Ανεξαρτήτως ποιος θα είναι ο νικητής στις επικείμενες εκλογές, το αμερικανικό πολιτικό σύστημα δεν θα είναι το ίδιο. Η οικονομική κρίση του 2010 οδήγησε σε τεκτονικές αλλαγές, βαρόμετρο των οποίων απετέλεσε η δυναμική εμφάνιση στην πολιτική σκηνή χιλιάδων νέων ανθρώπων, που στρατεύθηκαν γύρω από το Μπέρνι Σάντερς και στις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις. Η αποδυνάμωση των μηχανισμών κοινωνικής κινητικότητας και η έκρηξη των ανισοτήτων μετά από δεκαετίες αδιαφιλονίκητης κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού, δημιούργησαν ένα σημαντικό κενό πολιτικής νομιμοποίησης στο βαθμό που δεν εκλαμβάνονται πλέον ως το «φυσικό» αποτέλεσμα του αόρατου χεριού της αγοράς, αλλά ως άμεσο προϊόν μεροληπτικών πολιτικών υπέρ των ισχυρών και σε βάρος της μεσαίας και της εργατικής τάξης.
Του Γιώργου Κατρούγκαλου
Είναι ενδεικτικό ότι τα exit polls μετά τις αμερικανικές εκλογές του 2016 περιελάμβαναν την ακόλουθη ερώτηση: « Κάνει αρκετά η Κυβέρνηση για την εργατική τάξη;» Αυτή η ερώτηση απαντήθηκε αρνητικά από το 67% των ψηφοφόρων του Τραμπ αλλά και από το 66% των ψηφοφόρων της Κλίντον, μολονότι ο Ομπάμα είχε αυξήσει τον κατώτερο μισθό και προχωρήσει στη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας.
Αυτή η αίσθηση γενικευμένης αδικίας και έλλειψης ουσιαστικής εκπροσώπησης οδηγεί σε πρωτοφανή κρίση την υποστήριξη στις παραδοσιακές αξίες του «αμερικανικού ονείρου» και σε θεαματική άνοδο τις σοσιαλιστικές ιδέες. Σύμφωνα με διαδοχικές μετρήσεις από το 2010 και εφεξής, οι θετικές αξιολογήσεις των νέων για το σοσιαλισμό κυμαίνονται γύρω στο 50%. Ταυτόχρονα, κατάτην ίδια περίοδο η γενική άποψη των νέων για τον καπιταλισμό έχει επιδεινωθεί σε σημείο που ο καπιταλισμός και ο σοσιαλισμός έχουν πλέον ίδια δημοτικότητα στο εσωτερικό αυτής της ηλικιακής ομάδας. Για παράδειγμα, σε έρευνα του Harvard University’s Institute of Politics το 2016, γενικά θετική άποψη για τον καπιταλισμό είχε το 42% των νέων και ταύτιση με τις καπιταλιστικές ιδέες μόνο το 19% από αυτούς.
Μια άλλη δημοσκόπηση που διεξήχθη το 2019 από την παγκόσμια εταιρεία δημοσκοπήσεων YouGov για λογαριασμό της ακραία αντικομμουνιστικής οργάνωσης «Θύματα του Κομμουνισμού» διαπίστωσε ότι σχεδόν τα τρία τέταρτα των νέων Αμερικανών δηλώνουν ότι είναι διατεθειμένοι να ψηφίσουν έναν σοσιαλιστή υποψήφιο, ενώ περίπου ο ένας στους πέντε υποστηρίζει την κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Περισσότεροι από ένας στους τρεις Millennials (36%, αύξηση κατά 8 βαθμούς σε σχέση με το 2018) έχουν θετική άποψη για τον κομμουνισμό!
Η πολιτική αυτή στροφή έχει ποιοτικά και ταξικά χαρακτηριστικά διαφορετικά από τη ριζοσπαστικοποίηση της δεκαετίας του ’60. Η κριτική στο πολιτικό σύστημα δεν έχει κυρίως πολιτιστικά/ταυτοτικά αλλά κοινωνικά χαρακτηριστικά, ξαναβρίσκει τη γλώσσα της πάλης των τάξεων. Από άποψη ταξικής ένταξης, οι πρωταγωνιστές των μεγάλων αντιπολεμικών διαδηλώσεων κατά του Βιετνάμ και των καταλήψεων του Μπερκλευ και του Κολούμπια κοινωνικά ανήκαν στη μεσοαστική τάξη και έβλεπαν με καχυποψία, στα όρια της περιφρόνησης, την εργατική, που φαινόταν στα μάτια τους υπερσυντηρητική και πλήρως ενσωματωμένη στην κυρίαρχη κουλτούρα. Αντιθέτως, οι ηγέτες και οι εκπρόσωποι της νέας αμερικανικής αριστεράς προέρχονται συχνά από την εργατική τάξη, ιδίως από τις μειονότητες
Χαρακτηριστικό παράδειγμα των τάσεων αυτών αποτελεί η χαρισματική Αλεξάνδρεια Οκάσιο-Κορτέζ (γνωστή και με το ακρωνύμιο «ΑΟΚ»), νέα βουλευτής των Δημοκρατικών από τη Νέα Υόρκη. Η ΑΟΚ είναι η άτυπη επικεφαλής μιας «ομάδας» («squad») τεσσάρων νέων γυναικών που εκλέχθηκαν στη Βουλή των Αντιπροσώπων το 2018 στη βάση μιας αριστερής πλατφόρμας, με περισσότερες ομοιότητες με την ευρωπαϊκή αριστερά παρά με τη συστημική πτέρυγα των Δημοκρατικών. (Η λέξη “squad” προέρχεται από την κουλτούρα της Ανατολικής Ακτής και τη χρησιμοποίησε η Οκάσιο-Κόρτεζ ως εσωτερικό αστείο, με αναφορά σε ένα μουσικό γκρουπ του Μπρονξ, της γειτονιάς της, με την ονομασία Terror Squad). Περιλαμβάνει εκτός από την ΑΟΚ, την Ιλχάν Ομάρ της Μινεσότα, την Αϊάνα Πρίσλεϋ της Μασαχουσέτης και τη Ράσιντα Τλιμπ του Μίσιγκαν. Παρά το ότι καμία από τις τέσσερις δεν είναι WASP (Λευκή, Αγγλοσαξόνισσα και Προτεστάντισσα) η κριτική τους εστιάζεται στη φτώχεια και στις ταξικές ανισότητες, όχι μόνον, ούτε καν κυρίως, στα δικαιώματα των εθνοτικών μειονοτήτων στις οποίες ανήκουν.
H«squad» των Τλιμπ, Ομάρ, Οκάσιο-Κορτέζ και Πρίσλεϋ το 2018 σε κοινή συνέντευξη Τύπου / J. Scott Applewhite, AP Images
Η Αλεξάνδρεια Οκάσιο-Κορτέζ και η Ράσιντα Τλιμπ είναι επίσης μέλη των Δημοκρατικών Σοσιαλιστών της Αμερικής (DSA), μιας οργάνωσης οι απόψεις των μελών της οποίας κυμαίνονται από τη σοσιαλδημοκρατία έως τον ελευθεριακό σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Οι ΔΣΑ δεν κατεβαίνουν αυτόνομα στις εκλογές, αλλά υποστηρίζουν επιλεγμένους προοδευτικούς υποψηφίους των Δημοκρατικών. Αποτελούν τη μεγαλύτερη σοσιαλιστική οργάνωση στις Ηνωμένες Πολιτείες με 75.000 μέλη τον Οκτώβριο του 2020, 50% περισσότερους σε σχέση το Σεπτέμβριο του 2018, λόγω της ένταξης χιλιάδων νέων millennials. Τον Δεκέμβριο του 2017, η μέση ηλικία των μελών της ήταν 33 έτη, ενώ μόλις πέντε χρόνια νωρίτερα, το 2013, ήταν 68!
Η νέα αυτή αριστερά, αριστερά των νέων, δεν έχει ενδιαφέρον μόνον για τις ΗΠΑ. Είναι προφανές ότι αφορά και εμάς, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
*Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, Τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ.
