Θέλουμε μεγαλύτερα Σαββατοκύριακα, αλλά όχι μεγαλύτερες εργάσιμες ημέρες

Οι Ρουμάνοι νομοθέτες ζήτησαν ένα τριήμερο Σαββατοκύριακο — αλλά με την υπάρχουσα εβδομάδα εργασίας των 40 ωρών πλέον στριμωγμένη σε τέσσερις βάρδιες, σύμφωνα με το jacobinmag.com.

Το τριήμερο Σαββατοκύριακο ακούγεται σαν ευλογία – ένα κομμάτι της εβδομάδας για να κάνουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε. Με την αύξηση της εργασίας από το σπίτι και τη νέα τεχνολογία που επιτρέπει τη μετατόπιση των προτύπων εργασίας, δεν είναι περίεργο που οι απαιτήσεις για τετραήμερη εβδομάδα εργασίας έχουν δημιουργήσει έλξη σε όλο τον κόσμο.

Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη ποικιλία στην πρόθεση – και το αποτέλεσμα – τέτοιων έργων. Ενώ τα αριστερά κόμματα σε χώρες από τη Βρετανία έως τη Χιλή ζήτησαν συνολική μείωση του χρόνου εργασίας, το Βέλγιο έχει εισαγάγει μια εθελοντική τετραήμερη εβδομάδα εργασίας, αλλά χωρίς αλλαγή στις συνολικές ώρες. Πειράματα στην Ισλανδία καθώς και πιλοτική έρευνα στην εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών της Νέας Ζηλανδίας Perpetual Guardian απέδειξαν ότι η συντόμευση της εβδομάδας εργασίας είναι ωφέλιμη για τους εργαζόμενους, ενώ τονίζει επίσης τα πλεονεκτήματά της στην αυξημένη παραγωγικότητα.

Αλλά η ιδέα ότι πρόκειται για ένα μέτρο φιλικό προς τις επιχειρήσεις έρχεται σε αντίθεση με τα όρια της πρότασης. Τον περασμένο μήνα, Ρουμάνοι βουλευτές από κεντροδεξιά και δεξιά κόμματα παρουσίασαν νομοσχέδιο για την αλλαγή της εβδομαδιαίας εργασίας σε τέσσερις ημέρες και της τυπικής εργάσιμης ημέρας σε δέκα ώρες. Οι “χορηγοί” της προτεινόμενης νομοθεσίας είπαν:

Αφού ο εργαζόμενος περάσει την περίοδο προσαρμογής, θα συνειδητοποιήσει ότι έχει ένα παρατεταμένο Σαββατοκύριακο στη διάθεσή του, στο οποίο θα ξεκουραστεί πολύ καλύτερα, λαμβάνοντας υπόψη το τριήμερο ρεπό. Παράλληλα, σε μακροοικονομικό επίπεδο, θα υπήρχε αύξηση της κατανάλωσης και σιωπηρά των πωλήσεων και των κερδών στη δημόσια εστίαση, τις υπηρεσίες και τον τουρισμό, λόγω του παρατεταμένου Σαββατοκύριακου.

Είναι λοιπόν καλύτερο για όλους; Όχι ακριβώς.

Δεκάωρες βάρδιες

Ο ρουμανικός νόμος προτείνει τρεις ημέρες άδειας, οι οποίες θα δώσουν στους εργαζόμενους περισσότερο χρόνο ανάπαυσης με τις οικογένειές τους και περισσότερο χρόνο για κατανάλωση.

Ωστόσο, η υπόσχεση ότι αυτό το πρόγραμμα θα είναι πιο ξεκούραστο αντικρούεται από τη μαρτυρία εργαζομένων σε εστιατόρια στις Ηνωμένες Πολιτείες που προσπάθησαν να κάνουν δέκα ώρες εργασίας και βρήκαν το πρόγραμμα «πολύ εξαντλητικό». Παρά τους ισχυρισμούς εταιρειών όπως η WeWork και η Hourly, η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι που εργάζονται δέκα ή περισσότερες ώρες την ημέρα έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν προβλήματα υγείας στην εργασία.

Στη Ρουμανία, τα πιλοτικά παραδείγματα στο Perpetual Guardian και ενός στη Microsoft Japan περιλαμβάνονται συχνά σε άρθρα που υποστηρίζουν τη νέα μεγαλύτερη εργάσιμη ημέρα. Αυτό που αφήνουν εκτός είναι ότι αυτές οι εταιρείες μείωσαν τον αριθμό των εργάσιμων ημερών, ενώ παράλληλα μείωσαν τον συνολικό χρόνο εργασίας, πράγμα που άφησε πράγματι περισσότερο ελεύθερο χρόνο στους εργαζόμενους.

Χωρίς σαφή μείωση των συνολικών ωρών εργασίας, η αλλαγή της δομής της εβδομάδας εργασίας σε τέσσερις ημέρες αντί για πέντε μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά στον εργαζόμενο. Ο Jonathan Malesic, συγγραφέας του The End of Burnout: Why Work Drains Us and How to Build Better Lives, είπε στο Healthline ότι «Το να δουλεύεις αυτές τις δύο επιπλέον ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι πραγματικά δύσκολο. Η παραγωγικότητά σας μετά την όγδοη ώρα στη δουλειά πιθανότατα μειώνεται, αλλά το άγχος όχι». Το πείραμα στην Ισλανδία ήταν επιτυχές ακριβώς επειδή δεν βασιζόταν σε επιπλέον χρόνο εργασίας κάθε εργάσιμη ημέρα.

Επίσης κρίσιμο είναι το ερώτημα ποιος αποφασίζει. Ενώ τα συνδικάτα συμμετείχαν στο πρόγραμμα υλοποίησης της τετραήμερης εβδομάδας στην Ισλανδία, στη Ρουμανία, δεν ζητήθηκε η γνώμη τους για τη δεξιά νομοθετική πρόταση. Ο Bogdan Hossu, πρόεδρος του συνδικάτου Cartel ALFA της χώρας, είπε στον Jacobin ότι η ρουμανική πρωτοβουλία είναι ασέβεια προς τους ανθρώπους που πολέμησαν και μάλιστα θυσίασαν τη ζωή τους στις ιστορικές μάχες για το οκτάωρο εργάσιμο. Ενώ κάποιοι δείχνουν ότι ο Χένρι Φορντ επιβάλλει τις οκτάωρες εργάσιμες ημέρες ως μέρος της εφαρμογής του για επιστημονική διαχείριση, ο αγώνας για μικρότερες ώρες πηγαίνει πίσω στον δέκατο ένατο αιώνα, όταν η εργατική τάξη πλήρωσε το τίμημα με αίμα για αυτήν την απαίτηση.

Ακόμη και εκτός από αυτή τη σημαντική ιστορική κληρονομιά, ο Hossu λέει ότι «η αλλαγή της κανονικής εργάσιμης ημέρας σε δέκα ώρες θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο δίνονται τα μπόνους υπερωριών και επίσης το μέγεθος της εργασίας που κάνουν οι άνθρωποι κάθε μέρα». Σε μια χώρα όπως η Ρουμανία — όπου η πλειονότητα των μισθών δεν ανταποκρίνεται στο κόστος ζωής και όπου το 35 τοις εκατό των εργαζομένων εργάζεται περισσότερες από σαράντα ώρες την εβδομάδα — η ευκαιρία να κερδίσετε επιπλέον εισόδημα προέρχεται από υπερωρίες. Η υπερωριακή εργασία δεν πληρώνεται σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά όταν οι εργαζόμενοι επιλέγουν οικειοθελώς, ενδέχεται να παραμείνουν δύο ώρες παραπάνω και να αμείβονται ανάλογα.

Αλλάζοντας την τυπική εργάσιμη ημέρα σε δέκα ώρες χωρίς να απαιτείται να πληρωθούν οι δύο πρόσθετες ώρες ως υπερωρία, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε μια κατάσταση στην οποία οι πιο ευάλωτοι θα πρέπει να εργάζονται περισσότερες από δέκα ώρες την ημέρα ή ακόμη και να εργάζονται την πέμπτη ημέρα για να αντέξουν οικονομικά να ζήσουν. Έτσι, οι εργαζόμενοι καταλήγουν με περισσότερο άγχος και περισσότερες ώρες εργασίας συνολικά.

Μαθήματα Γαλλικών

Μια ενδεικτική περίπτωση των περιορισμών των νομοθετικών περιορισμών στον χρόνο εργασίας προέρχεται από τη Γαλλία, η οποία ξεκίνησε τη διαδικασία μείωσης της εβδομάδας εργασίας σε τριάντα πέντε ώρες κατά μέσο όρο το 1998. Η αλλαγή επέτρεψε ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας, με εταιρείες όπως η εταιρεία αποσκευών Samsonite να επιλέγουν να εργάζονται μικρότερες εβδομάδες το χειμώνα και μεγαλύτερες το καλοκαίρι όταν η ζήτηση για τα προϊόντα τους είναι μεγαλύτερη.

Η επιβολή μιας μέσης εβδομαδιαίας εργασίας τριάντα πέντε ωρών επέτρεψε μεγαλύτερη ευελιξία, αλλά δεν μείωσε πλήρως τις συνολικές ώρες που εργάστηκαν πραγματικά οι άνθρωποι. Οι Γάλλοι εργαζόμενοι κατά μέσο όρο δούλευαν περίπου τριάντα έξι ώρες την εβδομάδα πέρυσι, αν και η οικονομική κρίση μείωσε τον συνολικό μέσο όρο μέσω της αύξησης των θέσεων μερικής απασχόλησης. Στην πραγματικότητα, η εβδομάδα εργασίας για τους εργαζομένους πλήρους απασχόλησης είναι περίπου τριάντα εννέα ώρες την εβδομάδα, με οτιδήποτε υπερβαίνει το όριο των τριάντα πέντε ωρών να υπολογίζεται ως υπερωρία.

Πέρα από τα προαναφερθέντα οφέλη, η έρευνα για το χάσμα συντάξεων μεταξύ ανδρών και γυναικών υποδηλώνει ότι η μείωση της εβδομάδας εργασίας μπορεί να είναι επωφελής για όσους εγκαταλείπουν το αμειβόμενο εργατικό δυναμικό για να φροντίσουν τα μέλη της οικογένειας (κυρίως γυναίκες). Στη Ρουμανία, το χάσμα στις συντάξεις είναι περίπου 25 τοις εκατό. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι γυναίκες εγκαταλείπουν πρόωρα το εργατικό δυναμικό ή δεν εργάζονται ποτέ επίσημα, καθώς η διαφορά στις αμοιβές μεταξύ των δύο φύλων στη χώρα είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη (2,5%). Ο κίνδυνος φτώχειας για τις γυναίκες που διεκδικούν συντάξεις είναι πολύ υψηλότερος από ό,τι για τους άνδρες (28,5 τοις εκατό έναντι 16,4 τοις εκατό), δείχνοντας πόσο επιζήμιο μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα η ύπαρξη εκτός του αμειβόμενου εργατικού δυναμικού.

Ενώ ορισμένες φωνές ζητούν ένα καθολικό βασικό εισόδημα, η Ρουμανία είναι πολύ πίσω στις απαιτήσεις για βασικές εγγυήσεις πρόνοιας, με την ακρωτηρίαση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης ως αποτέλεσμα δεκαετιών νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Προτού φτάσουμε σε ένα σημείο όπου μπορούμε να εξασφαλίσουμε σε όλους ένα σταθερό εισόδημα ανεξάρτητα από το καθεστώς απασχόλησης, η συντόμευση της εβδομάδας εργασίας θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση της πίεσης στους ώμους των γυναικών.

Υπάρχουν όμως άλλα προβλήματα με αυτή τη νομοθεσία. Ακριβώς επειδή κάποιος φαινομενικά αναμένεται να εργάζεται τέσσερις ημέρες την εβδομάδα δεν σημαίνει ότι δεν θα χρειαστεί να απαντήσει σε τηλεφωνήματα, να ολοκληρώσει πρόσθετες εργασίες το Σαββατοκύριακο ή να εμφανιστεί στο γραφείο εάν το αφεντικό του το ζητήσει. Το νομοσχέδιο της Ρουμανίας βασίζεται σε προηγούμενες συζητήσεις σχετικά με την εργασιακή ευελιξία που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όταν ορισμένοι εργαζόμενοι βρέθηκαν στο σπίτι, υποχρεωμένοι να φροντίζουν τα παιδιά και να τα βοηθούν στο σχολείο.

Οι Ρουμάνοι που είχαν την ευελιξία να εργάζονται από το σπίτι τους άρεσε κυρίως: το 70 τοις εκατό όσων είχαν την ευκαιρία να μεταφέρουν το γραφείο τους στο σαλόνι τους ανέφεραν την ικανοποίησή τους. Ωστόσο, παρά τις εκκλήσεις για πιο ευέλικτες εβδομαδιαίες εργασίες, η ευρύτερη πραγματικότητα είναι ότι οδεύουμε προς μια μόνιμη οικονομία που εδραιώνει και εμβαθύνει «την καταπάτηση των αφεντικών και των δυνάμεων της αγοράς στην ιδιωτική μας ζωή». Προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, η μείωση της εβδομάδας εργασίας θα πρέπει να συνοδεύεται από νόμους για το δικαίωμα αποσύνδεσης, όπως αυτοί στο Βέλγιο και την Πορτογαλία, οι οποίοι απαγορεύουν στα αφεντικά να στέλνουν μηνύματα στους εργαζόμενους κατά τον ελεύθερο χρόνο τους.

Η έρευνα που διεξήχθη στη Νέα Ζηλανδία, της Microsoft στην Ιαπωνία ή στην Ισλανδία ώθησε τον βουλευτή από την Καλιφόρνια Mark Takano, ο οποίος τώρα έχει την υποστήριξη πολλών ομάδων, συμπεριλαμβανομένου του Ινστιτούτου Οικονομικής Πολιτικής και του Congressional Progressive Caucus, να προτείνει την καθιέρωση της τετραήμερης εβδομαδιαίας εργασίας και τη μείωση συνολικός χρόνος εργασίας έως τριάντα δύο ώρες. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, κάθε επιπλέον ώρα εργασίας πάνω από το όριο των τριάντα δύο ωρών θα πρέπει να αντισταθμίζεται ως υπερωρία, δεδομένης της εμπειρικής έρευνας που υποδηλώνει ότι ο ίδιος αριθμός εργασιών μπορεί να ολοκληρωθεί σε λιγότερο χρόνο.

Καθώς το κίνημα για τη μείωση της εβδομάδας εργασίας γίνεται πιο δημοφιλές σε όλο τον κόσμο, θα πρέπει να ρωτήσουμε αν αυτό μπορεί να σημαίνει κάτι περισσότερο από μια αναδιάταξη του υπάρχοντος βάρους του μόχθου και του άγχους. Η συσσώρευση σαράντα ωρών εργασίας σε τέσσερις ημέρες δεν είναι ελκυστική για τους εργαζόμενους που θα είναι πιο επιρρεπείς σε ατυχήματα και θα πρέπει να κάνουν οδυνηρά μεγάλες βάρδιες που κάποτε θα αποζημιώνονταν ως υπερωρίες. Μια ξεκάθαρη λύση θα ήταν να μειωθεί η εβδομαδιαία εργασία σε τριάντα δύο ώρες και να οριστεί η μέγιστη υπερωρία σε οκτώ ώρες την εβδομάδα.

Με βάση προηγούμενα παραδείγματα, αυτό θα έκανε τους εργαζόμενους πιο ευτυχισμένους, θα τους έδινε περισσότερο ελεύθερο χρόνο και θα τους επέτρεπε να ξεφύγουν από τον έλεγχο του αφεντικού τους λίγο περισσότερο.