Θέλει ή δεν θέλει η ΕΕ συμμαχία και καλές σχέσεις με την Κίνα;

Όπως σε πολλά θέματα, έτσι και στο ζήτημα των σχέσεων ΕΕ-Κίνας τα μηνύματα που αφήνουν οι Βρυξέλλες είναι διφορούμενα.

Σύμφωνα με το Politico, η Κομισιόν φέρεται να επιλέγει την αλλαγή στάσης απέναντι στο Πεκίνο, στο πλαίσιο της σύμπλευσης με την πολιτική Μπαίντεν. Ο Αμερικανός πρόεδρος και το Κογκρέσο έχουν επιλέξει μια πιο σφιχτή πολιτική απέναντι στην Κίνα αναφορικά με μια σειρά θεμάτων, που «απλώνονται» από την κλιματική αλλαγή και την επιχειρηματική διείσδυση κινεζικών συμφερόντων σε ΗΠΑ και ΕΕ μέχρι το ζήτημα της καταστολής στο Χονγκ Κονγκ και της καταπίεσης των Ουιγούρων.

Το παράδοξο είναι ότι μόλις πριν από 4 μήνες η Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο προχώρησαν σε μια αμφιλεγόμενη επενδυτική συμφωνία με την Κίνα που είχε ως στόχο να ανοίξει μεγαλύτερο μέρος της κινεζικής αγοράς στις ευρωπαϊκές εταιρείες και αντιστρόφως. Ωστόσο, σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες από τις Βρυξέλλες, η Κομισιόν φαίνεται να εκφράζει «ανησυχίες» σχετικά με την «αυταρχική στροφή» του Σι Τζινπίγκ.

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι από το 2019 και την τότε στρατηγική μελέτη της Κομισιόν για τις σχέσεις ΕΕ-Κίνας λίγα έχουν αλλάξει, με πηγές στις Βρυξέλλες να σημειώνουν ότι το πρόβλημα τώρα είναι ότι το Πεκίνο έχει δεσμευτεί για καλύτερη πρόσβαση των ευρωπαϊκών εταιριών στην κινεζικές αγροτικές, βιομηχανικές και ψηφιακές αγορές, με την πρόοδο που έχει σημειωθεί ωστόσο 4 μήνες μετά την υπογραφή της συμφωνίας να μην είναι αυτή που ανέμενε η ΕΕ.

Τόσο η Κομισιόν όσο και πολλές ευρωπαϊκές ηγεσίες δυσκολεύονται να συνδυάσουν μια καθαρά επιχειρηματική και εμπορική προσέγγιση των διμερών σχέσεων με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες. Άλλοτε βαραίνουν περισσότερο τα ανθρώπινα δικαιώματα για κάποιους Ευρωπαίους ηγέτες, άλλοτε τα εμπορικά συμφέροντα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια αμφιλεγόμενη σε όλα τα επίπεδα προσέγγιση που πλήττει την αξιοπιστία και τις σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών.

Η πολιτική μάχη που δόθηκε για τις κυρώσεις του περασμένου μήνα έχει επίσης πιθανότατα αντίκτυπο στην αλλαγή στάσης της ΕΕ. Οι Βρυξέλλες ανακοίνωσαν έναν σχετικά ήπιο γύρο κυρώσεων κατά μιας ομάδας Κινέζων αξιωματούχων για τον ρόλο τους στην καταστολή των Ουιγούρων στη Σιντζιάνγκ. Η Κίνα απάντησε με τις δικές της, πιο εκτεταμένες κυρώσεις με στόχο ευρωβουλευτές, ΜΚΟ, think-tank και ακαδημαϊκούς. Με τον Τζο Μπάιντεν να επισκέπτεται τις Βρυξέλλες τον Ιούνιο και την Κίνα να αναμένεται να είναι το κύριο θέμα της ατζέντας ΕΕ-ΗΠΑ, η πίεση προς τις Βρυξέλλες για να σκληρύνει τη στάση της θα ενταθεί.

Η πραγματικότητα δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί, όπως αναγνωρίζει τώρα η Κομισιόν: Σε επιστολή της προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο υπεύθυνος εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Γιοσέπ Μπόρελ τονίζουν ότι η ΕΕ και η Κίνα έχουν θεμελιώδεις διαφορές, είτε πρόκειται για τα οικονομικά ζητήματα, είτε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και τον τρόπο αντιμετώπισης τρίτων χωρών, καλώντας το Συμβούλιο και τους Ευρωπαίους ηγέτες να μην κρύψουν αυτές τις διαφορές «κάτω από το χαλί».

Ένας τομέας ο οποίος συγκεντρώνει μεγάλο ενδιαφέρον είναι αυτός των δημοσίων συμβάσεων. Η Κίνα έχει κερδίσει πάνω από 4,5 δισ. ευρώ σε συμβάσεις στην ΕΕ κατά την προηγούμενη δεκαετία, εκ των οποίων 2 δισ. ευρώ μόνο το 2020. Η Κομισιόν σχεδιάζει τώρα να θέσει εμπόδια στις κινεζικές εταιρείες που συμμετέχουν σε δημόσιους διαγωνισμούς λόγω της νέας πολιτικής δυναμικής που διαμορφώνεται και της συνειδητοποίησης από τα κράτη-μέλη των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις της ΕΕ στην πρόσβαση στην αγορά προμηθειών της Κίνας.