Ανασφάλεια και διακρίσεις βιώνουν οι ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες στην Ελλάδα

Η ασαφής πληροφόρηση κατά την υποβολή και εξέταση του αιτήματος ασύλου τους, η επισφαλής στέγαση, οι διακρίσεις κατά την πρόσβαση στην εργασία ή στις δημόσιες υπηρεσίες και οι επιθέσεις από ομοεθνείς τους, συγκαταλέγονται στα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΛΟΑΤΚΙ αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες κατά την παραμονή τους στην Ελλάδα.

Αυτά προκύπτουν από έρευνα που διεξήγε το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ) σε ΛΟΑΤΚΙ αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, αλλά και σε επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή μαζί τους. Πρόκειται για την πρώτη έρευνα που πραγματοποιείται για τους ΛΟΑΤΚΙ αιτούντες διεθνή προστασία και αναγνωρισμένους πρόσφυγες.

Την έρευνα παρουσίασε σε διαδικτυακή εκδήλωση, η πρόεδρος του ΣΥΔ, Μαρίνα Γαλανού, η οποία ανέφερε ότι οι ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες είναι μια ομάδα ανθρώπων «πολλαπλά στιγματισμένη και συχνά αόρατη». Αυτή η αορατότητα αποτυπώνεται και στα περιορισμένα στοιχεία καταγγελιών για ρατσιστική βία κατά ΛΟΑΤΚΙ προσφύγων και μεταναστών. Όπως επισήμανε στην ίδια εκδήλωση η βοηθός συντονίστρια του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, Γαρυφαλλιά Αναστασοπούλου, από το 2014, οπότε το Δίκτυο κατέγραψε το πρώτο περιστατικό κατά ΛΟΑΤΚΙ αλλοδαπού, μέχρι το 2020, οι καταγραφές για την ομάδα αυτή, δεν ξεπερνά το 8% του συνόλου των καταγραφών περιστατικών ρατσιστικής βίας.

Στην έρευνα συμμετείχαν 17 αιτούντες άσυλο ή αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, που υπέβαλαν αίτημα για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου (δέκα για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και επτά για λόγους ταυτότητας φύλου). Οι ερωτήσεις που τους έγιναν ήταν κοινές και αφορούσαν τους λόγους φυγής τους από τις πατρίδες τους, το διάστημα παραμονής τους στην Τουρκία, καθώς και τη ζωή τους από τη στιγμή που εισήλθαν στην Ελλάδα, εάν αντιμετώπισαν προβλήματα εξαιτίας της ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητάς τους, εάν ενημερώθηκαν επαρκώς για τα δικαιώματά τους και ποιες είναι οι συνθήκες διαμονής τους.

Αναφερόμενοι στους λόγους που τους ανάγκασαν να φύγουν από τις χώρες καταγωγής τους, οι συμμετέχοντες μίλησαν για διώξεις, βιασμούς και έντονες κακοποιήσεις που οφείλονταν στον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου τους. Τρανς πρόσφυγας περιέγραψε μεταξύ άλλων, ότι «με απειλούσαν τα αδέλφια μου ότι θα με σκοτώσουν αν δεν γίνω ‘φυσιολογικός’. Μου φώναζαν συνέχεια, με έβριζαν και με χτυπούσαν». Παρόμοια ήταν και η περιγραφή γκέι πρόσφυγα: «Τα αδέρφια μου με χτυπούσαν συνέχεια. Μέχρι και το χέρι μου έσπασαν και μου είχαν πει ότι θα με σκοτώσουν αν δεν αλλάξω. Με πάντρεψαν με το ζόρι με μία άλλη γυναίκα. Το έσκασα και έφυγα από το σπίτι μου».

Σχετικά με την περίοδο παραμονής τους στην Τουρκία, οι συμμετέχοντες ανέφεραν μια ευρεία γκάμα περιστατικών κακοποίησης. Όλα τα πρόσωπα δήλωσαν ότι τα ποσά που πλήρωσαν για να έρθουν από την Τουρκία στη χώρα μας, ήταν ανάμεσα στα 1.000 και 2.000 ευρώ.

Σε ερώτημα για το εάν αισθάνθηκαν ασφάλεια με τη διερμηνεία κατά την καταγραφή του αιτήματός τους, ένα πρόσωπο που συμμετείχε στην έρευνα ανέφερε ότι «ήταν ένας χώρος πολύ μικρός και πέρα από εμένα ήταν και άλλα τέσσερα-πέντε άτομα ομοεθνείς μου. Μας είχαν όλους μαζί. Πώς να μιλούσα ανοιχτά αφού με άκουγαν; Φοβόμουν μην μου κάνουν κακό οι ομοεθνείς μου αν άκουγαν κάτι για μένα». Σχετικά με το εάν δήλωσαν την ταυτότητά τους κατά την καταγραφή, οι 14 απάντησαν αρνητικά και μόνο τρεις θετικά.

Σε σχέση με τη διαδικασία της συνέντευξης, μόνο πέντε εξ αυτών δήλωσαν ότι ένιωσαν άνετα και ασφαλείς, ενώ όλα τα συμμετέχοντα πρόσωπα συμφώνησαν στη διαπίστωση ότι είναι απολύτως αναγκαία η παράσταση εμπειρογνώμονα οργάνωσης στη διαδικασία, λόγω της ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητάς τους.

Σε ερώτηση για τη στέγασή τους, εννιά από τους πρόσφυγες αναφέρθηκαν σε συνθήκες αστεγίας και όλοι περιέγραψαν την καταλυτική συμβολή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και ιδιαίτερα των ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων, τόσο στην εύρεση στέγης, όσο και στην καθοδήγηση για το αίτημα ασύλου τους και τη διαδικασία της συνέντευξής τους. Όπως σημειώνει το ΣΥΔ στην έρευνά του, όσον αφορά στους τρανς πρόσφυγες, δεν στεγάστηκαν όλες οι τρανς γυναίκες με πρόσωπα του ίδιου φύλου, με αποτέλεσμα σε δύο εξ αυτών να υπάρξουν κρούσματα σεξουαλικής παρενόχλησης.

Σε ερώτηση προς τα τρανς πρόσωπα για την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υγείας και ιδίως φυλομετάβασης, κανένα δεν μπόρεσε να έχει πρόσβαση, παρόλο που, όπως διευκρινίζει το ΣΥΔ, «όλοι οι διεθνείς οργανισμοί παροτρύνουν τα κράτη ειδικά για τα τρανς πρόσωπα να φροντίζουν να έχουν πρόσβαση σε διαδικασίες φυλομετάβασης». Την απουσία πρόσβασης σε κοινωνικό λειτουργό ή υποστήριξης για την κοινωνική τους ένταξη, ανέδειξαν όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα, ενώ σε τρεις περιπτώσεις αναφέρθηκαν σε αρνητική αντιμετώπιση από κοινωνικούς λειτουργούς στη βάση της ταυτότητας φύλου τους. Εξάλλου, η πλειοψηφία δήλωσε αποκλεισμό από την εργασία, εκτός από δύο πρόσωπα που εργάζονται ως διερμηνέας και ως σερβιτόρος. Επίσης, μόλις τρία άτομα μπόρεσαν να μπουν σε μαθήματα εκμάθησης της ελληνικής και ένα άτομο κατάφερε να κάνει αίτημα εισαγωγής σε σχολή πρακτικής.

Αναφορικά με το κατά πόσο νιώθουν ασφαλείς πλέον με βάση την ταυτότητά τους, οι επτά απάντησαν ότι νιώθουν ασφαλείς, οι έξι όχι και τόσο ασφαλείς, και οι τέσσερις ότι νιώθουν έντονο φόβο.

Συνεντεύξεις με επαγγελματίες

Μέρος της έρευνας ήταν και οι συνεντεύξεις με πέντε επαγγελματίες, που είχαν με ενεργό τρόπο ενασχόληση σε θέματα διεθνούς προστασίας για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού, έκφρασης ή ταυτότητας φύλου. Συγκεκριμένα συμμετείχαν χειριστής υποθέσεων ασύλου, διοικητικό προσωπικό της Υπηρεσίας Ασύλου, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, λειτουργός υγείας και νομικός που έχει χειριστεί τέτοιες υποθέσεις. Οι τρεις από τους πέντε ανέφεραν δυσκολία και διστακτικότητα των αιτούντων στην αποκάλυψη της ταυτότητας και επομένως του πραγματικού λόγου για τον οποίο αιτούνται διεθνή προστασία, ενώ εκ μέρους της Υπηρεσίας Ασύλου εντοπίζεται ότι τα ΛΟΑΤΚΙ πρόσωπα μιλούν ελεύθερα για την ταυτότητά τους, μόνο εάν αισθανθούν ότι βρίσκονται σε προστατευμένο περιβάλλον και ο χειριστής οικοδομήσει σχέσεις εμπιστοσύνης και εχεμύθειας.

Οι επαγγελματίες συμφώνησαν ότι χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και ευαισθησία στο χειρισμό των υποθέσεων ΛΟΑΤΚΙ αιτούντων ή αναγνωρισμένων προσφύγων για να αποτραπεί το ενδεχόμενο επανατραυματισμού τους και υπογράμμισαν το αίσθημα εμπιστοσύνης που πρέπει να αναπτύσσεται εκ μέρους του επαγγελματία και της αναγκαιότητας εκπαίδευσης του προσωπικού.

Και οι πέντε επαγγελματίες δήλωσαν ότι σε όλες τις περιπτώσεις ΛΟΑΤΚΙ προσφύγων, έχουν συναντήσει έντονα χαρακτηριστικά μετατραυματικού στρες. Όπως περιέγραψε ο λειτουργός υγείας, στα συμπτώματα μετατραυματικών εμπειριών συγκαταλέγονται εφιάλτες, κατάθλιψη, αισθήματα ενοχής και ντροπής, απώλεια αυτοεκτίμησης, διαταραχές ύπνου, ευερεθιστότητα, ξεσπάσματα θυμού, συγχυτικές καταστάσεις, ακόμα και αυτοκτονικές και αυτοκαταστροφικές τάσεις.

Ο ίδιος περιέγραψε ότι όλοι οι ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες που ήρθαν σε επαφή μαζί του, ανέφεραν λεκτική, συναισθηματική ή σωματική βία από τις ελληνικές αρχές στον τόπο υποδοχής τους, ενώ ο νομικός επισήμανε ότι δεν προστατεύτηκαν επαρκώς από ομοφοβικές ή τρανσφοβικές επιθέσεις στα καμπς από άλλους πρόσφυγες. Το πρόσωπο που συμμετείχε εκ μέρους της Ύπατης Αρμοστείας έκανε λόγο για εμπειρίες κακομεταχείρισης από τις ελληνικές αρχές ή από δημόσιους υπαλλήλους. Τέλος, και τα πέντε ερωτώμενα πρόσωπα επιβεβαίωσαν την ομοφοβική και τρανσφοβική μεταχείριση από άλλους πρόσφυγες.

Στις προτάσεις που διατύπωσε η πρόεδρος του ΣΥΔ συγκαταλέγονται η αντιμετώπιση των αιτούντων κατά την υποδοχή με σεβασμό στον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα ή τα χαρακτηριστικά φύλου, η ενημέρωση όλων των αιτούντων για τα δικαιώματά τους, η πρόβλεψη ώστε κατά την αναμονή στα γραφεία ασύλου όσα πρόσωπα έχουν δηλώσει ότι αιτούνται διεθνή προστασία για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου να αναμένουν σε ειδικούς χώρους ώστε να αποφεύγονται τυχόν παρενοχλήσεις, η διαρκής εκπαίδευση του προσωπικού που έρχεται σε επαφή με ΛΟΑΤΚΙ αιτούντες, η δυνατότητα παράστασης εμπειρογνώμονα από την ΛΟΑΤΚΙ κοινωνία των πολιτών στις συνεντεύξεις ασύλου και η εξατομικευμένη εξέταση κάθε υπόθεσης ακόμα και για άτομα από ασφαλείς χώρες. Επίσης, η κράτηση όσων ΛΟΑΤΚΙ προσφύγων κρίνεται αναγκαία να μην γίνεται με ομοεθνείς και στην περίπτωση των τρανς να γίνεται μόνο με πρόσωπα της ίδιας ταυτότητας φύλου. Τέλος, να υπάρχει μέριμνα ώστε οι τρανς πρόσφυγες να έχουν πρόσβαση στις διαδικασίες φυλομετάβασης εφόσον το επιθυμούν, και νομοθετική πρωτοβουλία, ώστε να προβλέπεται η νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου των αναγνωρισμένων προσφύγων χωρίς δικαστική διαδικασία με διοικητικό τρόπο.

Σημειώνεται ότι η έρευνα αποτελεί μέρος του έργου «LGBTI+ Refugees in Greece- The Eu-Turkey deal and beyond», που χρηματοδοτείται από το Open Society Foundations.

Στο πλαίσιο του ίδιου έργου εκδόθηκε τρίπτυχος οδηγός προς τους ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες στα αγγλικά, γαλλικά, αραβικά, φαρσί, ουρντού και παστούν, με πληροφορίες για τη διαδικασία υποβολής αιτήματος ασύλου.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ