Μαρία Πλυτά: Η πρώτη σκηνοθέτρια της Ελλάδας – Κατέρριψε τα έμφυλα στερεότυπα
«Μόνη της η Μαρία Πλυτά επέλεξε έναν λαϊκό κινηματογράφο που μέσα από τη δική της καλλιέργεια εξυπηρέτησε για να αναδείξει ακριβώς τα ανθρωπιστικά στοιχεία των ταινιών»
Η Μαρία Πλυτά, η πρώτη σκηνοθέτρια στην Ελλάδα, ξεχώρισε στον χώρο της 7ης τέχνης, που ήταν αμιγώς ανδροκρατούμενος και μάλιστα κατά την μεταπολεμική περίοδο, όπου οι συνέπειες του πολέμου ήταν εμφανείς και ο λαός κυριευόταν από τη φτώχεια.
Η Μαρία Πλυτά, έκανε μεγάλες αλλαγές στον κινηματογράφο, αλλάζοντας τα μέχρι τότε έμφυλα στερεότυπα και δεδομένα, που παρουσίαζαν γυναίκες άβουλες, νοικοκυρές και αντικείμενα του πόθου, ενώ σημαντική ήταν και η προσπάθειά της για ανάδειξη της ισότητας μεταξύ των ανθρώπων ανεξαρτήτως φύλου, τάξης, εθνικότητας.
«Μόνη της η Μαρία Πλυτά επέλεξε έναν λαϊκό κινηματογράφο που μέσα από τη δική της καλλιέργεια εξυπηρέτησε για να αναδείξει ακριβώς τα ανθρωπιστικά στοιχεία των ταινιών», είχε πει για τη σκηνοθέτρια ο επίσης σκηνοθέτης, Κώστας Φέρρης.
Στο πλατό «πολέμησε» τους άντρες συναδέλφους της με τα ίδια τους τα όπλα, όσον αφορά τη χρήση των «ανδροκεντρικών» οπτικών και αφηγηματικών μοτίβων, με τα οποία δημιούργησε για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου ισχυρά γυναικεία πρότυπα, καινοτομώντας στην παρουσίαση των έμφυλων ταυτοτήτων. Οι αντρικοί χαρακτήρες περισσότερο ήπιοι και συμπαθητικοί και λιγότερο κυριαρχικοί απέναντί στις γυναίκες, μετατρέπονται και οι ίδιοι ως θύματα που πρέπει να ανταπεξέλθουν στις κοινωνικές πιέσεις, δίνοντας χώρο σε εξίσου αποφασιστικές ηρωίδες, όπως δημοσιεύει το monopoli.gr.
Ως κινηματογραφική δημιουργός επιθυμούσε να έχει τον έλεγχο και της παραμικρής λεπτομέρειας όσον αφορά τη διαδικασία δημιουργίας μιας ταινίας, από το σενάριο, το μοντάζ και τα σκηνικά έως τον φωτισμό, τη φωτογραφία και την εικονοληψία. Η ατμόσφαιρα των έργων της σκοτεινή, η φωτογραφία σχεδόν ιμπρεσιονιστική. Τα έργα της εμποτισμένα με στοιχεία καλοσύνης και κοινωνικής δικαιοσύνης φανερώνουν την ενσυναίσθηση και την ανθρωπιά που χαρακτήριζε την ίδια την Μαρία Πλυτά. Οι ήρωές της, αδικημένοι και περιθωριοποιημένοι, έρχονται αντιμέτωποι με το τραύμα και την απώλεια.
Σημαντικοί γυναικείοι χαρακτήρες, που ανέδειξε
Η Λύκαινα
Ο ρόλος της Λουκίας, τον οποίο εδώ ερμηνεύει η ηθοποιός Αλέκα Κατσέλη, θεωρείται από πολλούς ως ο πρώτος αυτόνομος γυναικείος χαρακτήρας στην ιστορία του Ελληνικού σινεμά, σε αυτή την κινηματογραφική μεταφορά της νουβέλας του Σόλωνος Μακρή. Ο νεαρός δάσκαλος Αλέξης επιστρέφει στην ιδιαίτερη πατρίδα του και προσπαθεί να μείνει έξω από τη βεντέτα της οικογένειάς του με τους γείτονες, ερχόμενος αντιμέτωπος με τον παιδικό του έρωτα που προσπαθεί να τον σκοτώσει. Εδώ η Λουκία διεκδικεί την ορατότητα της γυναίκας στον δημόσιο χώρο, όχι ως ένα απαθές αντικείμενο του αντρικού βλέμματος, αλλά ως ένα δρών υποκείμενο που ενεργεί με δική της βούληση.
Η Δούκισσα της Πλακεντίας
Η Γαλλίδα και Φιλέλλην Δούκισσα της Πλακεντίας, Σοφί ντε Μαρμπουά-Λεμπρύν, (ερμηνευμένη εδώ από τη Ρίτα Μυράτ) εγκαταλείπει το Ναύπλιο και μετακομίζει στην Αθήνα μαζί με την κόρη της, γύρω στο 1834. Με τον ρόλο αυτό η Μαρία Πλυτά προσπάθησε να σκιαγραφήσει το πνευματικό και σωματικό σθένος της κεντρικής ηρωΐδας, η οποία στέκεται επί ίσοις όροις απέναντι και συνομιλεί με σπουδαίους άντρες, δηλώνοντας δυναμικά το παρόν σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Εδώ η «αρρενοπώτητα» εκλείπει από τους ανδρικούς χαρακτήρες, ωστόσο τα θετικά γνωρίσματά της μπορούν να ιχνηλατηθούν και στα δύο φύλα.
Νίνα – Ο Λουστράκος
Αν και σε αυτό το κλασικό μελόδραμα η Νίνα, την οποία ενσαρκώνει η Κλειώ Σκουλούδη, δεν είναι πρωταγωνίστρια, ωστόσο αποτελεί την πρώτη σκιαγράφηση μιας φεμινίστριας από μια καθιερωμένη, πλέον, σκηνοθέτιδα. Η τολμηρή Νίνα προσπαθεί να ξεσηκώσει τους συμφοιτητές της σε εξέγερση ενώ βγάζει πύρινους λόγους για την ισότητα μεταξύ των ανθρώπων ανεξαρτήτως φύλου, τάξης, εθνικότητας, τονίζοντας ως κοινό χαρακτηριστικό όλων τη θνητότητά.
Η Μαρία Πλυτά υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών, η οποία την ανακήρυξε το 1986 επίτιμο μέλος της για τη μεγάλη της προσφορά στον κινηματογράφο. Έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών, σε ηλικία 91 ετών, σαν σήμερα, στις 4 Μαρτίου 2006.
