Βαριά «ταφόπλακα» στη χρηματοδότηση του έργου Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) για τη διαχείριση απορριμμάτων της Περιφέρειας Πελοποννήσου με ευρωπαϊκούς πόρους ετοιμάζεται να βάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Με ένα έγγραφο πραγματικό «κόλαφο» για το έργο (και όχι μόνο) που εστάλη προσφάτως στο υπουργείο Ανάπτυξης και στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποιεί με σαφήνεια ότι θα αρνηθεί οποιαδήποτε χρηματοδότηση του ΣΔΙΤ, κρίνοντας ότι το έργο δεν ανταποκρίνεται στις κοινοτικές οδηγίες, είναι υπερκοστολογημένο και υπερδιαστασιολογημένο, καθώς και αμφισβητούμενης «ωριμότητας» – παρότι έχουν περάσει επτά χρόνια από την επιλογή αναδόχου, διάστημα στο οποίο το έργο συζητήθηκε και στηρίχθηκε από διαδοχικές κυβερνήσεις.
Το έγγραφο-βόμβα εστάλη στις αρμόδιες ελληνικές υπηρεσίες στις 15 Ιουνίου, σε απάντηση αιτήματος των αρμόδιων ελληνικών υπηρεσιών για τη χρηματοδότηση του έργου που έχει ανάδοχο την ΤΕΡΝΑ.
Το ευρωπαϊκό έγγραφο –εμμέσως πλην σαφώς– επιβεβαιώνει πλήρως την κριτική που δέχεται το συγκεκριμένο αμφιλεγόμενο μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων, που δεν βασίζεται στις αρχές της κυκλικής οικονομίας και της μείωσης των παραγόμενων απορριμμάτων με την εφαρμογή προγραμμάτων ανακύκλωσης, αλλά στα σύμμεικτα απορρίμματα και στην ταφή.
Από κινητοποίηση κατοίκων της Σκάλας Λακωνίας και της ευρύτερης περιοχής του Δήμου Ευρώτα κατά της δημιουργίας ΧΥΤΥ σε σημείο που θα μολύνει τον υδροφόρο ορίζοντα
Κι αυτό υπό το δεδομένο ότι απαιτούνται πρόοδοι στην πρόληψη παραγωγής απορριμμάτων και στην ανακύκλωση που θα εκτρέπουν απορρίμματα από την ταφή και θα μειώνουν τις ανάγκες για ΧΥΤΥ. Επιπλέον, σύμφωνα με το έγγραφο της Κομισιόν, το έργο ως προς την διαστασιολόγησή του «δεν εγγυάται» ότι θα πληρούνται οι κοινοτικές οδηγίες για την υγειονομική ταφή, δηλαδή ότι έως το 2035 η ποσότητα των αστικών αποβλήτων που θα θάβεται, θα μειωθεί στο 10% του συνολικού βάρους παραγόμενων αστικών αποβλήτων.
Αντιθέτως, η Κομισιόν υπολογίζει ότι η συνολική ποσότητα απορριμμάτων που οδηγείται σε ταφή «θα παραμείνει υψηλή», συγκεκριμένα στο 67%. Πέρα από τις κοινοτικές οδηγίες για την ταφή, η Κομισιόν επισημαίνει ότι το έργο ΣΔΙΤ δεν λαμβάνει υπόψη τους στόχους ανακύκλωσης της οδηγίας 2018/851 (55% ανακύκλωση ως το 2025, 60% ως το 2030, 65% έως το 2035).
Υπερδιπλάσιο κόστος
Την ίδια στιγμή που δεν διαπιστώνεται μέριμνα για εφαρμογή των παραπάνω κοινοτικών οδηγιών, η Κομισιόν εντοπίζει και υπερκοστολογήσεις. Το ευρωπαϊκό έγγραφο κάνει ειδική μνεία στην τρίτη Μονάδα που έχει χωροθετηθεί στην περιοχή Ξηροκάμπια, στη Σκάλα Λακωνίας, η οποία προορίζεται για τη διαχείριση των απορριμμάτων της Περιφερειακής Ενότητας Λακωνίας και έχει συνολική δυναμικότητα 30.000 τόνων/έτος, περιλαμβάνοντας μια Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων και έναν ΧΥΤΥ.
Η Κομισιόν υπολογίζει ότι η συγκεκριμένη Μονάδα έχει επενδυτικό κόστος 737 ευρώ/τόνο προς επεξεργασία απορριμμάτων και το χαρακτηρίζει «σημαντικά υψηλότερο από το αναμενόμενο», ενημερώνοντας ότι πρόσφατα έργα που συγχρηματοδότησε η Ε.Ε. σε Κροατία και Βουλγαρία, είχαν επενδυτικό κόστος 323-343 ευρώ/τόνο.
Υπάρχει και ένας δεύτερος λόγος που η συγκεκριμένη Μονάδα στην Σκάλα Λακωνίας μπαίνει στο «μικροσκόπιο» της Κομισιόν. Και ο λόγος είναι ότι βρίσκεται σε περιοχή Natura 2000. Το συγκεκριμένο θέμα έχει αναδειχθεί από την «Εφ.Συν.» (14/3/2020: «Περιβαλλοντικό έγκλημα στην άκρη του Ευρώτα»).
Η εν λόγω μονάδα χωροθετείται επιπλέον περίπου 500 μέτρα από τον μεγαλύτερο υδροφόρο ορίζοντας της Νότιας Πελοποννήσου, σε γη υψηλής παραγωγικότητας που καλύπτεται από ελαιώνες με την ένδειξη βιολογικής καλλιέργειας, δίπλα στις γεωτρήσεις ύδρευσης της Σκάλας. Για τον κίνδυνο ενός περιβαλλοντικού εγκλήματος δεν έχουν προειδοποιούν μόνο οι κάτοικοι, αλλά και οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Πελοποννήσου, που επί μια πενταετία γνωμοδοτούν αρνητικά απέναντι στους περιβαλλοντικούς όρους του έργου. Η Κομισιόν ζητά να γίνει οικολογική μελέτη για την επίμαχη Μονάδα.
Βροχή αντιρρήσεων
Το αίτημα της ελληνικής πλευράς μοιάζει να παραπέμπει «γονατογράφημα» καθώς η Κομισιόν ζητά ένα σύνολο επιπλέον διευκρινίσεων και τεκμηριώσεων γύρω από το έργο. Μεταξύ άλλων, σύμφωνα πάντα με το ευρωπαϊκό έγγραφο:
▶ Δεν παρέχονται αξιόπιστα στοιχεία που να τεκμηριώνουν ότι το έργο είναι οικονομικά βιώσιμο.
▶ Δεν συμπεριλήφθηκε το επενδυτικό κόστος των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας με βιοαέριο που αναφέρονται στο έργο. «Το κόστος λειτουργίας και συντήρησής τους είναι επίσης ασαφές (και πιθανώς λείπει)», σχολιάζει η Κομισιόν.
▶ Δεν προκύπτει με σαφήνεια τι ακριβώς περιλαμβάνουν οι τρεις «Μεταβατικές Μονάδες Διαχείρισης» που αναφέρονται στο έργο, καθώς και ποιο είναι το κόστος λειτουργίας και συντήρησής τους, με αποτέλεσμα η Επιτροπή να αμφισβητεί την καταλληλότητά τους.
▶ Δεν υπάρχει ανάλυση εναλλακτικών επιλογών.
▶ Δεν παρέχονται λεπτομερείς τεχνικοί και χρηματοοικονομικοί υπολογισμοί με επεξηγήσεις των στρατηγικών επιλογών συγκεντρωτικής –έναντι της αποκεντρωμένης– διαχείρισης απορριμμάτων, με συνέπεια «να μην μπορεί να επιβεβαιωθεί ότι επελέγη η βέλτιστη στρατηγική επιλογή».
● Κρίνεται «υπερ-αισιόδοξη» η υπόθεση της Περιφέρειας Πελοποννήσου ότι το 15% των σύμμεικτων απορριμμάτων θα ανακτάται προς ανακύκλωση από τις Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων. Σε όλη την Ευρώπη, στις αντίστοιχες Μονάδες παρατηρούνται χαμηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης, καθώς τα προς επαναχρησιμοποίηση υλικά που προέρχονται από σύμμεικτα απορρίμματα είναι «μολυσμένα», δεν μπορούν να ανακυκλωθούν και τελικά καταλήγουν στις χωματερές.
▶ Προβλέπεται ότι το παραγόμενο κομπόστ θα καταλήξει να θαφτεί –και όχι να χρησιμοποιηθεί ως εδαφοβελτιωτικό– λόγω «υψηλού επιπέδου προσμείξεων», καθώς θα προέρχεται από σύμμεικτα απορρίμματα και επομένως θα έχει χαμηλή ποιότητα.
● Εντοπίζονται αναντιστοιχίες στο ποσό της εθνικής δαπάνης. Σύμφωνα με το έγγραφο, «υποτίθεται ότι η Περιφέρεια της Πελοποννήσου θα συνεισφέρει το ποσό των 66.529.154,19 ευρώ, συμπεριλαμβανομένης της επιχορήγησης της Ε.Ε.», όμως στο αίτημα χρηματοδότησης «το ποσό είναι διαφορετικό» και συγκεκριμένα η δημόσια συνεισφορά αναφέρεται σε 63.861.257 ευρώ.
«Η τεκμηρίωση δεν εξηγεί τον τρόπο υπολογισμού του επιπέδου των επιλέξιμων δαπανών, της δημόσιας συνεισφοράς και της επιχορήγησης της Ε.Ε. Δεν είναι επίσης σαφές, εάν το ποσό της δημόσιας συνεισφοράς ήταν γνωστό στο στάδιο του διαγωνισμού ή/και το επίπεδο της αιτήσεως επιχορήγησης αποτελούσε ένα από τα κριτήρια επιλογής του ιδιωτικού εταίρου», αναφέρεται στο ευρωπαϊκό έγγραφο.
Με βάση τα παραπάνω, δημιουργούνται απορίες για το πώς είναι δυνατόν να εστάλη στις Βρυξέλλες ένα αίτημα χρηματοδότησης που στερείται στοιχειώδους τεκμηρίωσης, όπως προκύπτει από την απάντηση της Κομισιόν. Μάλιστα, προκύπτει ότι στο ελληνικό αίτημα υποδηλώθηκε ως «κύριο οικονομικό όφελος» του έργου ο ισχυρισμός ότι θα αυξηθεί η αξία των ακινήτων στις περιοχές όπου θα χωροθετηθούν Μονάδες. Αλλά και για αυτό «δεν υπάρχει αιτιολόγηση», παρατηρεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
«Στον αέρα» κι άλλα έργα
Το μείζον, όμως, είναι η ξεκάθαρη επισήμανση της Κομισιόν ότι θα συγχρηματοδοτήσει μόνο «ασφαλή έργα», δηλαδή όσα μεριμνούν για συλλογή απορριμμάτων με πέντε διακριτά «ρεύματα» (χαρτί, γυαλί, πλαστικό, μέταλλο, βιολογικά απόβλητα) «όπως καθορίζεται από το ελληνικό εθνικό σχέδιο» που «πρέπει να πραγματοποιηθεί χωρίς καθυστέρηση».
«Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για όλους τους δήμους και τις περιφέρειες» όπου σχεδιάζονται Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων, τονίζεται στο έγγραφο. Πρόκειται για μια αναφορά που, σύμφωνα με εκτιμήσεις πηγών με γνώση του τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων, «ακουμπά» συνολικά 15 από τα 17 εν εξελίξει έργα στη χώρα.
Η «Εφ.Συν.» ζήτησε το σχόλιο του γενικού γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων στο υπουργείο Περιβάλλοντος, Μ. Γραφάκου, για την επιστολή της Κομισιόν. Διαφώνησε με την άποψή μας ότι το έγγραφο έχει χαρακτηριστικά «βόμβας», συμφώνησε όμως ότι το περιεχόμενό του είναι σοβαρό. Σύμφωνα με τον ίδιο «είναι μια πρώτη προειδοποίηση ότι πρέπει να αλλάξουμε ρότα. Μας απασχολεί αυτή η επιστολή.
Είναι προφανές ότι το έργο αυτό (σ.σ. ΣΔΙΤ Πελοποννήσου), όπως και όλα τα έργα, είτε συγχρηματοδοτηθούν από την Ε.Ε., είτε όχι, πρέπει να συμβαδίζουν με τις κοινοτικές οδηγίες βάσει των οποίων έχει σχεδιαστεί το εθνικό σχέδιο». Ο κ. Γραφάκος δηλώνει καθησυχαστικός. «Δεν ανησυχούμε, είναι κάτι που θα το αντιμετωπίσουμε γιατί αυτό πρέπει να κάνουμε», αναφέρει και δηλώνει βέβαιος ότι το ΣΔΙΤ Πελοποννήσου «θα προχωρήσει με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση» και όλα τα έργα «όχι μόνο αυτό» θα ανταποκριθούν στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις.
Οι ελληνικές υπηρεσίες έχουν περιθώριο να απαντήσουν στις ευρωπαϊκές αρχές, συμπληρώνοντας τα απαιτούμενα στοιχεία για το ΣΔΙΤ Πελοποννήσου, μέχρι τις 15 Αυγούστου. Είναι εφικτό, όχι απλά να καλυφθούν τα κενά που επισημαίνει η Κομισιόν, αλλά και να αλλάξει διαμετρικά το «πνεύμα» του συγκεκριμένου ΣΔΙΤ, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα; Μέχρι να γίνει αυτό «διακόπτεται η προθεσμία για την έγκριση του μεγάλου έργου», έχει ξεκαθαρίσει η Κομισιόν.
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
