Η ζωή και οι επιλογές του Άντονι Μπουρντέν συνεχίζουν να απασχολούν συγγραφείς και ερευνητές

«Το να ταξιδεύεις δεν είναι πάντα χαριτωμένο», είχε πει κάποτε ο Άντονι Μπουρντέν, αυτή η επιδραστική προσωπικότητα που πέρασε παραπάνω από 15 χρόνια της ζωής του ταξιδεύοντας στα πιο απίθανα μέρη του κόσμου, ξεδιπλώνοντας μπροστά στην κάμερα ιστορίες γύρω από το φαγητό, με έντονες κοινωνικοπολιτικές αναφορές, άλλοτε λεπτές, άλλοτε λιγότερες λεπτές, πάντοτε ενδιαφέρουσες.

Σε μια εποχή που τα social media διογκώνουν φωνές γεμάτες ματαιοδοξία, ο σεφ και τηλεοπτικός παρουσιαστής προσέφερε μία αμφισημία που κατάφερε να γίνει καθησυχαστική. Μέσα από τις εκπομπές του μας πρότεινε έναν κόσμο που ήταν γεμάτος ποικιλομορφία, πολυπλοκότητα, ενίοτε και εξαχρείωση, πάντοτε με το δικό του πνεύμα και από τη δική του σκοπιά.

Λέγεται ότι ο Μπουρντέν υπήρξε αυτοκαταστροφικός, αλλά αυτό είναι μία εκτίμηση που δεν μπορούμε να την επαληθεύσουμε. Σίγουρο είναι, πάντως, ότι ανέβηκε ένα παράξενο βουνό, γεμάτο επικίνδυνες στροφές, χωρίς να έχει κάποιο textbook, χωρίς να ακολουθήσει την πεπατημένη. Ήταν ένας μάγειρας και sui generis κοινωνικός ανθρωπολόγος με μακρά θητεία στις κουζίνες της Νέας Υόρκης, όπου πέρασαν από τα χέρια του πιάτα υψηλής γαστρονομίας μέχρι φθηνά γεύματα. Τις εμπειρίες αυτές τις κατέγραψε με μία σπαρταριστή γραφή στο «Κουζίνα Εμπιστευτικό», το best seller που τον έκανε λίγο-πολύ γνωστό και του άνοιξε και την πόρτα της τηλεόρασης, την οποία διαχειρίστηκε με μία ειλικρίνεια που ουσιαστικά έβγαλε τη γλώσσα στη δήθεν «γυαλάδα» του Μέσου.

Από τότε που ο Μπουρντέν έδωσε τέλος στη ζωή του σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στην Αλσατία της Γαλλίας το 2018, έχει ξεσπάσει ένας «πόλεμος» για το πώς πρέπει να τον θυμόμαστε. «Πως ένας άνθρωπος που έδειχνε να αγαπά τη ζωή βαθιά και σε κάθε της διάσταση, που είχε πάθος με το φαγητό, αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή του; Πώς όλα αυτά τα γεμάτα εμπειρίες ταξίδια οδήγησαν σε αυτόν τον στενάχωρο προορισμό;», αναρωτιέται με δημοσίευμά του το αμερικανικό The Atlantic. Η τραγική ειρωνεία αυτών των αντιθέσεων βρισκόταν βέβαια και στον πυρήνα των ανθρώπων που βλέπαμε στις εκπομπές του Μπουρντέν: ήταν άνθρωποι που έβαζαν τα δυνατά τους απέναντι σε συχνά ανυπέρβλητες αντιξοότητες. Ποτέ ο Μπουρντέν δεν θέλησε να φιλτράρει τους προσκεκλημένους του, ούτε να βάλει πλαίσια και όρια στις τηλεοπτικές του περιπέτειες. Και, εκ του αποτελέσματος, καλά έκανε. Η πρακτική αυτή απέδωσε.

Αυτή την προσωπικότητα, αυτή την πτυχή του Μπουρντέν που σχοινοβατεί εδώ κι εκεί, στα πιο επικίνδυνα και επίμαχα, επιχείρησαν να αναδείξουν ντοκιμαντέρ και βιβλία μετά την αυτοκτονία του. Το βιβλίο όμως του Τσαρλς Λίρσεν «Down and Out In Paradise: The Life of Anthony Bourdain» έρχεται να «φωτίσει» μία άλλη περίοδο, εκείνη των λιγότερων γνωστών χρόνων του Μπουρντέν, όταν ήταν ένας χαμηλών τόνων σεφ στη Νέα Υόρκη, για να δέσει την αφήγησή του με τα τελευταία μηνύματα που αντάλλαξε με τη σύντροφό του Άσια Αρτζέντο, δείχνοντας τον πιθανό ρόλο που έπαιξε το γεγονός ότι την είδε μαζί με έναν άλλο άντρα στην απόφασή του να δώσει τέλος στη ζωή του.

Συγχρόνως, ο συγγραφέας στέκεται στο πώς τα «τρωτά» σημεία του Μπουρντέν ήταν αυτά που τον έκαναν να δημιουργεί ένα δεσμό με το κοινό του. Η άνεσή του να κινείται στα σκοτεινά σοκάκια, σε επικίνδυνες περιοχές, σε γεωγραφικές περιφέρειες σε κρίση και εμφύλιους πολέμους. Ο ίδιος ήταν φαινομενικά τόσο κουλ που σε παράσερνε στο ταξίδι, στην ουσία όμως ήθελε να μας συμφιλιώσει με εκείνα που αγαπάμε και δεν αγαπάμε – και εμείς και εκείνος. Κάπου κάπου, ο Μπουρντέν έμοιαζε σαν να παλεύει με την ιδέα του τι σημαίνει να είναι Αμερικανός, ιδιαίτερα σε ταξίδια όπως στο Λάος, όταν συνάντησε on camera κάποιον που είχε χάσει τα άκρα του από βόμβες Αμερικανών ή όταν ένιωθε ένοχα για το δράμα των Παλαιστίνιων και τον εμφύλιο στο Κονγκό και τον Λίβανο. Κάθε ταξίδι του τον άλλαζε σε πραγματικό χρόνο και εμείς το βιώναμε μαζί του από τους τηλεοπτικούς μας δέκτες.

«Ο Άντονι Μπουρντέν αντέδρασε απέναντι στις συμβάσεις, ανακαλύπτοντας τη λύτρωση μέσα στις ιστορίες του», γράφει ο Τσαρλς Λίρσεν. Κι αυτή ίσως μοιάζει να είναι η μεγαλύτερη παρακαταθήκη του σε εμάς.