Anser: Όταν δεν ασχολείσαι, η τιμωρία σου είναι άνθρωποι ανίκανοι υπεύθυνοι για το μέλλον σου

Έχεις μιλήσει ανοιχτά για την εξάρτησή σου από τον τζόγο. Το έχεις πει αλλά χωρίς καμία διάθεση να την υμνήσεις, την ώρα που άλλοι τραγουδούν κακοποιητικές συμπεριφορές, χρήση ναρκωτικών, παραβατικότητα. Είναι ένα απ’ αυτά που σε κάνουν να διαφέρεις από την τραπ κουλτούρα;

Anser: Δε νομίζω ότι με κάνει να διαφέρω. Κάθε άνθρωπος, που έχει ζήσει κάποιες καταστάσεις, επιλέγει πως θα τις μεταδώσει. Όταν κάποιος βιώνει μια δύσκολη κατάσταση και έχει κάνει κακό στον ίδιο, δεν μπορεί να βγει και να πει “κάνε κι εσύ το ίδιο”. Αναφέρει μια κατάσταση και προσπαθεί μέσα από αυτή την κατάσταση να δει τι καλό κατάφερε να πάρει για τον εαυτό του. Όταν μίλησα σε κάποια σημεία για τον τζόγο, προσπάθησα μέσα στα κομμάτια μου, όπως και για τα γήπεδα, προσπάθησα να δώσω στον άλλον μια οπτική: «Υπάρχει. Είναι μέσα στη ζωή. Υπάρχουν άνθρωποι που την έχουν πατήσει εντός κι εκτός εισαγωγικών. Δεν το κρύβουμε κάτω από το χαλάκι, αλλά προσπάθησε να φύγεις από εκεί και μέσα από αυτή την κακή κατάσταση να βρεις κάτι καλό για τον εαυτό σου». Τώρα για το τι κάνουν οι άλλοι για το τι λένε οι άλλοι, δεν έχω να απαντήσω κάτι. Ο καθένας μπορεί να λέει ο,τι θέλει και πρέπει να αναλαμβάνει την ευθύνη των λόγων του.

«Με εντυπωσίασαν οι άνθρωποι που ήτανε μέσα στις φυλακές, οι δάσκαλοι, οι υπεύθυνοι του σχολείου, οι οποίοι κάνουν σοβαρή προσπάθεια και βοηθούν, όντως, αυτούς τους ανθρώπους»

Έκανες πρόσφατα μια συναυλία στις φυλακές Κορυδαλλού. Θες να μου πεις δυο λόγια γι’ αυτή την εμπειρία; Πως ένιωσες όταν μπήκες στις φυλακές και είδες τους κρατούμενους να τραγουδούν τα κομμάτια σου; Πιστεύεις ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις να βγουν έξω καλύτεροι;

Anser: Ήταν ένα πάρα πολύ περίεργο συναίσθημα. Πριν πάμε εκεί, το είχα σκεφτεί τελείως διαφορετικά. Μπαίνοντας μέσα στο κτίριο δεν περίμενα να δω αυτό που είχα στο μυαλό μου. Από κει και πέρα, ο χρόνος είναι λίγο παγωμένος. Αυτό το συναίσθημα πήρα. Οι άνθρωποι χάρηκαν πάρα πολύ που θα γινόταν ένα τέτοιο live. Κάποιοι από αυτούς που με ήξεραν. Τους έδωσε χαρά. Αυτό που θέλω να σου πω είναι αυτό που είπα και στα παιδιά: «Υπάρχει ένας λόγος που έχετε έρθει εδώ. Το χρόνο, που θα περάσει, να τον εκμεταλλευτείτε όσο το δυνατόν πιο δημιουργικά, για να βγείτε καλύτεροι από εδώ». Με εντυπωσίασαν οι άνθρωποι που ήτανε μέσα στις φυλακές, οι δάσκαλοι, οι υπεύθυνοι του σχολείου, οι οποίοι κάνουν σοβαρή προσπάθεια και βοηθούν, όντως, αυτούς τους ανθρώπους. Νομίζω ότι αυτό κράτησα. Υπάρχουν άνθρωποι, που όντως ασχολούνται για να βγουν οι άνθρωποι, που έχουν κάνει λάθη στη ζωή τους, καλύτεροι από κει. Όχι όλοι. Υπάρχουν, όμως, πολλοί και αυτό μου έμεινε.

«Η αγάπη κάποιων ανθρώπων είναι αυτή που μας περιμένει και θα μας κάνει να προχωρήσουμε κι εμείς»

Συμμετείχες στο Lullaby Project, που διοργάνωσε το El Sistema Greece στο ΚΠΙΣΝ, όπου ερμήνευσες το «Η αγάπη περιμένει». Ένα τραγούδι για την αγάπη, την ελπίδα και τη ζωή. Η αγάπη μπορεί να σε κάνει να δεις τη ζωή διαφορετικά και αξιοποιήσεις μια δεύτερη ευκαιρία;

Anser: Το El Sistema είναι ένας οργανισμός, ο οποίος διδάσκει μουσική σε παιδιά, τα οποία δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να μάθουν μουσική και προσπαθεί μέσα από τη μουσική να δώσει ένα δρόμο μια διέξοδο. Ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον πρότζεκτ. Φέτος είχε θέμα τη γονεϊκή αγάπη. Εγώ ήρθα σε επαφή με μια μητέρα. Η δική μου ιστορία ήταν η ιστορία μιας μητέρας που ο ανήλικος γιος της είναι στη φυλακή και μου μετέφερε τα συναισθήματα της, πώς το ζει όλο αυτό και εγώ το έκανα τραγούδι. Νομίζω ότι το νόημα της μουσικής είναι αυτό το πράγμα. Να προσπαθείς μέσα από αυτό να δείξεις στον κόσμο νέα πράγματα, να δώσεις νέες οπτικές και να βοηθήσεις όσο το δυνατόν περισσότερο τέτοιους οργανισμούς, οι οποίοι, όντως, κάνουν κι αυτοί ένα έργο, όπως βοήθησα και στις φυλακές Κορυδαλλού, για παράδειγμα, τους ανθρώπους, οι οποίοι προσπαθούν να δώσουν μια διέξοδο σε άλλους ανθρώπους. Αυτό κρατάω. Μέσα από τη μουσική μας, όσο μπορούμε, να αφήσουμε κάτι.

Όταν έγραφα αυτό το κομμάτι, δεν το γράφω μόνο για ένα φυλακισμένο παιδί και για τη μητέρα του που περιμένει να βγει έξω. Μιλάω σε κάποιους στίχους και για τον εαυτό μου. Δηλαδή μετέφερα και προσωπικά μου βιώματα «ο,τι και να γίνει, ό, τι λάθος και να κάνει, πάντα είναι κάποιος εκεί για σένα». Και φυσικά, για την αγάπη της μητέρας, που κάθε λάθος το συγχωρεί και σε περιμένει για να γίνει καλύτερος, και γι αυτό καταλήγει το κομμάτι που λέει «θα με κάνεις να ελπίζω, θα σε μάθω ξανά να αγαπάς». Πολλές φορές, όλοι μας ξεφεύγουμε. Δεν είναι ανάγκη να κάνουμε κάτι κακό, να βρεθούμε στη φυλακή. Όλοι μας κάνουμε λάθη. Όλοι κάνουμε κακό και στον εαυτό μας, κυρίως και κάποιοι άνθρωποι που μας αγαπάνε το βλέπουν. Και το σημαντικότερο είναι όταν το καταλάβουμε και εμείς και είμαστε έτοιμοι να γυρίσουμε, να καταλάβουμε ότι εντέλει η αγάπη κάποιων ανθρώπων είναι αυτή που μας περιμένει και θα μας κάνει να προχωρήσουμε κι εμείς.

Τραγουδάς τις υγιείς ανθρώπινες σχέσεις, τη φιλία, την αλληλεγγύη και τη ζωή. Σε ένα στίχο σου λες «Θα καταλάβουν μεθαύριο που θα μεγαλώσουν». Δεν πιστεύεις ότι με οδηγό τους στίχους σου, μπορούν να μεγαλώσουν παιδιά με άλλους στόχους και πρότυπα ζωής, διαφορετικά από αυτά που επιβάλλονται σήμερα από την τραπ κουλτούρα;

Anser: Ο στίχος αναφέρεται στα νέα παιδιά και στο γεγονός ότι δεν μπορούν να καταλάβουν τραγούδια, που απευθύνονται σε ανθρώπους μεγαλύτερων ηλικιών, γιατί μιλάνε για βιώματα, που βλέπεις αργότερα στη ζωή σου. Και γι’ αυτό λέει ότι θα καταλάβουν μεθαύριο που θα μεγαλώσουν, γιατί, στην ουσία, και εμείς όταν ήμασταν πιο μικροί, μας έλεγαν οι μεγαλύτεροι “πρόσεχε μην κάνεις αυτό θα συμβεί αυτό” κι εμείς δεν μπορούσαμε να το καταλάβουμε. Μεγαλώνοντας, λοιπόν, και όσο περνά ο χρόνος, βλέπεις τον κόσμο πώς κινείται. Γιατί υπάρχουν άνθρωποι που έχουν δει τον κόσμο και τον ήλιο νωρίτερα από σένα, οπότε σε καταστάσεις που εσύ θα βρεθείς τις έχουν περάσει. Οπότε στην ουσία εκεί αναφέρεται ο στίχος. Υπάρχουν κάποια κομμάτια τα οποία δεν μπορεί ένα παιδί 15 χρονών να τα καταλάβει και αυτά θα τα βρει κάποια στιγμή μπροστά στην ζωή του είναι. Με όσο ωραίο τρόπο και να το πεις, δεν μπορεί να το καταλάβει. Πρέπει να το δεις, όπως και εμείς. Ακόμα και τώρα, που είμαι σε αυτή την ηλικία, μου λένε πράγματα μεγαλύτεροι, τα οποία δεν καταλαβαίνω. Και όταν έρθει η ώρα και τα ζω, τότε καταλαβαίνω γιατί μου τα έλεγαν, γιατί κάποιοι άνθρωποι έχουν περάσει πριν από εμένα.

Το χιπ χοπ υπήρξε βαθιά πολιτικό. Μιλούσε για το περιθώριο, ζητούσε ορατότητα για ολ@ και φώναζε για τα κακώς κείμενα και τον εκφασισμό της κοινωνίας. Από τους Active Member και τους FF.C μέχρι τον Killah P. Υπάρχει ακόμα το πολιτικό στοιχείο ή έχει ατονήσει; Μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα δεν μπήκε μπροστά το πολιτικό στοιχείο του Hip Hop;

Anser: Θα διαφωνήσω ότι το hip hop είναι βαθιά πολιτικό. Δεν είναι βαθιά πολιτικό. Έχει μια πολιτική προέκταση. Δεν είναι όμως βαθιά. Απ’ όταν ξεκίνησε, υπήρχαν μέσα σε αυτό πολιτικές αναφορές. Στην Ελλάδα, προσαρμόστηκε λίγο στην κοινωνία, προσαρμόστηκε λίγο στα προβλήματά της. Θεωρήθηκε πολιτική μουσική σε κάποιο σημείο. Δεν ήταν όμως πάντα πολιτική. Υπήρχαν και πολλά συγκροτήματα, γιατί, όπως λες για τους Active Member, το πιο γνωστό συγκρότημα τότε ήταν οι Goin Through, οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση. Ο διαχωρισμός που υπάρχει σήμερα, υπήρχε και τότε. Οπότε το σύνολο του hip hop δεν είναι βαθιά πολιτικό. Ένα μέρος του είναι, και αυτό γιατί υπάρχουν τα πάντα. Υπάρχουν συγκροτήματα, τα οποία είναι στον αναρχικό χώρο. Υπάρχουν συγκροτήματα, τα οποία είναι στον αριστερό χώρο. Ευτυχώς δεν υπάρχουν συγκροτήματα από τον ακροδεξιό χώρο, και αν υπάρχουν δεν το γνωρίζω.

Ήταν ένα γεγονός (σ.σ.δολοφονία Φύσσα) σοκαριστικό για όλους μας. Ο Παύλος ήταν δικός μας άνθρωπος. Δεν άλλαξε, όμως, κάτι στην κουλτούρα. Ακόμα, δε θεωρώ ότι και οι άνθρωποι που είναι βαθιά πολιτικοί, κάνουν βαθιά πολιτική μουσική. Ούτε εγώ κάνω πολιτική μουσική. Μιλάω μέσα στα κομμάτια μου γι αυτά που βλέπω. Μιλάω και για πολιτικά και για κοινωνικά θέματα, όχι όμως μόνο γι αυτά. Δε θέλω να βάλω ταμπέλα. Θεωρώ ότι το hip hop πρέπει να είναι είναι εκεί που το πηγαίνει ο δημιουργός. Κάνω αυτό που θεωρώ σωστό για μένα, που μιλάω για μένα, εκφράζομαι για μένα. Δεν μπορώ να πω στον άλλον ότι το hip hop είναι πολιτικό, κάνε πολιτική μουσική. Γράψε ο,τι θες. Το αν θα είναι καλό, αν θα είναι πολιτικό ή οτιδήποτε, θα το κρίνει η κοινωνία.

Στο τραγούδι «Ελλάδα», που είχατε πει σαν Flowjob, είχες γράψει ένα στίχο, που έχει γίνει και γκράφιτι, «Έλληνα ανθρωπάκι, θα ταΐζεις μια ζωή τα παιδιά του Μητσοτάκη». Δεν έχουν αλλάξει και πολλά από τότε.

Anser: Το κομμάτι αυτό γράφτηκε το 2005 και κυκλοφόρησε το 2006. Γράφτηκε σε μια εποχή, που αν το συγκρίνουμε με σήμερα, ήταν οι χρυσές εποχές. Το οξύμωρο είναι ότι, ενώ τα πράγματα ήταν καλά, τα συγκροτήματα έγραφαν πιο κοινωνικά. Απ’ όταν ξεκίνησε η κατρακύλα με την οικονομική και πολιτική κρίση και όσα ακολούθησαν, το hip hop άρχισε να μεταλλάσσεται και να λέει τα ακριβώς αντίθετα από αυτά που συνέβαιναν. Το «Ελλάδα» ήταν ένα τραγούδι, που γράψαμε σαν οργισμένα νιάτα, ήταν σκληρό. Μιλούσαμε για δημοσιογράφους, πολιτικούς, με ονόματα, κι έχει μέσα και την ατάκα «Έλληνα ανθρωπάκι, θα ταΐζεις μια ζωή τα παιδιά του Μητσοτάκη», η οποία, 15 χρόνια μετά, έχει ακόμα περισσότερη βάση, γιατί δεν ταΐζουμε μόνο τα παιδιά του Μητσοτάκη, αλλά και τους υπόλοιπους συγγενείς. Οπότε, ήταν πολύ εύστοχο τότε.

«Όταν δεν ασχολείσαι, η τιμωρία σου είναι άνθρωποι ανίκανοι να είναι υπεύθυνοι για το μέλλον σου.»

Λίγο πιο δίπλα από το σημείο που βρισκόμαστε, θα γίνει το πρώτο σου live στη Σπάρτη, την πόλη που γεννήθηκες, μεγάλωσες και προβάλλεις στα video clip. Πως νιώθεις που θα τραγουδήσεις στον τόπο σου, για πρώτη φορά, στην γιορτή των 15 χρόνων στη μουσική; Είναι το πρώτο live, γιατί φοβόσουν ότι θα ακούσεις αρνητική κριτική, λόγω της συντήρησης, που χαρακτηρίζει την επαρχία ή απλά δεν έτυχε;

Anser: Είναι λίγο ανάμεικτα συναισθήματα. Είναι πολύ περίεργο που δεν έχω παίξει ποτέ στη ζωή μου. Πάντως, δεν φοβάμαι κάποια κριτική. Δεν με απασχολεί αυτό. Απλά, όλα αυτά τα χρόνια, δεν υπήρχε ούτε κοινό, που να μπορεί να υποστηρίξει αυτό το πράγμα, δεν υπήρχε αυτή η μουσική εδώ στην πόλη, ούτε χώροι για να μπορέσω να κάνω μια τέτοια συναυλία. Ήθελα, όταν παίξω την πρώτη συναυλία στην πόλη μου, να είναι, όπως πρέπει να είναι. Να έχω αφήσει από πίσω μου ένα έργο και να το παρουσιάζω. Δεν υπάρχει κάποιος άλλος λόγος. Αλλά δεν υπήρχαν ούτε πρωτοβουλίες. Δεν μου πρότεινε κανείς να έρθω στο Σπάρτη και να κάνω μια συναυλία, όπως τη θέλω. Οπότε, τώρα ήταν ευκαιρία και νομίζω ότι, αφού έκανα αυτή τη σειρά συναυλιών για τα 15 χρόνια δεν θα μπορούσα να μην παίξω εδώ.

Ελλάδα 2022. Κρίση, ανεργία, φτώχεια, ανισότητες, καταστολή. Μπορούν να έρθουν καλύτερες μέρες και να φύγει το σκοτάδι; 

Anser: Νομίζω ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην κοινωνία είναι ότι ο κόσμος δεν ασχολείται με τα κοινά. Δεν ασχολούνται με τίποτα γύρω τους. Δεν παίρνουν θέση σε τίποτα. Όταν δεν ασχολείσαι, η τιμωρία σου είναι άνθρωποι ανίκανοι να είναι υπεύθυνοι για το μέλλον σου. Θεωρώ ότι αυτό είναι το μεγαλύτερο θέμα που υπάρχει αυτή τη στιγμή. Σε μια μικρή κοινωνία, όπως αυτή που ζούμε, γιατί είναι μια μικρογραφία της μεγάλης κοινωνίας της χώρας και κατ’ επέκταση είναι μια μικρογραφία του κόσμου, οι άνθρωποι, που είναι αξιόλογοι και έχουν να προσφέρουν στα κοινά, δεν ασχολούνται καθόλου, μένουν εκτός και αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Νομίζω ότι, για να υπάρξουν καλύτερες μέρες, πρέπει όλοι οι άνθρωποι και ειδικά, οι πιο αξιόλογοι άνθρωποι, να συμμετάσχουν στα κοινά είτε της πόλης τους είτε της περιφέρειας είτε της χώρας. Μόνο έτσι θα μπορέσει να αλλάξει κάτι. Γι’ αυτό το λόγο έχουμε οικογενειοκρατία. Για μένα αυτό είναι το μεγάλο θέμα. Υπάρχουν δύο οικογένειες τα τελευταία 40 χρόνια και μας κυβερνούν. Είμαστε κάτω από δύο οικογένειες, γιατί δεν ασχολούνται οι νέοι άνθρωποι με τα κοινά και τα έχουν αφήσει όλα στη μοίρα τους. Οπότε, η τιμωρία όλων μας είναι να μας κυβερνάνε αυτοί.