Πολιτικοί, κέντρα ερευνών του προοδευτικού χώρου, αλλά και επιχειρηματίες μιλούν για την ανάγκη αναθεώρησης του σημερινού μοντέλου εργασίας.
Τα κράτη-μέλη της ΕΕ και της Ευρωζώνης θα πρέπει να υιοθετήσουν ένα νέο μοντέλο εργασίας, που θα έχει στον πυρήνα του την 4ημερη εργασία. Στόχος είναι να ανακάμψουν οι οικονομίες από τις συνέπειες της πανδημίας και να ενισχυθεί η εργασία, που βάλλεται λόγω των περιορισμών αλλά και του σημερινού αντιπαραγωγικού μοντέλου.
Τα παραπάνω υπογραμμίζουν με επιστολή τους προς τους ηγέτες της ΕΕ πολιτικοί από την Ισπανία, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γερμανία, όπως, μεταξύ άλλων, η Κάτια Κίπλινγκ από την γερμανική Αριστερά, ο Ινίχο Ερεχόν του ισπανικού Más País και η Καρολίν Λούκας των Βρετανών Πράσινων.
Στην επιστολή τους οι υπογράφοντες τονίζουν ότι η ΕΕ πρέπει να υιοθετήσει ένα νέο εργασιακό μοντέλο με λιγότερες ώρες και μέρες εργασίας, χωρίς να επιβαρύνεται ο μισθός, με στόχο να μπουν περισσότεροι άνθρωποι στην αγορά εργασίας και να μειωθεί η ανεργία. «Στο βάθος της ιστορίας, οι λιγότερες ώρες εργασίας έδωσαν διέξοδο στην οικονομική ύφεση. Σήμερα ζητάμε να επανεξετάσουμε αυτό το μοντέλο, χωρίς να προσβάλλουμε και να περιορίσουμε τις κατακτήσεις του εργατικού κινήματος, αλλά να τις ενδυναμώσουμε και να τις επεκτείνουμε για να επωφεληθούν περισσότεροι άνθρωποι και εργαζόμενοι», σημειώνουν οι συντάκτες της επιστολής.
Η πρόταση για την καθιέρωση 4ημερης εργασίας συζητείται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά τη μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και όσα επέφερε στην αγορά εργασίας και στις οικονομίες συνολικά. Ωστόσο, πολλές πολιτικές ηγεσίες επιχείρησαν να αλλοιώσουν τους βασικούς πυλώνες αυτής της πρότασης και να εφαρμόσουν νεοφιλελεύθερα μοντέλα που μειώνουν μισθούς, αλλά αυξάνουν ώρες εργασίας χωρίς ασφαλιστικά δικαιώματα. Πολιτικές εργασιακού dumping και ελαστικοποίησης της εργασίας εφαρμόζονται σε πολλά κράτη-μέλη, όπως και στην Ελλάδα, που εντός μνημονίων, αλλά και σήμερα επί κυβέρνησης Μητσοτάκη επένδυσε και επενδύει στην απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, και όχι στην ενίσχυσή της. Αντίστοιχες πολιτικές προωθήθηκαν μεθοδικά στη Γαλλία, από τις κυβερνήσεις Σαρκοζί και Ολάντ και συνεχίζονται σήμερα με τον Μακρόν, αλλά και στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γερμανία τα τελευταία 15 χρόνια.
Η Κέιτ Μπελ, επικεφαλής οικονομολόγος της βρετανικής Ένωσης Συνδικάτων, δήλωσε πρόσφατα στον Guardian ότι η 5ημερη – επισήμως – εργασία δεν αποτελεί πλέον ένα βιώσιμο μοντέλο εργασίας. «Σήμερα έχουμε υψηλά επίπεδα παραγωγικότητας, αλλά δεν έχουμε την αντίστοιχη ανταπόδοση σε επίπεδο αμοιβής και μισθών. Οι εργαζόμενοι δεν λαμβάνουν αυτό που πραγματικά τους αξίζει. Εάν το Σαββατοκύριακο χωρίς εργασία – το οποίο σήμερα τίθεται υπό αμφισβήτηση- αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του 20ου αιώνα, η 4ημερη εβδομαδιαία εργασία θα μπορούσε να είναι ο στόχος μας για τον 21ο αιώνα».
Η Κέιτ Μπελ (στα αριστερά) σε εκδήλωση του Πανεπιστημίου του Λονδίνου για τη θέση της γυναίκας στην πολιτική και την επιχειρηματικότητα. Credit: UCL and Google.
Ο Άϊνταν Χάρπερ, ερευνητής στο New Economics Foundation, στηρίζει επίσης την 4ημερη απασχόληση. Το ίδρυμα δραστηριοποιείται στο ζήτημα της αλλαγής του σημερινού εργασιακού μοντέλου, έχοντας προχωρήσει σε μια σειρά μελετών που αποδεικνύουν ότι λιγότερες μέρες και ώρες εργασίας μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητα των εργαζομένων, να αυξήσουν την κατανάλωση και να μειώσουν τον δείκτη ανεργίας.
«Από καθαρά οικονομική σκοπιά, το σημερινό μοντέλο εργασίας έχει φέρει τους εργαζόμενους στα όριά τους, είναι απάνθρωπο, τους ξεζουμίζει, και τελικά δεν αφήνει στην οικονομία αυτά που οι ιέρακες της νεοφιλελεύθερης παράδοσης υποστηρίζουν. Ότι δηλαδή η αύξηση των ωρών εργασίας, αυξάνει τον ανταγωνισμό και κατά συνέπεια αυξάνει την παραγωγικότητα, που μεταφράζεται σε αύξηση μισθών. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει, ούτε έχει επαληθευτεί στην πράξη».
Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες για τους υπέρμαχους της μείωσης των ημερών και ωρών εργασίας είναι ο κίνδυνος της «Ουμπεροποίησης» (Uberisation) του εργατικού δυναμικού, δηλαδή η μείωση των ωρών εργασίας, η ευελιξία στην εργασία, αλλά και μείωση ποιότητας εργασίας και μισθών. Στην περίπτωση όσων εργάζονται ως οδηγοί στο Uber, μπορεί μεν να προωθείται η 4ημερη εργασία, αλλά το εισόδημα έχει μειωθεί σχεδόν κατά το ήμισυ.
Νέα Ζηλανδία και Φινλανδία προετοιμάζουν το έδαφος για μετάβαση στη 4ημερη εργασία
Η Πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας Τζασίντα Αρντέρν ήδη από τον περασμένο Μάιο είχε δηλώσει δημοσίως ότι σκέφτεται να φέρει στο Κοινοβούλιο νομοθετική πρόταση για 4ημερη εβδομαδιαία απασχόληση για την ενδυνάμωση του τουρισμού, αλλά και συνολικά για να ενισχύσει την παραγωγικότητα και την ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής.
Η Τζασίντα Αρντέρν σε τουριστικό μαγαζί στην πόλη Ροτορούα. Ο τουρισμός στη Νέα Ζηλανδία συμβάλλει σημαντικά στο ΑΕΠ της χώρας. Credit: Andrew Warner / NZ Herald.
«Ακούω από πολλούς ανθρώπους ότι πρέπει να καθιερώσουμε την 4ημερη εργασία. Είναι κάτι το οποίο μπορούμε να συζητήσουμε και να βρεθεί μια φόρμουλα μεταξύ εργοδοτών και εργαζόμενων. Έχουμε πολλά να μάθουμε από την περίοδο που διανύουμε, από το πως ο κορονοϊός και τα lockdown επιβάλλουν αλλαγή του εργασιακού μοντέλου και προσαρμογή. Προσαρμογή προς όφελος της οικονομίας, των επιχειρηματιών και των εργαζομένων».
Σε ανάλογο πλαίσιο κινείται και η κυβέρνηση της Φινλανδίας, με την Πρωθυπουργό Σάνα Μαρίν να έχει φέρει στο δημόσιο διάλογο το θέμα αυτό και να μελετά αντίστοιχη νομοθετική πρόταση. Σε πρώτη φάση, η φινλανδική κυβέρνηση μελετά εισαγωγή του μοντέλου της Σουηδίας για 6ωρη ημερήσια εργασία, με τα στοιχεία από την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος την τετραετία 1996-1999 επί κυβέρνησης Λίπονεν, να δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι ένιωθαν πιο ευτυχισμένοι και παραγωγικοί.
Εξίσου ενδιαφέρον είναι και το ιαπωνικό μοντέλο που επιμηκύνει το Σαββατοκύριακο μέχρι και τη Δευτέρα, το οποίο επίσης επεξεργάζεται η κυβέρνησης της Φινλανδίας, με μελέτες να δείχνουν και σε αυτή την περίπτωση αύξηση της παραγωγικότητας κατά 40%.
H Σάνα Μαρίν στις Βρυξέλλες, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής 12-13 Δεκεμβρίου 2019. Credit: Nicolas Economou/NurPhoto via Getty Images.
Τα παραπάνω μοντέλα εργασίας μελετά και η Κομισιόν, κάτι το οποίο φάνηκε και από τις συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα με τεχνολογικές εταιρίες που έλαβαν μέρος σε μια μεγάλη διαδικτυακή εκδήλωση με αντίστοιχες εταιρίες από την νοτιοανατολική Ασία. Η πανδημία φαίνεται να πιέζει καταστάσεις προς μια νέα κατεύθυνση, με πολλές εργοδοτικές ενώσεις να επιθυμούν τη μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο για να μειωθεί το εργασιακό κόστος και οι μεγάλες απώλειες που έχει προκαλέσει η πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα παγκοσμίως.
Δύσκολη η ισορροπία μεταξύ εργασιακής εκμετάλλευσης και παραγωγικότητας
Ο Άντριου Μπαρνς, ιδρυτής της νεοζηλανδέζικης Perpetual Guardian, μιας από τις πρώτες εταιρείες παγκοσμίως που έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζουν το μοντέλο της 4ημερης εργασίας, δήλωσε προ ημερών σε τοπικά μέσα ότι θα ενθάρρυνε επιχειρηματίες και εργοδότες να κινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. «Πρέπει να δούμε τα στοιχεία και να τα αξιολογήσουμε. Έρευνες δείχνουν ότι οι ηλεκτρονικές συναλλαγές εν μέσω πανδημίας έχουν αυξηθεί κατά 35%, ενώ πάνω από 25% είναι η αύξηση που καταγράφεται σε περιστατικά που έχουν να κάνουν με την ψυχική υγεία και συνδέονται άμεσα με την κατάσταση την οποία βιώνουμε σήμερα. Εάν βάλουμε τα δύο αυτά στοιχεία μαζί, βλέπουμε διαφορετικές πτυχές του ζητήματος, που όμως συγκλίνουν στην ανάγκη να δούμε το σημερινό μοντέλο εργασίας από άλλη σκοπιά, για να είναι πλέον βιώσιμο».
Την ίδια στιγμή, σημειώνει ο Μπαρνς, θα πρέπει οι πολιτικές ηγεσίες συνολικά να δουν το θέμα της απόδοσης των εργαζομένων, αλλά και το θέμα των μισθών. «Η μείωση των ωρών και ημερών εργασίας είναι το ένα θέμα · το άλλο είναι το μισθολογικό και πως αυτό θα προσαρμοστεί στη νέα συνθήκη χωρίς να ευνοηθεί η μαύρη εργασία».
