Το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή πραγματοποίησε την Παρασκευή (7/10) εκδήλωση με θέμα «Υποκλοπές | Spyware και Κρίση του Κράτους Δικαίου», στην οποία συμμετείχαν ο Bill Marczak, Senior Research Fellow στο Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο, η Δρ. Αικατερίνα Παπανικολάου, Δικηγόρος – Μέλος στην Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ), ο Αριστείδης Χατζής, Καθηγητής Θεωρίας των Θεσμών στο ΕΚΠΑ – Διευθυντής Ερευνών στο ΚΕΦίΜ, ο Δημήτρης Χριστόπουλος, Καθηγητής Πολιτειολογίας Παντείου – Μέλος της πρωτοβουλίας Δημοκρατία Ώρα 0 και η Ειρήνη Γαϊτάνου, Υπεύθυνη Στρατηγικής και Αντικτύπου του Eteron.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με την ομιλία του Bill Marczak, ο οποίος βρίσκεται στην Αθήνα ως προσκεκλημένος του Eteron και είναι από τους κορυφαίους αναλυτές κακόβουλων λογισμικών στον κόσμο και ένας από τους ερευνητές του Citizen Lab που εντόπισαν τα spywares Pegasus και Predator. Στην τοποθέτησή του, ο ειδικός σε θέματα κυβερνοασφάλειας αναφέρθηκε στην «ανίχνευση του “μη ανιχνεύσιμου“». Εξήγησε δηλαδή, πώς οι τεχνολόγοι δημοσίου ενδιαφέροντος εντοπίζουν το spyware σε όλο τον κόσμο και περιέγραψε τον τρόπο που το Citizen Lab ανακάλυψε αρχικά το spyware της Cytrox “Predator” στην Αίγυπτο, στη συνέχεια το εντόπισε σε οκτώ χώρες σε όλο τον κόσμο και τελικά ανέπτυξε τεχνικές αποδείξεις για την κατάχρησή του στην Ελλάδα.
«Η βιομηχανία μισθοφορικών spyware πουλά ισχυρά εργαλεία hacking και παρακολούθησης σε κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Μολονότι η βιομηχανία – εταιρείες όπως η Cytrox/Intelexa, η NSO Group και άλλες – υποστηρίζει ότι οι επιδιωκόμενοι στόχοι αυτής της παρακολούθησης είναι τρομοκράτες και εγκληματίες, οι πελάτες τους συχνά επιλέγουν να κατασκοπεύουν την κοινωνία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων και δικηγόρων, καθώς και πολιτικά μέλη της αντιπολίτευσης,» είπε, μεταξύ άλλων ο Bill Marczak, επισημαίνοντας ότι «αυτή η παρακολούθηση μπορεί να υπονομεύσει τους πυλώνες μιας ελεύθερης κοινωνίας και μερικές φορές να οδηγήσει σε πραγματικές βλάβες ενάντια στους στόχους αυτής της επιτήρησης».
Ο ίδιος, αναφερόμενος στη δύναμη αυτού του τύπου τεχνικών αποδεικτικών στοιχείων και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην έρευνά τους ομάδες τεχνολογίας δημοσίου συμφέροντος, έστειλε το δικό του μήνυμα, λέγοντας: «Ακούμε συχνά να λένε “εγώ δεν έχω κάτι να κρύψω, γιατί να με νοιάζουν οι παρακολουθήσεις;”. Τους απαντώ πως είναι θέμα δημοκρατίας. Στην Ελλάδα στόχοι ήταν δημοσιογράφοι και πολιτικοί της αντιπολίτευσης. Αυτό σημαίνει ότι η δημοκρατία υπονομεύεται, παύει να λειτουργεί και όλοι θα πληρώσουμε το τίμημα».
Στο Στρογγυλό Τραπέζι που ακολούθησε η δρ. Αικατερίνα Παπανικολάου ανέφερε ότι «η σημασία της υπόθεσης των υποκλοπών, αυτονοήτως και κατηγορηματικά θα έπρεπε να αφορά τους πολίτες και την κοινωνία των πολιτών» και επισήμανε ότι «το δικαίωμα στο απόρρητο των επικοινωνιών είναι προϋπόθεση για την άσκηση και των υπόλοιπων δικαιωμάτων μας. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ταυτίζεται με τον πυρήνα της δημοκρατίας». Η ίδια, με αφορμή την εμπειρία των τελευταίων μηνών στην Ελλάδα, αναφέρθηκε και στις βελτιώσεις που πρέπει να γίνουν στο κανονιστικό πλαίσιο όσον αφορά στην άρση του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας, εστιάζοντας ειδικά στην ανάγκη νομοθετικού προσδιορισμού του όρου (σ.σ. διάρκεια, αιτιολογία, μη κατάργηση δικαιώματος γνωστοποίησης). «Επείγει η ποιότητα της δημοκρατίας» πρόσθεσε η δικηγόρος – μέλος στην ΑΔΑΕ.
Ο Αριστείδης Χατζής, αναφερόμενος στην υπόθεση των υποκλοπών, υποστήριξε πως «είναι στη φύση της κρατικής εξουσίας να φέρεται με αυτόν τον τρόπο, θα μπει στον πειρασμό, προφανώς και θα παραβιάσει». Το ερώτημα, κατά τον ίδιο, «είναι τι παραπάνω προσφέρει η φιλελεύθερη δημοκρατία για να έχουμε ως πολίτες τη δυνατότητα να αμυνόμαστε σ’ αυτήν την παθογένεια;» και επ’ αυτού ο καθηγητής Θεωρίας των Θεσμών στο ΕΚΠΑ – διευθυντής ερευνών στο ΚΕΦίΜ απάντησε ότι υπάρχουν αρκετά εργαλεία. «Το λάθος που κάνουμε είναι να εμπιστευόμαστε περισσότερο τις εξουσίες στις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Οι πρακτικές μοιάζουν, η εμπιστοσύνη είναι πιο μεγάλη» είπε. Υπογράμμισε ωστόσο, ότι ο ίδιος σε καμία περίπτωση δεν ασπάζεται απόψεις ότι η Ελλάδα σταμάτησε να είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία. «Δεν πρέπει να κάνουμε συμψηφισμούς. Ως ενεργοί πολίτες θα πρέπει να είμαστε διαρκώς σε εγρήγορση, ιδιαίτερα απέναντι σε εκείνους που είναι υπεράνω υποψίας» πρόσθεσε ο κ.Χατζής.
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος επισήμανε ότι «η υπόθεση των υποκλοπών είναι τραύμα για τη δημοκρατία γιατί στη δημοκρατία δεν νοείται ένας σημαντικός όγκος πληροφοριών να είναι από όλους απροσπέλαστος. Δεν γίνεται να μην ξέρει κανείς τι γίνεται.». Ο καθηγητής Πολιτειολογίας Παντείου – μέλος της πρωτοβουλίας Δημοκρατία Ώρα 0 υποστήριξε ότι «αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα είναι φοβερό και τραυματικό και το χρεώνεται μία κυβέρνηση που έφερε το παρακράτος στο Μαξίμου» και πρόσθεσε: «Το Σύνταγμα λέει ότι το απολύτως απαραβίαστο μπορεί να παραβιαστεί και για λόγους εθνικής ασφάλειας. Σε ένα κράτος που έχει την ιστορία του ελληνικού, αυτό πρέπει στοιχειωδώς να οριστεί. Όμως, αυτό δεν γίνεται και βλέπουμε μέσα στο σακούλι της εθνικής ασφάλειας να χωρούν τα πάντα».
Η Ειρήνη Γαϊτάνου παρουσίασε το νέο project του Eteron με τίτλο Απόρρητο | Υποκλοπές – Προσωπικά Δεδομένα – Δημοκρατία, τα πρώτα υλικά του που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα, και το ερευνητικό υλικό που δουλεύει το Eteron και θα δημοσιευτεί το επόμενο διάστημα, γύρω από το απόρρητο των επικοινωνιών. Τόνισε τον στόχο της ανάδειξης της σημασίας του κράτους δικαίου, ως βασικού πυλώνα της δημοκρατίας, και ώστε να μπορεί να λάβει χώρα ένας δημόσιος διάλογος σε ζητήματα που αφορούν τη ζωή των πολιτών με όρους ισότητας, διαφάνειας και λογοδοσίας. Υπογράμμισε ακόμη ότι «στην πραγματικότητα και στην ολότητά της, η πολιτική έχει στρατηγική διάσταση, αφορά άμεσα τα καθημερινά κοινωνικά ζητήματα, τα καθημερινά προβλήματα των πολιτών. Τα “δημοκρατικά ιδεώδη” δεν είναι αφηρημένα, ούτε βέβαια σε αντίθεση με την υλική πραγματικότητα. Το δημοκρατικό ζήτημα είναι αναπόσπαστο τμήμα της υλικής ζωής. Με αυτή την έννοια, και στην πολιτική ως διακριτή σφαίρα, έχει μέγιστη σημασία ο κοινωνικός έλεγχος πάνω στις διαφορετικές σφαίρες εξουσίας. Ο κοινωνικός έλεγχος προϋποθέτει φυσικά την πρόσβαση σε ελεύθερη και πλήρη πληροφόρηση. Η συρρίκνωση αυτού του κοινωνικού ελέγχου είναι που γεννά κοινωνίες αυταρχικές. Εκεί που τελικά διακυβεύονται και χειροτερεύουν οι καθημερινοί όροι ζωής των πολιτών».
