Πολύ πριν από την πανδημία του κορονοϊού, βρισκόμασταν εν μέσω μιας αυξανόμενης κρίσης μοναξιάς. Το πρόβλημα δεν είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η λαϊκή κουλτούρα ή η ζωή στην πόλη – είναι ο καπιταλισμός.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διαπίστωσε ότι η μοναξιά επηρεάζει το 35% των ενήλικων ανθρώπων σε μέρη από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη μέχρι την Ινδία, από τη Λατινική Αμερική μέχρι την ανατολική Ασία.
Μελέτη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ σε βάθος πολλών δεκαετιών διαπίστωσε ότι η οικογένεια, η φιλία και η κοινότητα είναι οι πιο καθοριστικοί παράγοντες όσον αφορά την υγεία και την ευτυχία του ανθρώπου. Σε αντίστοιχη μελέτη του 2015, η ψυχολόγος Julianne Holt-Lunstad διαπίστωσε ότι η μοναξιά αποτελεί παράγοντα κινδύνου για υψηλή αρτηριακή πίεση, στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό επεισόδιο και κατάθλιψη.
Σε ένα καπιταλιστικό σύστημα, πολλοί άνθρωποι δεν έχουν χρόνο να δουν την οικογένειά τους και να διατηρήσουν τις φιλίες τους – πόσο μάλλον να δημιουργήσουν και να καλλιεργήσουν νέες. Είναι δύσκολο να βρεις χρόνο για να δεις ανθρώπους όταν, για παράδειγμα, εργάζεσαι σε πολλές δουλειές (συχνά με ακανόνιστες βάρδιες), ατελείωτες ώρες, μετακινείσαι, φροντίζεις παιδιά και μέλη της οικογένειας και κάνεις τις απαραίτητες εργασίες όταν επιστρέφεις στο σπίτι, όπως το μαγείρεμα, το ψώνια, το πλύσιμο των ρούχων, μερικές φορές όλα μαζί. Ο κοινωνικός χρόνος μειώνεται δραστικά και βρίσκεται στο τέλος της λίστας με όλα όσα πρέπει να κάνει κανείς. Ο δημόσιος χώρος στον οποίο μπορεί κάποιος να περάσει χρόνο δωρεάν ή φτηνά είναι επίσης όλο και πιο περιορισμένος, και όταν τα χρήματα είναι κι αυτά περιορισμένα, οι ανάγκες επιβίωσης έχουν προτεραιότητα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η κοινωνική ζωή προορίζεται όλο και περισσότερο για όσους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα.
Ένα άλλο πρόβλημα έχει να κάνει με τους τρόπους με τους οποίους οι ροές κεφαλαίου έχουν διαταράξει τους μακροχρόνιους κοινοτικούς δεσμούς. Στις αγροτικές αλλά και στις μεταβιομηχανικές πόλεις, το κεφάλαιο έχει φύγει. Οι νέοι σε αυτά τα μέρη βρίσκουν τον εαυτό τους να τραβιέται σε μεγάλα καπιταλιστικά κέντρα προκειμένου να βρουν καλές δουλειές.
Η μετακίνηση στη μεγάλη πόλη δεν σημαίνει απαραίτητα αποξένωση, ωστόσο οι μαζικές πληθυσμιακές μετακινήσεις τείνουν να αποξενώνουν τόσο τους ανθρώπους που φεύγουν, όσο και τους ανθρώπους που μένουν πίσω.
Σε πολλές επίσης περιπτώσεις, η διάλυση της κοινότητας συμβαίνει αντίστροφα. Άνθρωποι που μεγάλωσαν στα αστικά κέντρα εκδιώκονται από την άνοδο των ενοικίων και διασκορπίζονται σε φθηνότερες περιοχές. Μπορεί να γνωρίσουν νέους ανθρώπους στις νέες κοινότητές τους, αλλά οι δεσμοί που χτίστηκαν κατά τη διάρκεια ετών, δεκαετιών και γενεών δεν μπορούν να αντικατασταθούν εύκολα.
Όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο της οικονομικής ανισότητας, τόσο περισσότερο αγωνίζονται οι πολίτες για τη διατήρηση ή αλλαγή της κοινωνικής τους θέσης και ανησυχούν για το πού βρίσκονται στην κοινωνική ιεραρχία που επιβάλλει ο καπιταλισμός. Οι υγιείς ανθρώπινες σχέσεις απαιτούν αμοιβαία εμπιστοσύνη, δέσιμο και κατανόηση: το ακριβώς αντίθετο δηλαδή από τη σημερινή κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα.
Αν θέλουμε να έχουμε μια λιγότερο μοναχική κοινωνία, πρέπει να θέσουμε τις ανθρώπινες ανάγκες – και τις ανθρώπινες σχέσεις – στο επίκεντρο. Με το σημερινό σύστημα, αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να συμβεί.
