Όλα είναι έτοιμα για να ξεκινήσει η συνεδρίαση της Βουλής. Είναι Δευτέρα, 26 Ιανουαρίου 1931, ώρα τέσσερις και μισή το απόγευμα. Υπάρχει, όμως, ένα… μικρό πρόβλημα. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Ελευθέριος Βενιζέλος, και σχεδόν το μισό Υπουργικό Συμβούλιο απουσιάζουν από τα έδρανά τους. Ο λόγος είναι σοβαρός, καθώς βρίσκονται όλοι στα σπίτια τους κρεβατωμένοι με γρίπη που ο ένας προφανώς κόλλησε από τον άλλον κατά τη διάρκεια των συσκέψεων και των επαφών τους με τον κόσμο.
«Ο πρόεδρος της κυβερνήσεως ασθενών παρακαλεί όπως ο ορισθείσα πολιτική συζήτησις αναβληθή διά την προσεχή ημέραν κοινοβουλευτικού ελέγχου», επισημαίνει χαρακτηριστικά ο προεδρεύων της συνεδρίασης στην Ολομέλεια που τότε επιτελούσε ακόμη το έργο της στο κτίριο της Παλαιάς Βουλής, επί της οδού Σταδίου.
Έκλεισαν σχολεία και θέατρα
Κορονοϊός μπορεί να μην υπήρχε, ωστόσο και η κοινή γρίπη έκανε μια χαρά τη «δουλειά» της, με τα κρούσματα να πολλαπλασιάζονται μέρα με την ημέρα κάτι που είχε ως αποτέλεσμα η κυβέρνηση να πάρει δραστικά μέτρα, κλείνοντας όλα τα σχολεία Αθηνών, Πειραιώς και περιχώρων, θέατρα και κινηματογράφους, παροτρύνοντας το κοινό να αποφεύγει το συνωστισμό και θέτοντας τις υγειονομικές υπηρεσίες σε συνεχή επαγρύπνηση. Περίπου δηλαδή ό,τι συμβαίνει και σήμερα.
Πάντως, αξιοσημείωτο είναι ότι τα ληφθέντα πριν από έναν αιώνα μέτρα ήταν παρόμοια με τα σημερινά.
Ομως, η κυβέρνηση Βενιζέλου είχε λάβει και ορισμένα μέτρα που έλειψαν τη σημερινή εποχή, όπως είναι:
Η πύκνωση των δρομολογίων στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο Αθηνών-Πειραιώς και η αναδιάρθρωση των γραμμών του τραμ για την αποφυγή συνωστισμού. Η απαγόρευση να γίνουν μειώσεις μισθών στα εργοστάσια, όπου εφαρμόστηκε εκ περιτροπής εργασία.
Οι δομές Υγείας
Η ενίσχυση των δομών Υγείας τόσο του στρατού, λόγω των αυξημένων αναγκών εξαιτίας της επιστράτευσης, όσο και των πολιτών, οι οποίες ανήκαν κατά κύριο λόγο στην αρμοδιότητα των δήμων.
Ειδικά, οι Δήμοι Αθήνας και Πειραιά είχαν ενεργό ρόλο σε όλο τον σχεδιασμό και εκτός από τα θέματα Υγείας αρμοδιότητάς τους, ενισχύθηκαν με μέσα για περισσότερη καθαριότητα αλλά και για απολυμάνσεις, που τότε γίνονταν με το ασβέστωμα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απόφαση του τότε δημάρχου Αθηναίων Σπύρου Πάτση να συστήσει σε κάθε συνοικία επιτροπή από έναν γιατρό και τρεις πολίτες για την πρόταση μέτρων για τη συνοικία.
Και καθώς αναπόφευκτα γίνονται συγκρίσεις με τη σημερινή πανδημία του κορονοϊού, αφού και τότε δεν υπήρχε φάρμακο για την αντιμετώπισή της, πρέπει να σημειωθεί ότι εκείνα τα χρόνια η μάχη ήταν ακόμα δυσκολότερη. Ο πληθυσμός, μετά τον τετραετή «μεγάλο πόλεμο», ήταν εξασθενημένος από κακουχίες, παλιές αρρώστιες ή τραύματα και έλλειψη ποιοτικής διατροφής, ενώ και η επιστημονική κοινότητα δεν είχε τα σημερινά εφόδια.
Στη χώρα μας οι ελλείψεις σε βασικά είδη διατροφής ήταν πολύ μεγάλες, ενώ έλλειψη παρατηρήθηκε κυρίως στην επαρχία σε κινίνο, το μόνο αποδεκτό φάρμακο για ανακούφιση των πασχόντων.
Γι’ αυτό η κυβέρνηση του Βενιζέλου από τα πρώτα μέτρα που πήρε ήταν η παραγγελία στο εξωτερικό ποσοτήτων κινίνου, αλλά και η διάθεση περισσότερων τροφίμων στον στρατό για τη βελτίωση του συσσιτίου όπως και στα νοσοκομεία.
Επίσης, ζητήθηκε από το υπουργείο Επισιτισμού, που είχε τον έλεγχο των διαθέσιμων τροφίμων (σ.σ.: να θυμίσουμε ότι ήμασταν σε εμπόλεμη περίοδο) «ίνα προβαίνη εις διανομήν μεγαλυτέρων ποσοτήτων των υπ’ αυτού διανεμομένων τροφίμων προς βελτίωσιν της διαίτης του Λαού».
Σε αυτές τις συνθήκες, η «ισπανική γρίπη» θεωρείται ότι προκάλεσε περισσότερα θύματα (υπολογίζεται ότι κυμάνθηκαν από 20 έως 50 εκατ. ανθρώπους) απ’ όσα είχε ο πόλεμος, στον οποίο έχασαν τη ζωή τους περίπου 23 εκατομμύρια άνθρωποι (8,5 εκατ. στρατευμένοι και 14,5 εκατ. άμαχοι).
Στην Ελλάδα φαίνεται ότι σε γενικές γραμμές η γρίπη ήταν ηπιότερη, αλλά ο ακριβής αριθμός των θυμάτων δεν έχει προσδιοριστεί, επειδή δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για τις αιτίες θανάτου στη χώρα πριν από το 1921.
Από μεταγενέστερες έρευνες φαίνεται ότι στην Αθήνα πέθαναν 1.668 άνθρωποι, στη Θεσσαλονίκη 5.284 και στη Δυτική Μακεδονία 4.336. Ομως, ο αριθμός μπορεί να είναι μεγαλύτερος σε πολλές περιοχές διότι εκτός των Αθηνών, δεν είναι γνωστό πόσοι στρατεύσιμοι πέθαναν από γρίπη, καθώς στον στρατό υπήρχαν πολλά θύματα.
Πολλοί θάνατοι σημειώθηκαν επίσης στην Πάτρα, στα Γρεβενά, στα Τρίκαλα και σε άλλα μέρη της χώρας.
Κηδείες και τη νύχτα
Στην Αθήνα η κατάσταση έγινε τόσο «εκρηκτική», που ο δήμος αναγκάστηκε να επεκτείνει τα όρια του νεκροταφείου (τότε υπήρχε μόνο το Α’ Νεκροταφείο) προς τα νότια και τα ανατολικά, ενώ τότε αποφασίστηκε να γίνονται κηδείες και τη νύχτα!
Ακόμα, ως μέτρο προστασίας αποφασίστηκε η ταφή να γίνεται με κλειστά φέρετρα.
Η γρίπη οδήγησε τον Βενιζέλο στον θάνατο
Ο 67χρονος πρωθυπουργός φοβόταν περισσότερο απ’ όλους, καθώς προσβαλλόταν για πολλοστή φορά από τον ιό. Σχεδόν κάθε χειμώνα από το 1925 και μετά τον ταλαιπωρούν αυτές οι απεχθείς ασθένειες της οικογένειας των ορθοβλεννοϊών, κάτι που ανησυχούσε και τους γιατρούς του. Άλλωστε, ήταν και μια από τις αιτίες που πέθανε τον Μάρτιο του 1936. Όλα ξεκίνησαν από μια γρίπη που δεν την πρόσεξε όπως έπρεπε, η οποία εξελίχθηκε σε πνευμονία με αρκετές παρενέργειες στη συνέχεια και τραγική κατάληξη ήταν η εγκεφαλική συμφόρηση ενώ βρισκόταν στο Παρίσι.
Συσκέψεις κατ’ οίκον
Οπότε, όταν άρπαξε τη γρίπη αρχές του 1931 μαζί με χιλιάδες άλλους Έλληνες, φρόντισε να παραμείνει στην οικία του και να συνεννοείται με τους συνεργάτες του από απόσταση. «Ο κ. Πρωθυπουργός παρέμεινε και χθες κλινήρης πυρέσσων ελαφρώς. Ο κ. Βενιζέλος εδέχθη εις συνεργασίαν μόνο τον υπουργόν της Πρόνοιας κ. Ιασωνίδην επί διαφόρων ζητημάτων αφορώντων την Μακεδονίαν. Ο κ. Ιασωνίδης ανεχώρησε χθες την εσπέραν εις Θεσσαλονίκην», διαβάζουμε στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» της 27ης Ιανουαρίου 1931.
Κρεβατωμένη η μισή κυβέρνηση
Κρεβατωμένοι με πυρετό πάντως ήταν επίσης, μεταξύ άλλων, ο Πρόεδρος της Βουλής, Ιωάννης Τσιριμώκος (πατέρας του βραχύβιου πρωθυπουργού Ηλία Τσιριμώκου), ο υπουργός Συγκοινωνιών, Δημήτριος Δίγκας, ο υπουργός Εσωτερικών, Βύρων Καραπαναγιώτης, ο υπουργός Ναυτικών, Περικλής Αργυρόπουλος, μια σειρά από υφυπουργούς και αρκετοί περισσότεροι βουλευτές. Από τον Τύπο της εποχής μαθαίνουμε ότι εκείνες τις ημέρες «ελαφρώς εκ γρίππης είνε και ο ναύαρχος Κουντουριώτης».
Ο πρώην αντιβασιλέας, πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και κυβερνήτης του καταδρομικού «Γ. Αβέρωφ», Παύλος Κουντουριώτης, ήταν κατά των φαρμάκων. Πίστευε ότι η μητέρα φύση θα γιατρέψει την ίωση μόνη της, οπότε απλώς παρέμενε σπίτι και περίμενε να περάσουν οι μέρες, ώστε να κάνει τον κύκλο της η ασθένεια και να μπορέσει να επανέλθει στις υποχρεώσεις του.
«Εσείς δεν έχετε… γριπίτσα;»
Το πιο απολαυστικό κείμενο, πάντως, για την κατάσταση που επικρατούσε εκείνες τις ημέρες με την ίωση, ήταν αυτό που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» της 24ης Ιανουαρίου 1931, υπογεγραμμένο από έναν «Φορτούνιο», υπό τον τίτλο «Γριππίτσα». Διαβάζουμε (με την ορθογραφία της εποχής): «Δεν έχετε; Ούτε καν ελαφριά; Ούτε όση για να φέρνετε μόλις το μαντηλάκι στη μυτίτσα, κάθε δέκα λεπτά έστω, κλείνοντας τα μάτια με ύφος κουρασμένο; Ε, μα τότε, κυρία, δεσποινίς, δεν είσθε διόλου της μόδας! Μια κυρία καθώς πρέπει αυτή τη στιγμή πρέπει να είνε τουλάχιστον συναχωμένη. Υπάρχουν αρρώστειες της μόδας, όπως και καπέλλα, φούστες και τσαντάκια, που μια κυρία, σεβόμενη τον εαυτό της, πρέπει να της περάση, όταν έρχεται η «σαιζόν». Απ’ αυτές είναι η γρίππη. Η τύχη της είνε από της πιο περίεργες. Άλλοτε τη λέγανε “ιμφουέντζα”».
Πληροφορίες από: Newsbeast και Εφημερίδα των Συντακτών
