«Καρφί» Guardian στην ελληνική κυβέρνηση: Αφγανοί σε νομικό κενό, ενώ βοηθούνται οι «πραγματικοί πρόσφυγες»

Στο στόχαστρο της Guardian βρίσκεται για ακόμη μια φορά η μεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας και με άρθρο-καταπέλτη, μιλά για τα δύο μέτρα και δύο σταθμά που έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση, με το δηκτικό σχόλιο «αληθινοί πρόσφυγες», που έχει ακουστεί από κυβερνητικά χείλη, για τους Ουκρανούς πρόσφυγες.

Ωστόσο, σύμφωνα με το δημοσίευμα δεν συμβαίνει το ίδιο με τους Αφγανούς, ειδικά μετά την εγκατάλειψη της χώρας τους πριν ένα χρόνο, όταν οι Ταλιμπάν ανέλαβαν τη διακυβέρνηση της χώρας.

Περίπου 70.000 Ουκρανοί έχουν αναζητήσει καταφύγιο στην Ελλάδα, ενώ η ΕΕ κινήθηκε ταχύτατα για να εκδώσει οδηγίες προσωρινής προστασίας για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ανθρώπων που απελπισμένοι εγκατέλειψαν τη χώρα τους.

Αναλυτικά:

Είναι 15:30 και η Suna Hamanawa, 25 ετών, κάνει ό,τι και δεκάδες άλλες Αφγανές μητέρες κάνουν τις περισσότερες μέρες: Περνά τις ώρες της σε ένα παγκάκι στο πάρκο στην πλατεία Βικτώριας, μια ατημέλητη πλατεία στο κέντρο της Αθήνας, καθώς τα παιδιά της παίζουν γύρω της. Όπως σχεδόν κάθε άλλη αιτούσα άσυλο, είναι ανακουφισμένη που βρίσκεται στην Ελλάδα.

«Είμαστε καλύτερα εδώ, είμαστε πιο ασφαλείς, παρόλο που εγώ και ο σύζυγός μου και το πρώτο μας μικρό παιδί περάσαμε 10 μήνες στη Μόρια», λέει, αλλάζοντας την έκφραση το πρόσωπό της ενώ θυμόταν το διαβόητο υπερπλήρες και από τις πυρκαγιές- ρημαγμένο προσφυγικός καμπ στη Λέσβο.

«Όμως κάθε μέρα, με τον δικό της τρόπο, είναι μια νέα κόλαση. Η ελληνική κυβέρνηση δεν κάνει τίποτα. Απλώς λέει συνέχεια «περίμενε, περίμενε, περίμενε». Και αυτό κάνουμε όλη μέρα, κάθε μέρα. Περιμένουμε τα χαρτιά μας, περιμένουμε τα ταξιδιωτικά μας έγγραφα. Περίμενουμε την ελευθερία».

Ένα χρόνο μετά την ανάληψη της εξουσίας του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν, η Ελλάδα συνεχίζει να είναι το πρώτο λιμάνι για χιλιάδες ανθρώπους που εγκαταλείπουν την επιδεινούμενη ανθρωπιστική κρίση της χώρας. Μετά τους Ουκρανούς, οι Αφγανοί αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα αιτούντων άσυλο στην ΕΕ και μακράν τη μεγαλύτερη στην Ελλάδα, όπου περισσότεροι από 37.000 – πάνω από το ένα τρίτο του συνολικού αριθμού εγγεγραμμένων σε εθνικό επίπεδο – έχουν υποβάλει αιτήσεις ασύλου.

Η Hamanawa, η οποία έφτασε στη Λέσβο με τον σύζυγό της, Mohammed, με μια λέμβο από την Τουρκία το 2018, περίμενε τέσσερα χρόνια για να γίνει μία από τους εκτιμώμενους 28.500 Αφγανούς για να εξασφαλίσει το καθεστώς του πρόσφυγα – μια παρατεταμένη περίοδο νομικού κενού που έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με άλλους πρόσφυγες, αν μη τι άλλο εκείνων από την Ουκρανία.

Σε πρόσφατη έκθεση, η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης (IRC) εξιστόρησε τις δυσκολίες των Αφγανών προσφύγων στην Ελλάδα και τις σοβαρές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική τους υγεία.

Από τους 192 Αφγανούς που παρακολουθήθηκαν από τις ομάδες ψυχικής υγείας της οργάνωσης μεταξύ Απριλίου 2021 και Μαρτίου 2022, περίπου το 97% είχε αναφέρει συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ το 50% είχε σκεφτεί να αυτοκτονήσει, αναφέρει η έκθεση IRC.

«Πολλοί Αφγανοί που φεύγουν από συγκρούσεις και διώξεις στη χώρα τους πιστεύουν ότι τα προβλήματά τους θα τελειώσουν μόλις φτάσουν στην Ευρώπη… Αυτό απλά δεν ισχύει», λέει η Δήμητρα Καλογεροπούλου, διευθύντρια του IRC στην Ελλάδα.

«Αντίθετα, οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τη σκοτεινή πραγματικότητα των βίαιων επαναπροωθήσεων από τα ελληνικά σύνορα, μήνες ή χρόνια ζώντας με τον φόβο μήπως τους στείλουν πίσω στην Τουρκία ή το Αφγανιστάν, όπου θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ανείπωτη φρίκη, παρατεταμένες περιόδους παγιδευμένοι σε συνθήκες υποδοχής σαν φυλακές, μακριά από πόλεις και μια ανησυχητική έλλειψη υποστήριξης για να αρχίσουν να ξαναχτίζουν τις ζωές τους», λέει.

Για τους περίπου 70.000 Ουκρανούς που έχουν αναζητήσει καταφύγιο στην Ελλάδα, ήταν μια διαφορετική ιστορία. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου, η ΕΕ κινήθηκε γρήγορα για να εκδώσει μια οδηγία προσωρινής προστασίας για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα.

Αν και σχετικά λίγοι Ουκρανοί έχουν κατευθυνθεί προς την Ελλάδα, η υποδοχή που έτυχαν εκεί ήταν ασυνήθιστα θερμή, με ανώτερους αξιωματούχους να αναφέρονται συχνά στους νεοφερμένους ως «πραγματικούς πρόσφυγες».

Ήταν ζωτικής σημασίας, ανέφερε η έκθεση του IRC, να εξασφαλιστεί επίσης στους Αφγανούς πρόσβαση σε πλήρεις και δίκαιες διαδικασίες ασύλου και να δοθεί «αξιοπρεπής» υποστήριξη με στέγαση και ενσωμάτωση.

«Ενώ η ελληνική κυβέρνηση καλωσόρισε πρόσφυγες από την Ουκρανία, καταγράφοντας τους αποτελεσματικά, εκδίδοντας νομικά έγγραφα και επιτρέποντας την άμεση πρόσβαση στην εργασία, οι Αφγανοί στην Ελλάδα, μαζί με άλλους αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, συνεχίζουν να είναι απομονωμένοι από την ελληνική κοινωνία στην οποία επιδιώκουν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους», έγραψαν οι συντάκτες της έκθεσης. «Ακόμη και μετά τη λήψη του προσφυγικού καθεστώτος, οι πρόσφυγες έχουν περιορισμένη υποστήριξη ένταξης».

Το μεγαλύτερο εμπόδιο για τους Αφγανούς που ζητούν άσυλο είναι η αμφιλεγόμενη απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να χαρακτηρίσει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα» για ανθρώπους όχι μόνο από το Αφγανιστάν αλλά και από το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, τη Σομαλία και τη Συρία. Η απόφαση εμπόδισε χιλιάδες ανθρώπους να μπορέσουν να εξηγήσουν γιατί χρειάζονται διεθνή προστασία.

«Είμαστε εδώ τέσσερα χρόνια», λέει η Khorshid Ahmadi, 26 ετών, καθώς παίζει με τα παιδιά της στην πλατεία Βικτωρίας. «Το αίτημα της οικογένειάς μου για άσυλο έχει απορριφθεί τρεις φορές. Συνεχίζουν να λένε ότι πρέπει να επιστρέψουμε στην Τουρκία, ακόμα κι αν η Τουρκία δεν πάρει κανέναν πίσω από την Ελλάδα».

Ως αποτέλεσμα, λέει, ούτε αυτή, ούτε ο σύζυγός της ούτε τα πέντε παιδιά τους έχουν νομικό καθεστώς ή δικαίωμα σε στέγαση ή χρηματική βοήθεια.

Η κεντροδεξιά κυβέρνηση της Ελλάδας επιμένει ότι ακολουθεί μια «σκληρή αλλά δίκαιη» πολιτική μετανάστευσης και ασύλου. Οι κατηγορίες για επαναπροωθήσεις – παρά τα συντριπτικά στοιχεία – έχουν αρνηθεί κατηγορηματικά. Ωστόσο, η διατήρηση των αιτούντων άσυλο στον κόλπο παραμένει προτεραιότητα. Τον Σεπτέμβριο, ο υπουργός Μετανάστευσης, Νότης Μηταράκης, σημείωσε ότι η χώρα είχε εμποδίσει περίπου 50.000 μετανάστες να εισέλθουν στην Ελλάδα μόνο τον Αύγουστο.

Εν μέσω ανανεωμένων εντάσεων με την Τουρκία, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη στην Αθήνα ισχυρίστηκε τον περασμένο μήνα ότι κάθε βράδυ περίπου 1.500 άτομα συγκεντρώνονταν στα χερσαία σύνορα με την Τουρκία προσπαθούσαν να περάσουν ως αποτέλεσμα της πολιτικής της Άγκυρας να «οπλίζει» τη μετανάστευση και να σπρώχνει αιτούντες άσυλο στο ελληνικό έδαφος.

Ως ένα από τα πιο νότια κράτη της Ευρώπης, η Ελλάδα ήταν το κύριο σημείο εισόδου για περισσότερους από 800.000 Σύρους όταν η προσφυγική κρίση έπληξε για πρώτη φορά την ήπειρο το 2015. Μετά την υιοθέτηση ενός αμφιλεγόμενου συμφώνου με στόχο τον περιορισμό των ροών μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016, η εισροή έπεσε απότομα.

Καθώς οι περιπολίες έχουν ενισχυθεί, με τη βοήθεια της συνοριακής υπηρεσίας της ΕΕ Frontex, ο αριθμός έχει μειωθεί περαιτέρω τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα οι αφίξεις στα νησιά του βόρειου Αιγαίου που αντιμετωπίζουν τις τουρκικές ακτές, όπου βρίσκονταν οι περισσότεροι αιτούντες άσυλο στο απόγειο της κρίσης. Η πτώση ώθησε τον Έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, να καυχιέται την περασμένη εβδομάδα ότι τα δίκτυα λαθρεμπορίου είχαν σε μεγάλο βαθμό ραγίσει.

Διεθνείς φορείς έχουν απηχήσει στο IRC επιπλήττοντας την Αθήνα ότι καταφεύγει σε τακτικές ωμής βίας για να κρατήσει έξω τους αιτούντες άσυλο.

Ολοκληρώνοντας μια 10ήμερη διερευνητική περιοδεία στην Ελλάδα τον Ιούνιο, η Mary Lawlor, η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κατηγόρησε την κυβέρνηση Μητσοτάκη ότι δημιουργεί ένα «κλίμα φόβου», όχι μόνο για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο που φεύγουν από τη φτώχεια και τις διώξεις αλλά και για ομάδες που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των μεταναστών επί τόπου. Οι παράνομες εξώσεις των αιτούντων άσυλο στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα έχουν γίνει γενική πολιτική στην Ελλάδα, είπε.

Την περασμένη εβδομάδα, ο Μηταράκης επέμεινε ότι η κυβέρνηση θα συνεχίσει να αντικαθιστά υπαίθρια στρατόπεδα σε νησιά πρώτης γραμμής, όπως η Λέσβος, με συρματοπλέγματα περικυκλωμένα «κλειστά ελεγχόμενα» κέντρα πρόσβασης και θα προωθήσει σχέδια για επέκταση συνοριακού φράχτη κατά μήκος της γης του Έβρου σύνορα με την Τουρκία.

Ο Μοχάμεντ Μιρζάι, εκπρόσωπος της αφγανικής κοινότητας της Ελλάδας, ο οποίος έφτασε στη χώρα το 2006 σε ηλικία 14 ετών, λέει: «Κάθε μέρα, ακούμε από οικογένειες στην πατρίδα τους Αφγανούς να χάνονται στα σύνορα».

«Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματά μας είναι ότι πολλοί νέοι Αφγανοί των οποίων τα αιτήματα ασύλου απορρίπτονται πέφτουν στα ναρκωτικά, ένα πρόβλημα που τώρα προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε ως κοινότητα. Είναι όλα πολύ δύσκολα. Πολύ λίγοι θέλουν να μείνουν εδώ, δεν θέλουν να θέσουν σε κίνδυνο το μέλλον τους. Σίγουρα, θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι Ουκρανοί έχουν πολύ διαφορετική μεταχείριση».

Η Σοφία Κουβελάκη, η οποία ηγείται του προγράμματος Home, μιας ΜΚΟ που υποστηρίζει τους ασυνόδευτους ανηλίκους, είπε: «Οι Ουκρανοί πρόσφυγες το έχουν αποδείξει. Στην Ελλάδα και στην ΕΕ έχουν δείξει ότι αν θέλουμε να ενσωματώσουμε μπορούμε και αν θέλουμε να υποδεχτούμε ανθρώπους με ανθρώπινο πρόσωπο μπορούμε να το κάνουμε κι αυτό».