Βασική μορφή των Ενδελέχεια από το 1991 έως το 2009, σε πορεία αυτόνομη ή με τον παλιό του συνεργάτη Παναγιώτη Κατσιμάνη ή με τη ρεμπέτικη μπάντα Ρε Καντίνι, ο Δημήτρης Μητσοτάκης αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και ανήσυχες περιπτώσεις της ελληνικής μουσικής σκηνής. Σηκώνοντας σκόνη πότε γιατί εκνευρίζει τους ασχέτους δημοσιογράφους ειρωνευόμενος τον συνεπώνυμό του πρωθυπουργό, πότε με το εντυπωσιακό αντιρατσιστικό τραγούδι «Κυρά-Κατίνα», στο οποίο συνεργάστηκε με τους Θραξ Πανκc, πότε με τις συναυλίες που δίνει στο πλάι των Magic de Spell και των Υπόγειων Ρευμάτων και οι οποίες αυτό το καλοκαίρι διακόπηκαν λόγω κορωναϊού.
Την συνέντευξη πήρε ο Γιάννης Ανδρουλιδάκης για το Galopar
Ο Δημήτρης Μητσοτάκης μίλησε στο galopar.gr με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του τραγουδιού «Στην πρέσα», για την εμπειρία της καραντίνας, το σύγχρονο κοινωνικό τραγούδι, τις πρόσφατες κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών, αλλά και την ανάγκη να στέκεται η τέχνη στο πλάι των κατατρεγμένων, χωρίς να μπαίνει σε καλούπια «στράτευσης»
Τη συνέντευξη πήρε ο Γιάννης Ανδρουλιδάκης
Στο τελευταίο τραγούδι που έβγαλες, το «Στην Πρέσα», εν μέσω πανδημίας, ακούγεσαι λίγο θυμωμένος. Και στους στίχους και στη μουσική. Θυμίζει λίγο κάποια παλιά κομμάτια από την εποχή των Ενδελέχεια, αλλά η οργή μοιάζει να τους πιάνει όλους. Είναι έτσι;
Δεν μου αρέσει η λέξη οργή στην τέχνη. Εμπεριέχει αισθητικά μια εφηβικότητα η οποία δεν μου ταιριάζει πλέον. Προτιμώ το δύναμη. Είναι ένα κομμάτι με δυνατό ήχο και στίχο που αναφέρεται σε πράγματα και καταστάσεις που βιώνουμε με οδύνη, τα τελευταία χρόνια. Η αναφορά στους πολιτικούς μας εκπροσώπους είναι αναπόφευκτη. Το ότι κάποιοι περιγράφονται να στέκονται κατώτεροι των περιστάσεων και κάποιοι άλλοι να παίζουν έναν ρόλο γκρίζο κι επικίνδυνο αποτελούν, απλώς, στοιχεία της ποιητικής αδείας (γέλια).
Δεν μου αρέσει η λέξη οργή στην τέχνη. Εμπεριέχει αισθητικά μια εφηβικότητα η οποία δεν μου ταιριάζει πλέον. Προτιμώ το δύναμη.
Αλήθεια, πώς είναι να ηχογραφείς μέσα στην καραντίνα; Χρειάστηκε να δουλέψετε οι μουσικοί περισσότερο μόνοι σας από όσο συνήθως;
-Η “Πρέσα” ηχογραφήθηκε πριν την καραντίνα στο studio Matrix, του φίλου και συνοδοιπόρου Γιάννη Πετρογιάννη, με τον Κώστα Πλατανιά στις κιθάρες, τον Παντελή Πέτρου στο μπάσο και τον Νίκο Χριστόπουλο στα τύμπανα. Οι τρεις εξαιρετικοί μουσικοί με συνοδεύουν στις ζωντανές εμφανίσεις μου αλλά και σε εκείνες που κάνω με τον Παναγιώτη Κατσιμάνη, τον παλιό φίλο και συνδημιουργό από την πρώτη φάση των Ενδελέχεια. Απολαμβάνω την συνεργασία και την παρέα όλων τους. Το βίντεο κλιπ του τραγουδιού ανέλαβε ο Ηλίας Μωραΐτης, ο “γκουρού” φωτογράφος της σκηνής μας, του οποίου η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι… λυτρωτική. Τώρα, για την περίοδο της καραντίνας, να σου πω ότι ανέβασα στις σελίδες μου στο Facebook αλλά και στο YouTube, σχετικά με τον κορωνοϊό, τραγούδια τα… Κορωνοϊκά. Οι τίτλοι αυτών: “Ο κορωνο-υιός”, “Πίστη φαρμάκι”, “Μένουμε σπίτι”, “Κι αυτό θα περάσει”, “Κύριε υπουργέ”. Είναι τραγούδια που λειτούργησαν ευεργετικά για την ψυχική μου υγεία κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού. Με μεγάλη μου έκπληξη και χαρά δέχτηκα πάρα πολλά σχόλια από τον κόσμο που έδειξε ότι είχε μεγάλη ανάγκη το τραγούδι και την τέχνη γενικότερα, στις δύσκολες, εκείνες, μέρες.
Για μένα, πρόκειται για διάφορες πτυχές του ίδιου πράγματος. Ο ροκ ήχος, η ρεμπέτικη σχολή, η στιχουργία, η συγγραφή, αυτές οι τέσσερις, φαινομενικά διαφορετικές, πτυχές της τέχνης μου έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά
Μετά τις πρώτες μέρες του εγκλεισμού, έγραψες κι ένα κείμενο που κυκλοφόρησε πολύ για την τρομοκρατία της αβεβαιότητας. Ότι δημιουργείται μια κατάσταση χωρίς καμία σταθερά για το αύριο. Λες ότι αυτή είναι η πιο απάνθρωπη κατάσταση αυτών των ημερών; Όχι ο εγκλεισμός ο ίδιος;
-Ναι, το κείμενο έχει τίτλο “Η βία της αβεβαιότητας”. Μιλώ για την ψυχολογική βία που ασκείται εν μέσω πανδημίας. Για τον φόβο που σπέρνουν κυβέρνηση και κανάλια μέσω της αβεβαιότητας. Παρομοιάζω την όλη κατάσταση με την εικονική εκτέλεση. “Ο εκφοβισμός, η υποτίμηση, η απόρριψη, η παραμέληση με απώτερο στόχο τον απόλυτο έλεγχο και την εξουσία πάνω στον άλλον είναι ψυχολογική βία. Ένας σίγουρος τρόπος για να πετύχεις όλα τα παραπάνω είναι να ασκήσεις τη βία της αβεβαιότητας. Αν καταφέρεις, να νιώσει το θύμα αβεβαιότητα για το μέλλον του -όχι τόσο για το απώτερο αλλά για το άμεσο-, και ταυτόχρονα του μπολιάσεις μια γερή δόση τρόμου, τότε θα έχεις τον απόλυτο έλεγχό του. Στην προσπάθεια αυτή βοηθάνε εξαγγελίες του τύπου: “Το επίδομα μπορεί να το δικαιούσαι αλλά μπορεί και όχι”. “Η πρώτη κατοικία προστατεύεται για τρεις μήνες ακόμα, μετά βλέπουμε”. “Θεωρώ εξαιρετικά δύσκολο να δουλέψεις το καλοκαίρι, αλλά θα το επανεξετάσουμε”. “Αύριο θα έχεις για να φας αλλά μπορεί και να μην έχεις”. Με λίγα λόγια δηλαδή “αύριο θα γίνει η εκτέλεσή σου αλλά μπορεί και να γίνει μεθαύριο. Αυτό το τελευταίο ονομάζεται εικονική εκτέλεση και φυσικά δεν ανακοινώθηκε ποτέ από καμία κυβέρνηση”. Μιλώ για τον ρόλο των ΜΜΕ. “Με σύμμαχό του όλα τα τηλεοπτικά κανάλια των οποίων έχει τον απόλυτο έλεγχο, και αρωγούς τους συστημικούς δημοσιογράφους, το κράτος καταφέρνει να μας τρομοκρατεί, να μας μαυρίζει την ψυχή. Ζούμε καθημερινά, 24 ώρες το 24ωρο την εικονική μας εκτέλεση. Ο κόσμος σε νευρικό κλονισμό. Η βία της αβεβαιότητας μαστιγώνει καθημερινά τους πιο αδύναμους, τους πιο μικρούς, τους πιο ευάλωτους. Η ατομική ευθύνη έγινε καραμέλα και δεκανίκι ενός ανοργάνωτου κράτους που δεν είχε γιατρούς, δεν είχε αρκετές ΜΕΘ για να καλύψει τις ανάγκες, με παραπαίουσα την, από τα δεκαετή μνημόνια, δημόσια υγεία.” Μιλώ για την αντιμετώπιση των καλλιτεχνών από πλευράς της πολιτείας που όλοι, λίγο πολύ, ξέρουμε ποια είναι, αλλά και των οικογενειών “που πορεύονται “μεροδούλι – μεροφάι”, του άνεργου, του ελεύθερου επαγγελματία, του μεροκαματιάρη, του νέου”. Όλο το κείμενο μπορείτε να το διαβάσετε και να το ακούσετε εδώ
Αυτό είναι τέχνη: Το απρόσμενο, το διαφορετικό, αυτό που δεν μπαίνει σε καλούπια και καλλιτεχνικά όρια.
Όλη αυτή την ιστορία με την κίνηση των εργαζόμενων στην τέχνη πώς την είδες; Παρόλη τη δημοσιότητα που πήρε, το καλοκαίρι που έρχεται εξακολουθεί να μοιάζει εφιαλτικό για τους καλλιτέχνες.
-Είναι ξεκάθαρο πως η κυβέρνηση δεν θέλει ή δεν μπορεί να βοηθήσει. Προσπαθεί να βρει παραθυράκια για να εξυπηρετήσει τον μικρότερο δυνατό αριθμό. Είμαστε οι πρώτοι που σταματήσαμε και οι τελευταίοι που θα δραστηριοποιηθούμε επαγγελματικά πάλι, μετά την καραντίνα. Χωρίς κανείς μας να ξέρει τι πρόκειται ακριβώς να συμβεί το καλοκαίρι, τι πρόκειται να συμβεί ξανά από φθινόπωρο στους κλειστούς χώρους πχ μουσικές, σκηνές, θέατρα κλπ. Αντί να βοηθήσει το Υπουργείο Πολιτισμού βάλει κατά επώνυμων και λιγότερο γνωστών καλλιτεχνών λες και είναι εχθροί του. Συμπεριφέρεται εχθρικά, αλαζονικά, υποτιμητικά. Η ιστορία με τους καλλιτέχνες θα τους γυρίσει μπούμερανγκ αλλά φαίνεται πως δεν το έχουν σκεφτεί ή το σκέφτηκαν και απλά δεν τους νοιάζει γατί αισθάνονται πανίσχυροι. Για πόσο ακόμα όμως; Η υπεροψία πληρώνεται.
Στέκεσαι σε πολλά τραγούδια σου, από το “Εδώ μωρή θα λέγεσαι Μαρία” μέχρι το “Δεν χωράμε όλοι” κι εφέτος την “Κυρά Κατίνα” στην άγρια πλευρά της ελληνικής κοινωνίας. Τον φασισμό, τον κυνισμό, τη βία. Είναι λες αυτά που κυριαρχούν ή είναι αυτά για τα οποία νιώθεις ανάγκη να γράψεις;
-Δεν είναι τα μόνα μου θέματα. Μέσα στα τραγούδια μου υπάρχει και η ύπαρξη, ο έρωτας, η απώλεια, οι σχέσεις, η πόλη, η φύση. Διάλεξες τα συγκεκριμένα μου τραγούδια που όντως αναφέρονται στην… “σκοτεινή πλευρά του δρόμου”. Ίσως για τα συγκεκριμένα πράγματα να μη μιλούν πολλοί γιατί δεν είναι και η εξυπνότερη κίνηση, αν το σκεφτούμε εμπορικά. Παρόλα αυτά κάποια τέτοια θέματα απλά ξεπηδούν από μέσα μου και υπάρχει επείγουσα ανάγκη να καταγραφούν αλλιώς κινδυνεύω με… εγκεφαλικό… (γέλια) Για έναν ανεξήγητο λόγο τα αγαπούν και κάποιοι λίγοι ρομαντικοί. Πέρα από την πλάκα, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η ομοφοβία, ο φασισμός, η βία είναι θέματα που η τέχνη οφείλει να σκαλίζει και να πολεμά. Οι παλιοί μάστορες της πένας και του τραγουδιού, που ασχολήθηκαν με αυτά τα θέματα, μας έχουν διδάξει πως η τέχνη έχει τον τρόπο της να αφυπνίζει συνειδήσεις, να διαμορφώνει νέους, να υποστηρίζει τους ονειροπόλους.
Πέραν των κινητοποιήσεων των καλλιτεχνών, υπάρχει κάποια κίνηση στην ελληνική κοινωνία την οποία παρακολουθείς με ενδιαφέρον; Τα τελευταία χρόνια είχαμε μια ύφεση των κινημάτων και βλέπουμε συχνά κινητοποιήσεις εθνικιστικού ή και ρατσιστικού χαρακτήρα.
-Κάθε κίνηση υπέρ των αδύναμων και των “αθλίων” αυτού του κόσμου έχει νόημα και αξία. Μέσα στα χρόνια της εθνικιστικής χολέρας και της ρατσιστικής θύελλας, που φυσάει από παντού, τα ανθρωπιστικά κινήματα έχουν, όχι μόνο, ενδιαφέρον αλλά είναι απαραίτητα και αποτελούν, ίσως, τη μόνη μας ελπίδα απέναντι σε ένα δυστοπικό μέλλον. Δυστυχώς έχουμε ξεχάσει πως υπήρξαμε κι εμείς ένας λαός κατατρεγμένων. Ένας λαός μεταναστών και προσφύγων. Έχουμε ξεχάσει τους παππούδες μας. Έχουμε ξεχάσει την Σμύρνη, την Πόλη, τον Πόντο. Έχουμε ξεχάσει τα Έλις Άιλαντ και τις στοίβες με τα πιάτα στην Αστόρια και στη Μελβούρνη. Η κοντή μνήμη και η αμορφωσιά δημιουργεί ανθρώπους πλανημένους και πωρωμένους. Η προσφυγιά δεν είναι πρόβλημα των άλλων. Ο ευκατάστατος Σμυρνιός προπάππος μου έλεγε στην παιδούλα, τότε, γιαγιά μου, κάθε φορά που εκείνη ξίνιζε τα μούτρα της όταν έβαζαν στο μεσημεριανό τραπέζι έναν φτωχό διαβάτη, συνήθως Τούρκο: “Μην κάνεις έτσι, Κυριακούλα, και να εύχεσαι να μην καταντήσεις ποτέ σαν κι αυτούς τους ανθρώπους”. Λίγα χρόνια μετά η γιαγιά βρέθηκε πρόσφυγας σε μια αφιλόξενη Ελλάδα και θυμόταν με οδύνη και ντροπή τα λόγια του Σμυρνιού πατέρα της…
Στην Ελλάδα περάσαμε αρκετές δεκαετίες στον αστερισμό του «στρατευμένου» τραγουδιού. Σήμερα δεν υπάρχει κάτι τέτοιο, έχει όμως δημιουργηθεί μια παράδοση κοινωνικού τραγουδιού, στην οποία με έναν τρόπο ανήκεις κι εσύ. Θεωρείς ότι υπάρχει κάποια συγγένεια ή ο κοινωνικός στίχος είναι κατά μία έννοια άρνηση του στρατευμένου;
-Στην εποχή του στρατευμένου τραγουδιού αυτός που μεγαλούργησε μέσω της τέχνης του ήταν ο μη στρατευμένος Μάνος Χατζιδάκις. Αυτό είναι τέχνη: Το απρόσμενο, το διαφορετικό, αυτό που δεν μπαίνει σε καλούπια και καλλιτεχνικά όρια. Κοινωνικός μπορεί να είναι και ο περί έρωτος στίχος όταν τον υπογράφει ένας Γκάτσος, ένας Λειβαδίτης, ένας Καββαδίας. Η στάση και η θέση μας απέναντι στα κοινωνικά και την ιστορία, ορίζει και την τέχνη μας και όχι, απλά, η συμμετοχή μας σε αυτή.
Καταπιάνεσαι με διάφορα είδη μουσικής και επίσης διάφορες μορφές δημιουργίας. Οι πιο πολλοί σε ξέρουν από τον ήχο των Ενδελέχεια, όμως επίσης συμμετέχεις σε μια κομπανία που παίζει παλιά ρεμπέτικα, γράφεις βιβλία… Υπάρχει μια ενιαία γραμμή που τα διαπερνά αυτά ή τα διαχωρίζεις μεταξύ τους;
-Σε ευχαριστώ που μου δίνεις την ευκαιρία να μιλήσω για την ενασχόλησή μου με την τέχνη συνολικά. Για μένα, πρόκειται για διάφορες πτυχές του ίδιου πράγματος. Ο ροκ ήχος, η ρεμπέτικη σχολή, η στιχουργία, η συγγραφή, αυτές οι τέσσερις, φαινομενικά διαφορετικές, πτυχές της τέχνης μου έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά: Την ανάγκη για έκφραση, την διάθεσή μου να μιλήσω για τους πιο αδύναμους, για τους φτωχούς και τους κατατρεγμένους, την λαϊκή τέχνη. Το μέσον είναι απλά μέσον. Διαχωρισμός για μένα δεν υφίσταται.
Υπήρχε ένα σχέδιο για να μεταφερθεί ένα σενάριό σου σε ταινία. Προχωρά αυτός ο σχεδιασμός ή η πανδημία τον πάγωσε;
-Ναι, μιλάς για την μεταφορά του βιβλίου μου “Η μονοκατοικία” στον κινηματογράφο. Είχαν ξεκινήσει οι πρόβες οι οποίες διακόπηκαν λόγω της καραντίνας. Τα γυρίσματα ήταν προγραμματισμένα για αρχές Μάη. Έχουν παγώσει όλα και δυστυχώς δεν έχουμε ενημέρωση για το πότε θα ξεπαγώσουν και με ποιους όρους.
