Φανταστείτε για μια στιγμή ότι εκλεγήκατε πρόεδρος μιας μεγάλης χώρας λόγω των υποσχέσεών σας να εξαλείψετε τη διαφθορά και να δώσετε ώθηση στην οικονομία. Τώρα φανταστείτε ότι τη στιγμή που συλλαμβάνετε το πιο διεφθαρμένο πρόσωπο στην ιστορία της χώρας σας, οι κοινωνικές ταραχές δεν έχουν όριο, η αγανάκτηση και οργή των πολιτών δεν μπορεί να σιγήσει.
Αυτή είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζει σήμερα ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Σιρίλ Ραμαφόσα. Τις τελευταίες ημέρες έχει αναπτύξει τον στρατό για να ελέγξει τη χειρότερη αναταραχή που έχει δει η χώρα εδώ και δεκαετίες. Εμπορικά κέντρα και αποθήκες έχουν λεηλατηθεί και πυρποληθεί. Δεκάδες έχουν αναφερθεί ως νεκροί. Εκατοντάδες έχουν συλληφθεί.
Πως έφτασε η χώρα σε αυτή την κατάσταση;
Τον περασμένο μήνα το ανώτατο δικαστήριο της Νότιας Αφρικής καταδίκασε τον πρώην πρόεδρο Τζέικομπ Ζούμα σε 15 μήνες φυλάκιση επειδή δεν εμφανίστηκε σε ακρόαση σχετικά με τις κατηγορίες για διαφθορά κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, η οποία διήρκεσε από το 2009 έως το 2018. Ο Ζούμα κατηγορείται επίσης για ένα σχέδιο δωροδοκίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που συνδέεται με μια συμφωνία όπλων του 1999, την οποία διαπραγματεύτηκε όταν ήταν αντιπρόεδρος. Αφού αρχικά απέρριψε τη δικαστική εντολή, στη συνέχεια παραδόθηκε. Τότε ήταν που άρχισαν τα προβλήματα.
Ο Ζούμα είναι μια περίπλοκη πολιτική φυσιογνωμία. Ένας χαρισματικός ήρωας του αγώνα κατά του απαρτχάιντ που κάποτε φυλακίστηκε μαζί με τον Νέλσον Μαντέλα, ανέβηκε στην ηγεσία του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), του ισχυρότερου πολιτικού κόμματος της Νότιας Αφρικής, και εξελέγη πρόεδρος το 2008. Όμως η πολιτική του κληρονομιά έχει αμαυρωθεί από σκάνδαλα διαφθοράς και πολλές υποθέσεις κακοδιαχείρισης και κατασπατάλησης δημόσιου χρήματος.
Αφού η εκτεταμένη δυσαρέσκεια για τη διαφθορά στοίχισε στο ANC στις τοπικές εκλογές του 2016, οι μετριοπαθείς του κόμματος παραγκώνισαν τον Ζούμα, ανοίγοντας τον δρόμο στον Ραμαφόσα, επικεφαλής ενός εκ των μεγαλύτερων συνδικάτων στη χώρα. Ο Ραμαφόσα με τη σειρά του τόνισε ότι -τι άλλο;- σκοπεύει να βάλει τέλος στα φαινόμενα διαφθοράς και να τονώσει την οικονομία της χώρας. Το ANC τον έκανε αρχηγό του κόμματος το 2018 και κέρδισε τις εκλογές ένα χρόνο αργότερα.
Το πρόβλημα για τον Ραμαφόσα είναι ότι ο Ζούμα εξακολουθεί να είναι πολύ δημοφιλής, ιδίως στην επαρχία KwaZulu-Natal, όπου γεννήθηκε, καθώς και μεταξύ των πιο ριζοσπαστικών, αριστερών στοιχείων του ANC. Το ίδιο το ίδρυμα του Ζούμα προειδοποίησε στο Twitter ότι θα υπάρξει «ειρήνη και σταθερότητα μόνο όταν ο 79χρονος Ζούμα αποφυλακιστεί». Ο πρώην Νοτιοαφρικανός πρόεδρος τονίζει ότι από το κόμμα του “τράβηξαν το χαλί κάτω από τα πόδια” μόλις ξεκίνησαν οι καηγορίες για σκάνδαλα διαφθοράς χωρίς, όπως τονίζει ο Ζούμα, να υπάρχουν αποδείξεις.
Μαζί με τα σκάνδαλα, ο κορονοϊός ταλαιπωρεί πολύ τη χώρα
Αλλά η σύλληψη του Ζούμα είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας αυτές τις μέρες. Μπορεί η φυλάκιση του γηραιού πολιτικού να άναψε το φυτίλι των διαδηλώσεων, ωστόσο η ένταση προϋπήρχε από μια σειρά άλλων ζητημάτων.
Πρώτον, η Νότια Αφρική εξακολουθεί να ταλανίζεται από την πανδημία. Η χώρα έχει ήδη καταγράψει το υψηλότερο ποσοστό θανάτων ανά 100.000 άτομα στην Αφρική και το δέκατο υψηλότερο στον κόσμο. Καθώς ένα τρίτο κύμα μολύνσεων διογκώνεται, η οικονομία έχει γονατίσει. Μόλις το 2% των 60 εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας έχει εμβολιαστεί, καθώς η Νότια Αφρική, όπως και η υπόλοιπη ήπειρος, αγωνίζεται να αποκτήσει πρόσβαση σε εμβόλια που έχουν αγοραστεί από τις πλουσιότερες χώρες.
Αυτό έρχεται να προστεθεί σε μια ήδη άσχημη κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Το ποσοστό ανεργίας ξεπερνά συνολικά το 30%, αλλά σχεδόν οι μισοί άνθρωποι κάτω των 35 ετών είναι άνεργοι. Οι φυλετικές διαιρέσεις εξακολουθούν να είναι βαθιές. Περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα μετά το τέλος του απαρτχάιντ, τα δύο τρίτα των μαύρων Νοτιοαφρικανών ζουν σε συνθήκες φτώχειας, ενώ το 2019 η Παγκόσμια Τράπεζα χαρακτήρισε τη Νότια Αφρική ως την πιο άνιση οικονομικά χώρα στον κόσμο.
