Αϊτή: Η δολοφονία του προέδρου βάζει τη χώρα στη δίνη μιας ακόμη μεγάλης κρίσης

Η Αϊτή βρίσκεται σε «κατάσταση πολιορκίας» μετά τη δολοφονία του προέδρου Jovenel Moïse.

Ο Moïse, 53 ετών, δολοφονήθηκε από ομάδα αγνώστων ενόπλων που εισέβαλαν στο σπίτι του γύρω στη 1 τα ξημερώματα της Τετάρτης. Η αστυνομία πυροβόλησε και σκότωσε αργότερα τέσσερις από τους φερόμενους ως δολοφόνους και συνέλαβε δύο.

Η δολοφονία συγκλόνισε τους Αϊτινούς και τον κόσμο. «Ο Moïse δεν ήταν ποτέ δημοφιλής πρόεδρος» τονίζει στους Μaimi Herald η Tamanisha John, ερευνήτρια Καραϊβικών Σπουδών στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Φλόριντα. Οι αντιδημοκρατικές πολιτικές του τους τελευταίους μήνες είχαν ήδη βυθίσει την Αϊτή σε πολιτική κρίση.

Καθώς ο πρωθυπουργός Claude Joseph διεκδικεί τώρα τον έλεγχο της χώρας της Καραϊβικής, η John περιγράφει τις συνεχείς διαμαρτυρίες για την έλλειψη φυσικού αερίου, τη λιτότητα και τις επιθέσεις συμμοριών που «ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα της θητείας του Moïse», όπως σημειώνει.

Η δολοφονία του Moïse είναι η τελευταία κρίση στη δύσκολη ιστορία της Αϊτής, γεμάτη καταστροφές, εξωτερική εκμετάλλευση και βαθιές, δομικές οικονομικές δυσκολίες.

Ο «εκβιασμός» της Γαλλίας

Η Αϊτή ανακήρυξε επίσημα την ανεξαρτησία της από τη  Γαλλία το 1804 μετά από έναν επαναστατικό πόλεμο που οργανώθηκε από σκλαβωμένους εργάτες και εμπνεύστηκε από την Αμερικανική Επανάσταση. Όμως οι Γάλλοι «δεν εγκατέλειψαν ποτέ εντελώς την προσπάθεια ανακατάκτησης της πρώην αποικίας τους» σύμφωνα με την Marlene Daut, ιστορικό της Αϊτής στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια.

Μεταξύ του 1814 και του 1825, η Γαλλία έστειλε επανειλημμένα αντιπροσωπείες στην Αϊτή για να διαπραγματευτεί με τους νέους ηγέτες της την αποκατάσταση κάποιας επίσημης σχέσης με τη Γαλλία. Όταν αυτό απέτυχε, ο βασιλιάς Κάρολος Χ το 1825 διέταξε ότι η Γαλλία θα αναγνώριζε την ανεξαρτησία της Αϊτής, αλλά μόνο αν η νέα χώρα πλήρωνε στη Γαλλία το υπέρογκο τίμημα των 150 εκατομμυρίων φράγκων. «Το ποσό αυτό προοριζόταν να αποζημιώσει τους Γάλλους αποίκους για τα χαμένα έσοδά τους από τη δουλεία» τονίζει η Daut. «Η απόρριψη του διατάγματος σισοδυναμούσε με πόλεμο».

Υπό την απειλή βίας, ο ηγέτης της Αϊτής, Ζαν-Πιέρ Μπογιέ, υπέγραψε έγγραφο με το οποίο συμφωνούσε να καταβάλει στη Γαλλία σε πέντε ίσες δόσεις το ποσό των 150.000.000 φράγκων, που προοριζόταν για την αποζημίωση των πρώην αποίκων.

Η συμφωνία ανάγκασε επίσης την Αϊτή να λάβει τεράστια δάνεια. Το νεαρό έθνος δεν τα πλήρωσε, παρά την επιβολή τιμωρητικών φόρων από τον Μπογιέ στον λαό της Αϊτής στην αποτυχημένη προσπάθειά του να τα αποπληρώσει. Το χρέος της προς τη Γαλλία χρειάστηκε 122 χρόνια για να εξοφληθεί. «Αυτό δεν ήταν διπλωματία» υπογραμμίζει η Daut για την απαίτηση της Γαλλίας για πληρωμή. «Ήταν εκβιασμός».

Αμερικανική κατοχή

Μέχρι τον 20ό αιώνα οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η χώρα που ασκούσε αδικαιολόγητο έλεγχο στην προβληματική οικονομία της Αϊτής. Το έκαναν αυτό μέσω ενός συνδυασμού στρατιωτικής ισχύος, πολιτικών ελιγμών και ιδιωτικών επενδύσεων, γράφει ο καθηγητής του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Φλόριντα Vincent Joos, ο οποίος μελετά την οικονομία της Αϊτής, σε άρθρο του στους ΝYT.

Ο αμερικανικός στρατός κατέλαβε την Αϊτή από το 1915 έως το 1934 και ήλεγχε την κυβέρνησή της. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι ΗΠΑ σχεδίασαν την οικονομική και κοινωνική πολιτική της Αϊτής για να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις. «Στην πράξη, αυτό σήμαινε να διατηρούνται χαμηλοί οι μισθοί της Αϊτής, οι εταιρικοί φόροι και οι δασμοί» λέει ο Joos. «Σε αντάλλαγμα, οι ξένες επενδύσεις θα έφερναν ανάπτυξη υποδομών και θέσεις εργασίας, προς όφελος όλων των Αϊτινών».

Μέρος του σχεδίου των Αμερικανών λειτούργησε: Οι αμερικανικές γεωργικές εταιρείες άρχισαν να καλλιεργούν κερδοφόρα καλλιέργειες μετρητών, όπως ο καφές, οι μπανάνες και η ζάχαρη, στην Αϊτή στις δεκαετίες του 1910 και του 1920. Αργότερα, αμερικανικές επιχειρήσεις και στρατιωτικές υπηρεσίες δημιούργησαν εκεί φυτείες καουτσούκ και εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας.

Ωστόσο το οικονομικό μοντέλο της Αϊτής που επικεντρώθηκε στις εξαγωγές, δεν ωφέλησε τον λαό της. «Μετά από δεκαετίες εξαιρετικά φιλικών προς τις επιχειρήσεις πολιτικών, τα τρία τέταρτα των Αϊτινών εξακολουθούν να ζουν με λιγότερα από 2,40 δολάρια την ημέρα» γράφει ο Joos.

Ο καταστροφικός σεισμός του 2010

Στις 12 Ιανουαρίου 2010, ένας τεράστιος σεισμός κατέστρεψε την Αϊτή – σε επίπεδο ανθρώπινων απωλειών, οικονομικά και πολιτικά. Πάνω από 300.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και σχεδόν 1,5 εκατομμύριο από τα 10 εκατομμύρια κατοίκους της Αϊτής έμειναν άστεγοι.

Ο ερευνητής Joseph Jr. Clormeus βρισκόταν στην πρωτεύουσα Πορτ-ο-Πρενς εκείνη την ημέρα και επέζησε του σεισμού. Κάποιοι από τους συναδέλφους του «έχασαν τη ζωή τους, ενώ άλλοι ακρωτηρίαζαν τα άκρα τους για να γλιτώσουν από βέβαιο θάνατο κάτω από τα χαλάσματα» θυμάται. «Έξω, τα πτώματα γέμιζαν τους δρόμους της πρωτεύουσας».

Η κυβέρνηση της Αϊτής ήταν αδύναμη μετά από δεκαετίες δικτατορίας τον 20ό αιώνα και μια σειρά ασταθών δημοκρατικών διοικήσεων τον 21ο αιώνα. Μετά τον σεισμό, εκατοντάδες ξένες υπηρεσίες βοήθειας και διεθνείς οργανισμοί όπως ο Ερυθρός Σταυρός κατέκλυσαν την Αϊτή με σκοπό να βοηθήσουν. Όμως «δεν υπήρξε συντονισμός στις παρεμβάσεις των φιλικών χωρών προκειμένου να βελτιστοποιηθούν οι προσπάθειες για λογαριασμό των θυμάτων» προσθέτει ο Clormeus. Συνολικά η διεθνής κοινότητα απέτυχε να ανταποκριθεί σε μια ανθρωπιστική πρόκληση τέτοιου μεγέθους.

Λιτότητα και διαρκής ξένη επιρροή

Η διεθνής κοινότητα απέτυχε επίσης στις προσπάθειές της να ανακουφίσει τον αγώνα του λαού της Αϊτής. Το μέσο εισόδημα είναι 5 δολάρια την ημέρα και πολλοί άνθρωποι ζουν με πολύ λιγότερα.

Η κυβέρνηση της Αϊτής, ομοίως, παραμένει ταλαιπωρημένη, με κάκιστη οικονομική διαχείριση. Συχνά αδυνατεί να παρέχει βασικές υπηρεσίες όπως η αποκομιδή σκουπιδιών ή να διεξάγει έγκαιρα εκλογές.

Τα δάνεια που έχει λάβει η χώρα χρηματοδοτούν μερικές φορές μέχρι και το 30% του εθνικού προϋπολογισμού της Αϊτής. Αυτό δίνει σε οργανισμούς, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, υπέρμετρη επιρροή στην εγχώρια πολιτική. Το 2018, ξέσπασαν φονικές διαμαρτυρίες για τις τιμές του φυσικού αερίου, αφού οι πιστωτές της Αϊτής επέβαλαν τον τερματισμό των επιδοτήσεων πετρελαίου.

«Ο de facto έλεγχος της οικονομίας της Αϊτής από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο χρονολογείται εδώ και δεκαετίες – όπως και οι λαϊκές εξεγέρσεις εναντίον του»προσθέτει ο Joos.