας Δημοκρατίας ζητούσαν τον τερματισμό των καταλήψεων, έστω και δια της βίας. Γύρω στις 10:30 μ.μ. της 8ης Ιανουαρίου 1991, μέλη της ΟΝΝΕΔ προσπάθησαν να ανακαταλάβουν το 3ο Γυμνάσιο – Λύκειο Πάτρας. Κατά τη διάρκεια συμπλοκής που επακολούθησε βρέθηκε νεκρός, χτυπημένος με σιδερολοστό στο κεφάλι, ο καθηγητής του σχολείου Νίκος Τεμπονέρας, που είχε προστρέξει να βοηθήσει τους καταληψίες μαθητές του.
Την επομένη, ο Υπουργός Παιδείας Βασίλης Κοντογιαννόπουλος υπέβαλε την παραίτησή του και θεωρήθηκε από τον Τύπο ως το εξιλαστήριο θύμα της κυβέρνησης για την εκτόνωση της κρίσης. Νωρίτερα, είχε κατηγορηθεί από τον Ανδρέα Παπανδρέου ως ηθικός αυτουργός της δολοφονίας Τεμπονέρα. (Τα επόμενο χρόνια, όταν η υπόθεση είχε καταλαγιάσει, ο Βασίλης Κοντογιαννόπουλος προσχώρησε στο ΠΑΣΟΚ και αναδείχθηκε στέλεχος των κυβερνήσεων Σημίτη). Στη θέση του στο Υπουργείο Παιδείας τοποθετήθηκε ο Γιώργος Σουφλιάς, ο οποίος ανακοίνωσε την απόσυρση όλων των επίμαχων νομοθετημάτων και την έναρξη διαλόγου για την παιδεία «από μηδενική βάση».
Στο αστυνομικό μέρος της υπόθεσης, ως δράστες της δολοφονίας Τεμπονέρα κατηγορήθηκαν ο πρόεδρος της ΟΝΝΕΔ Αχαΐας και δημοτικός σύμβουλος Ιωάννης Καλαμπόκας, και το μέλος της τοπικής ΟΝΝΕΔ Αλέκος Μαραγκός. Συνελήφθησαν και οι δύο και προφυλακίστηκαν.
Στις 10 Ιανουαρίου 1991 πραγματοποιήθηκε μεγάλο συλλαλητήριο στην Αθήνα, στο οποίο πήραν μέρος γύρω στα 100.000 άτομα. Ήταν επεισοδιακό και είχε τραγική κατάληξη. Από τις συγκρούσεις ΜΑΤ και διαδηλωτών έπιασε φωτιά το πολυκατάστημα «Κάπα-Μαρούσης» στην Πανεπιστημίου, με αποτέλεσμα να βρουν τον θάνατο τέσσερις άνθρωποι. Την πυρκαϊά προκάλεσε ένα καπνογόνο που ρίχτηκε από τους αστυνομικούς. Τις επόμενες μέρες η κατάσταση άρχισε να ομαλοποιείται και από την πυροσβεστική πολιτική Σουφλιά. Οι μαθητές ξαναγύρισαν στα μαθήματά τους στις 13 Ιανουαρίου.
Στο δικαστικό μέρος της υπόθεσης Τεμπονέρα, ο Αλέκος Μαραγκός απαλλάχθηκε με βούλευμα για τη δολοφονία του καθηγητή και στο εδώλιο κάθισε ως βασικός αυτουργός ο Ιωάννης Καλαμπόκας. Η δίκη του διάρκεσε σχεδόν ένα χρόνο (22 Ιουνίου 1992 – 9 Μαρτίου 1993) και έγινε στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Βόλου. Πρωτοδίκως καταδικάσθηκε σε ισόβια για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, χωρίς να του αναγνωρισθεί κανένα ελαφρυντικό.
Λίγους μήνες αργότερα έγινε η δίκη του σε δεύτερο βαθμό (7 Δεκεμβρίου 1993 – 19 Απριλίου 1994) ενώπιον του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Λάρισας. Οι δικαστές του αναγνώρισαν ελαφρυντικά και τον καταδίκασαν σε κάθειρξη 17 ετών και τριών μηνών. Το 1996 άσκησε αναίρεση, προκειμένου να του αναγνωρισθεί το ελαφρυντικό του «βρασμού ψυχικής ορμής», αλλά το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Λάρισας (1 Οκτωβρίου 1996 – 17 Οκτωβρίου 1996) δεν του αναγνώρισε και διατήρησε την ποινή 17 ετών και τριών μηνών, η οποία αργότερα μειώθηκε κατόπιν νέας επιμέτρησης στα 16 χρόνια και 9 μήνες. Στις 2 Φεβρουαρίου 1998 αφέθηκε ελεύθερος, αφού εξέτισε τα 3/5 της ποινής του. Μέχρι σήμερα ισχυρίζεται ότι είναι αθώος και δράστης της δολοφονίας Τεμπονέρα ο συναγωνιστής του στην ΟΝΝΕΔ, Αλέκος Μαραγκός.
Το 3ο Λύκειο Πάτρας, τόπος του φονικού, φέρει το όνομα του Νίκου Τεμπονέρα.
Το μήνυμα του Διονύση Τεμπονέρα:
Πέρασαν κιόλας τριάντα χρόνια, από εκείνη την ημέρα, που γεννήθηκαν τα χιλιάδες ερωτήματα.
«Γιατί, εσύ;».
«Γιατί, όχι κάποιος άλλος;».
«Γιατί άραγε, μπήκες μπροστά;».
Και τα απάντησες όλα τα ερωτήματα, τόσο εμφατικά, στην πορεία του χρόνου.
Γιατί όπως έλεγες, όταν περπατούσαμε δίπλα δίπλα, στην πορεία, όταν σε ρώτησα «γιατί περπατάμε τόσοι πολλοί;», μου είπες ότι «περπατάμε τόσοι πολλοί μαζί, γιατί έχουμε δίκιο. Και δεν γίνεται ποτέ, να υποχωρεί το δίκιο, μπροστά στο άδικο».
Και λίγο μετά, όταν σε ρώτησα, τι γράφει η «ταμπέλα»(πανό) που κρατούσες, μου έλεγες «γράφει κάτι, για το οποίο παλεύουν, οι άνθρωποι».
Και όταν σε ρωτούσα, «πότε θα σταματήσει ο Μιχάλης Βασιλάκης να μιλάει…;» μου έλεγες «σσσς… σε λίγο θα πάμε να περπατήσουμε, πάλι όλοι μαζί, με τους πολλούς ανθρώπους, μαζί μας και ο Μιχάλης».
Τον αγαπούσες πολύ τον καλύτερό σου σύντροφο και αυτός στον ταξίδι του, σε είχε πάντα, ακριβό συνοδοιπόρο.
Και μετά όμως, ανέλαβαν τα «παρακρατικά λοστάρια» να σκοτώσουν τη ζωή και την γνώση. Γιατί έτσι έχουν μάθει, τα «τσεκούρια» να πορεύονται στη ζωή. Όχι, με «σημαίες και με ταμπούρλα», αλλά αγκαζέ με τα δολοφονικά χέρια του κράτους και του παρακράτους, των «αρίστων» της εποχής.
«Εγώ λοιπόν, γιατί αν δεν είμαι εγώ, θα υπάρξει κι άλλος Αλέξανδρος και άλλος Σεχζάτ και άλλος Παύλος και άλλος…» θα μου έλεγες.
Και υπήρξαν πράγματι και άλλοι, που αν και έφυγαν, είμαι σίγουρος ότι, είχαν το όνομα σου, σύνθημα στα χείλη τους…
«Ο Τεμπονέρας Ζει»…
Και θα υπάρξουν και άλλοι, γιατί ο άνθρωπος θυσιάζεται, μόνο όταν ξέρει βαθιά, γιατί το κάνει.
«Μα, εμείς θα είμαστε και πάλι με τους πολλούς», θα μου έλεγες τώρα.
Και θα είχες δίκιο.
«Και τα ονόματα και τα συνθήματα θα γίνουν πολλά. Ότι και να γίνει όμως, εμείς, δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς…», θα μου έλεγες τώρα.
Μέσα σε τριάντα χρόνια έγινες «δρόμος», σύνθημα, παρηγοριά και αγώνας.
Μα σάμπως και ζωντανός δεν ήσουν όλα αυτά; Γιατί και το σχολειό και τους μαθητές σου, τους συναδέλφους σου και τους φίλους σου, τους λάτρευες και έδωσες και το αίμα σου για αυτούς. Και οι σύντροφοί σου σε λάτρεψαν, γιατί και εσύ λάτρευες τους ανθρώπους και τη ζωή, τον μόχθο και τον ωραίο τον αγώνα.
Μα τώρα πάλι τούτοι εδώ, οι απόγονοι των «αρίστων», άριστοι βέβαια και αυτοί, σάμπως δεν κάμουνε τα ίδια;
Μάθημα για λίγους, υγεία για εκλεκτούς, δουλειά και να πεινάς…
Και η λευτεριά;
«Αυτή θέλει δουλειά πολύ…Μα θα έρθει, δεν γίνεται να μην έρθει. Εμείς θα την φέρουμε, ποιος άλλος;» θα μου έλεγες τώρα.
Τριάντα χρόνια αναμετριέσαι με τους φασίστες και δεν τους χάρισες, μισό εκατοστό δημοκρατίας. Τους νίκησες.
Ξέχασα να σου πω.. Πριν λίγο καιρό και ο Παύλος τους νίκησε…!
Συμπληρώνονται φέτος 30 χρόνια, από την δολοφονία του λαϊκού αγωνιστή, αριστερού, μαθηματικού, Νίκου Τεμπονέρα. Τριάντα χρόνια, από την ημέρα, που τα φονικά, φασιστικά λοστάρια της Δεξιάς, ανέλαβαν να κάνουν την «βρώμικη δουλειά», εκ μέρους των «πολιτικών αυτουργών», της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, που ήθελαν να ντύσουν το σχολείο και συνεπώς όλη την κοινωνία, με ένα απέραντο σκοτάδι.
Ο ΟΝΝΕΔίτης, καταδικασμένος σε ισόβια, δολοφόνος του Νίκου Τεμπονέρα, Γιάννης Καλαμπόκας, μαζί με επιφανή στελέχη της ΝΔ, σκοτώνει εν ψυχρώ, συνθλίβοντας το κρανίο του, τον αγωνιστή καθηγητή, στην καγκελόπορτα του 3ου Λυκείου Πατρών. Ακόμα πιο επιφανή στελέχη της Δεξιάς, αναλαμβάνουν την υπεράσπιση των δολοφόνων, στη δίκη στο Βόλο και εισπράττουν την ισόβια καταδίκη, αλλά και την διαχρονική κατακραυγή, όλης της δημοκρατικής κοινωνίας.
Από το βράδυ της 9ης Γενάρη του 1991, ο Νίκος Τεμπονέρας γίνεται σύμβολο του αγώνα της νεολαίας για γνώση, αξιοπρεπή δουλειά, αλληλεγγύη και δημοκρατία.
Σήμερα, 30 χρόνια μετά τη στυγερή δολοφονία, το αγαθό της υγείας ανήκει σε λίγους και εκλεκτούς, που φωτογραφίζονται, «καμαρώνοντας» γιατί, αυτοί μπόρεσαν και «το έκαναν».
Το δημόσιο σχολείο, γίνεται ακριβή εκπομπή live streaming, μόνο για όσους «έχουν και μπορούν».
Οι εργαζόμενοι-άνεργοι-φτωχοί των 534 ευρώ, στοιβάζονται στα Μ.Μ.Μ. και στους χώρους εργασίας, χωρίς κανένα μέτρο προστασίας, περιμένοντας, σαν κιμάς την «αυτορρύθμιση», στην κρεατομηχανής της αγοράς.
Σήμερα, Νίκο Τεμπονέρα, σε έχουμε πάλι ανάγκη. Έχουμε ανάγκη, το καθαρό σου βλέμμα, τις αξίες και τα ιδανικά σου.
Έχουμε ανάγκη, να μας θυμίσεις πάλι ότι, «αὐτὲς οἱ καρδιὲς δὲ βολεύονται παρὰ μόνο στὸ δίκιο».
Για αυτό θα είμαστε πάλι εκεί στην Πάτρα, το Σάββατο στις 9 του Γενάρη στις 18.00 στο σχολικό συγκρότημα Νίκος Τεμπονέρας.
Εκεί που έδωσες τα πάντα, χωρίς να ζητάς τίποτα.
