«Νόμιμος στη Γερμανία, παράνομος στην Ελλάδα» – Η ιστορία επαναπροώθησης του Ιμπραήμ

Μία τρομερή υπόθεση επαναπροώθησης ενός Σύριου πρόσφυγα, ήρθε στο φως της δημοσιότητας και αποδεικνύει τις εγκληματικές πρακτικές που ακολουθούνται στο προσφυγικό. Η δικηγόρος Κατερίνα Τσαποπούλου επιχείρησε –δίχως επιτυχία- να συναντήσει επιζώντες πρόσφυγες από το ναυάγιο στην Πάρο παραμονή Χριστουγέννων, το τρίτο πολύνεκρο ναυάγιο προσφύγων ύστερα από αυτά στη Φολέγανδρο και στα Αντικύθηρα τις προηγούμενες ημέρες.

Πιο συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται σε εκτενές ρεπορτάζ του Δημήτρη Αγγελίδη για την «Εφημερίδα των Συντακτών», καταγράφεται η περίπτωση του 31χρονου Ιμπραήμ, (το όνομά του έχει αλλαχθεί για λόγους προστασίας) συριακής καταγωγής, 31 ετών, οποίος ενώ ήρθε στη χώρα μας από τη Λειψία της Γερμανίας –στην οποία μένει και εργάζεται από το 2014- οι ελληνικές αρχές τον επαναπροώθησαν βίαια στην Τουρκία μέσω Έβρου. Τον 31χρονο Ιμπραήμ γνώρισε η Κατερίνα Τσαποπούλου στο πλαίσιο προσπάθειάς της να έρθει σε επαφή με επιζώντες του ναυαγίου στην Πάρο.

Την βοήθεια της δικηγόρου ζήτησε ο ίδιος ο Ιμπραήμ μέσω SMS, καθώς δεν τους επέτρεψαν να συναντηθούν από κοντά δεδομένου ότι ο αποστολέας βρισκόταν στο κέντρο κράτησης.  Στο μήνυμα έγραφε: «Ζούσα στη Γερμανία και είχα άσυλο εκεί, αλλά ήρθα στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 2021. Η αστυνομία με συνέλαβε, πήρε τα χαρτιά μου και το διαβατήριο και με πέταξε στην Τουρκία. Από τότε προσπαθώ να επιστρέψω. Και να ‘μαι τώρα εδώ», έγραφε.

Έκτοτε, η δικηγόρος προσπάθησε να συλλέξει πληροφορίες σχετικά με την υπόθεση, γι’ αυτό και πρώτα συζήτησε μαζί του διεξοδικά στο whatsapp, είδε φωτογραφίες εγγράφων, συνομίλησε με την οικογένειά του που βρίσκεται στη Γερμανία και με άλλον συγγενή του, όπως και με άλλες πηγές, και μπόρεσε να ανασυστήσει την ιστορία από τις πιο τραγικές και εγκληματικές υποθέσεις διαχείρισης του προσφυγικού τα τελευταία χρόνια.

Η ιστορία του Ιμπραήμ

Όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ της Εφημερίδας των Συντακτών, ο Ιμπραήμ έφτασε στη Λειψία της Γερμανίας τον Νοέμβριο του 2014 όπου έζησε με συγγενείς του ζούσαν στη Λειψία από χρόνια και ο ίδιος ζήτησε άσυλο, έβγαλε άδεια διαμονής και άδεια εργασίας και εγκαταστάθηκε στη γερμανική πόλη.

Στις 19 Φεβρουαρίου 2021, έχοντας χάσει τη δουλειά του σε γερμανική εταιρεία τον προηγούμενο Απρίλιο μέσα στην πανδημία και με πρόσφατα ανανεωμένη άδεια διαμονής και ταξιδιωτικό έγγραφο που του επιτρέπει να ταξιδεύει στην Ευρώπη, ταξίδεψε με την απογευματινή πτήση της Aegean από το Βερολίνο στην Αθήνα, πήρε το τρένο για Θεσσαλονίκη και έφτασε με ΚΤΕΛ στην Αλεξανδρούπολη την επομένη.

Το σχέδιο ήταν να συναντήσει μετά από χρόνια που είχαν να ιδωθούν συγγενή του που είχε φτάσει στην πόλη και να ταξιδέψουν στη Θεσσαλονίκη. Το σχέδιο ματαιώθηκε και μαζί ματαιώθηκαν όλα τα σχέδια του Ιμπραήμ για τη ζωή του.

Στις 20 Φεβρουαρίου το απόγευμα, ενώ με τον συγγενή του είχαν πάρει κάτι να φάνε στον δρόμο, τους σταμάτησε η αστυνομία, κατάσχεσε τα γερμανικά του έγγραφα χωρίς εξήγηση, τους έβαλε σε ένα σκούρο μπλε κλειστό βαν και τους οδήγησε σε χώρο κράτησης, όπου αργότερα έφεραν κι άλλους σε ομάδες των 7-8 ατόμων, συνολικά γύρω στα 50 άτομα.

Επαναπροώθηση και πάλι στην Ελλάδα

Στις 21 Φεβρουαρίου, γύρω στις 18.00, τους έβαλαν όλους σε φορτηγό του στρατού και τους μετέφεραν στην όχθη του Έβρου. Ένας αξιωματικός με μαύρα ρούχα και καλυμμένo πρόσωπο επιτηρούσε από ύψωμα, άλλοι δυο τους συνόδευαν και τους έλεγαν να κάνουν ησυχία όσο τους αφαιρούσαν χαρτιά και κινητό και δύο τούς περίμεναν σε φουσκωτό, ένας οδηγός και ένας που τους κρατούσε ακίνητους και αμίλητους, μέχρι που έφτασαν πενήντα μέτρα από την τουρκική όχθη και τους έριξαν στο ποτάμι. Περπατούσαν μουσκεμένοι όταν τους βρήκαν Τούρκοι συνοριοφύλακες, τους έβαλαν γύρω από φωτιά να στεγνώσουν και κάλεσαν ταξί για να τους μεταφέρει στην Κωνσταντινούπολη, πληρώνοντας ο καθένας 50 ευρώ.

Στην Κωνσταντινούπολη, την πόλη από την οποία είχε πετάξει για την Ευρώπη πριν από επτά χρόνια, ο Ιμπραήμ έμεινε σε συμπατριώτες του, κλεισμένος μέσα όχι μόνο λόγω των αυστηρών μέτρων για την πανδημία -γενικό λοκντάουν τον Μάιο και στη συνέχεια απαγόρευση κυκλοφορίας τις καθημερινές το βράδυ μετά τις εννιά και ολόκληρο το Σαββατοκύριακο μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού- αλλά και από βαρύ πένθος για την τροπή που είχε πάρει η ζωή του και από φόβο μήπως συλληφθεί χωρίς χαρτιά.

Στις 26 Αυγούστου έκλεισε ραντεβού με το γερμανικό προξενείο, υποβάλλοντας αίτηση μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής, για να μπορέσει να ξαναγυρίσει στη χώρα. Aλλά οι μήνες περνούσαν χωρίς αποτέλεσμα και, όπως ακουγόταν, η διαδικασία μπορούσε να τραβήξει περισσότερο από χρόνο. Την παραμονή των Χριστουγέννων, ο Ιμπραήμ επιβιβάστηκε μαζί με άλλους 78 ή 79 πρόσφυγες σε σκάφος διακινητών με προορισμό την Ιταλία.

Το ταξίδι είναι πολύ πιο ακριβό, πολύ πιο μακρινό και πολύ πιο επικίνδυνο από το ταξίδι στην Ελλάδα, αλλά το προτιμούν όλο και περισσότεροι πρόσφυγες, καθώς η άφιξή τους στην Ελλάδα σημαίνει πιθανότατα ότι θα συλληφθούν και θα επαναπροωθηθούν παράνομα στην Τουρκία από τις ελληνικές αρχές. Από άλλο ένα τραγικό γύρισμα της τύχης, ο Ιμπραήμ κατέληξε στη χώρα που ήθελε να αποφύγει. Αργά το απόγευμα, ενώ το σκάφος βρισκόταν βορειοδυτικά της Πάρου, η μηχανή σταμάτησε να λειτουργεί, οι επιβάτες πιθανότατα πανικοβλήθηκαν και μετακινήθηκαν στη μία πλευρά και το σκάφος αναποδογύρισε. Το Λιμενικό περισυνέλεξε 16 νεκρούς και πρόλαβε να διασώσει 63 πρόσφυγες.

Το πτώμα άλλου ενός από το ναυάγιο της Πάρου ξεβράστηκε ύστερα από λίγες μέρες στην Τήνο. Οι επιζώντες μεταφέρθηκαν όσοι χρειάστηκαν πρώτες βοήθειες στο κέντρο υγείας του νησιού, φιλοξενήθηκαν για δυο ημέρες στο ΕΠΑΛ «κάτω από εντελώς ακατάλληλες συνθήκες υγιεινής και δια βίωσης, έστω και προσωρινής φιλοξενίας», όπως σημείωνε σε ανακοίνωσή του ο δήμαρχος Μάρκος Ι. Κωβαίος, και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στην Αμυγδαλέζα, όπου κρατήθηκαν σε ελάχιστα καλύτερες συνθήκες.

Έχει υποστεί ψυχωσικό ή καταθλιπτικό επεισόδιο

Αυτή ήταν η ιστορία που κατάφερε να ανασυστήσει η δικηγόρος Κατερίνα Τσαποπούλου μέσα σε τρεις μέρες μετά το μήνυμα του Ιμπραήμ. Τελικά, η δικηγόρος κατάφερε να συναντήσει από κοντά τον Ιμπραήμ στην Αμυγδαλέζα στις 12 Ιανουαρίου, αφού έληξε η περίοδος της καραντίνας. Στη σύντομη συνομιλία τους, όπου έπρεπε να μιλούν και οι δυο προσεκτικά καθώς γινόταν υπό την παρουσία του αστυνομικού βάρδιας, ο Ιμπραήμ της έδειξε δυο συνταγές γιατρού από την Τουρκία με ημερομηνία 16/3/2021 και 19/11/2021, ζητώντας τα φάρμακα που είχε χάσει στο ναυάγιο. Η δικηγόρος έμαθε αργότερα από ψυχίατρο που συμβουλεύτηκε ότι πρόκειται για αγωγή που δίνεται συνήθως σε ψυχωσικό ή καταθλιπτικό επεισόδιο.

Μιλώντας με άνθρωπο που τον γνώριζε στην Κωνσταντινούπολη, έμαθε ότι ο Ιμπραήμ εμφάνισε διαταραχές που τρόμαξαν τους γύρω του και συχνά στεκόταν μπροστά στον τοίχο και παραμιλούσε. Με δεδομένο ότι δεν είχε εμφανίσει ποτέ ανάλογα συμπτώματα στη Γερμανία ούτε είχε διαγνωστεί με πρόβλημα ψυχικής υγείας, όπως τη διαβεβαίωσε και η οικογένειά του, η εκδήλωση της ψυχικής ασθένειας οφείλεται πιθανότατα στην επαναπροώθησή του.

Η δικηγόρος επισήμανε στους αστυνομικούς βάρδιας την ανάγκη να συνεχιστεί η φαρμακευτική αγωγή, αλλά της απάντησαν ότι δεν είναι δική τους αρμοδιότητα και πρέπει να ζητήσει τα φάρμακα ο ίδιος στην πρωινή αναφορά. Ζήτησε επίσης από τους παθολόγους του κέντρου κράτησης, όπου δεν υπάρχει ειδικός ψυχικής υγείας, να τον παραπέμψουν για διάγνωση. Συμφώνησαν, αλλά παραπομπή δεν έχει γίνει, ούτε του έχουν δοθεί φάρμακα.

Τις επόμενες ημέρες, ο Ιμπραήμ τέθηκε ξανά σε καραντίνα 10 ημερών, καθώς εντοπίστηκε κρούσμα στον χώρο όπου κρατείται. Μετά το τέλος της καραντίνας, το αίτημά του για άσυλο καταγράφηκε κατά προτεραιότητα στην Υπηρεσία Ασύλου, που, όπως επισημαίνει η δικηγόρος, έδειξε ευαιθησία σε επαγγελματικό και ανθρώπινο επιπεδο. Σύμφωνα με τη δικηγόρο, κατά τη διάρκεια της καταγραφής το πρόσωπο του Ιμπραήμ άνθισε.

Ευθύνες Γερμανίας

Σημειώνεται ότι από την Παρασκευή 7 Ιανουαρίου, η δικηγόρος είχε ενηεμερώσει τη γερμανική πρεσβεία στην Αθήνα, ζητώντας να εκδοθεί άμεσα ταξιδιωτικό έγγραφο για να μπορέσει να επιστρέψει ο Ιμπραήμ στη Γερμανία. Υπέβαλε επίσης αναφορά στη Frontex, που επιχειρεί στον Έβρο και έχει μεταξύ άλλων ευθύνη να τηρείται το ευρωπαϊκό δίκαιο που απαγορεύει τις επαναπροωθήσεις.

Ακόμα, υπέβαλε αναφορά στον Συνήγορο του Πολίτη, που αποτελεί τον Εθνικό Μηχανισμό Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, για να διερευνήσει «τις ενέργειες και παραλείψεις οργάνων της ΕΛ.ΑΣ.» σε «ζητήματα προσβολής της ελευθερίας μέσω καταστροφής νομιμοποιητικών εγγράφων, κράτησης και επαναπροώθησης», όπως και σε «ζητήματα παραβίασης των κανόνων διεθνούς προστασίας και διακινδύνευσης της ζωής και σωματικής ακεραιότητας».

Η δικηγόρος συνεργάζεται επίσης στενά με δικηγόρο στη Γερμανία για να συμπληρωθεί ο φάκελος του Ιμπραήμ και να γίνουν πολύπλοκες και χρονοβόρες γραφειοκρατικές ενέργειες σε μια προσπάθεια να επανέλθει η ζωή του στην κανονικότητα που είχε έναν χρόνο νωρίτερα. Η άδεια διαμονής χάνει την ισχύ της αν δεν αποδεικνύει ο δικαιούχος την παρουσία του στη χώρα κάθε έξι μήνες. Το ίδιο και η άδεια εργασίας, αν δεν παρουσιαστεί κανείς σε ραντεβού του ταμείου ανεργίας για την αναζήτηση δουλειάς.

«Η υπόθεση αναδεικνύει όχι μόνο τις παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ελλάδα, αλλά επίσης την αποτυχία χωρών όπως η Γερμανία να προστατεύσουν και να υποστηρίξουν αναγνωρισμένους πρόσφυγες όπως ο Ιμπραήμ. Αναδεικνύει επίσης τη φυλάκιση πλήθους ανθρώπων αντί για το καλωσόρισμα και την υποστήριξή τους. Κανείς άνθρωπος σε παρόμοια κατάσταση δεν θα έπρεπε να αφεθεί χωρίς φαρμακευτική αγωγή και χωρίς ψυχολογική υποστήριξη. Ούτε ο Ιμπραήμ ούτε κανένας. Πρέπει τώρα να βγάλει αμέσως ταξιδιωτικά έγγραφα ώστε να γυρίσει νόμιμα και με ασφάλεια στο σπίτι του και στην οικογένειά του στη Γερμανία», επισημαίνει η οργάνωση Αlarm Phone / WatchTheMed, με την οποία επικοινώνησαν πρόσφυγες κατά τη διάρκεια του ναυαγίου και η οποία δημοσιοποίησε την υπόθεση.

Στο δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών η δικηγόρος δηλώνει πως «πέραν της παράνομης επαναπροώθησης και της προφανούς παραβίασης του διεθνούς, ενωσιακού και εθνικού δικαίου, οι ελληνικές αρχές –όπως προκύπτει– δεν πραγματοποίησαν διεξοδικό έλεγχο της γνησιότητας των εγγράφων που εκδόθηκαν από αλλοδαπή αρχή, τη Γερμανία, όπως προβλέπεται ρητώς στον Κώδικα Συνόρων Σένγκεν, αλλά προέβησαν στην παράνομη κατάσχεση και καταστροφή τους. Η Ελλάδα οφείλει να αναγνωρίζει την ύπαρξη και τη νομιμότητα των εν λόγω ταξιδιωτικών εγγράφων».

Επίσης, όπως τονίζει η δικηγόρος, «η Γερμανία εδώ και πάρα πολλά χρόνια καταγγέλλει και εκφράζει δημόσια τον αποτροπιασμό της για τις παράνομες πρακτικές που ακολουθούνται στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας. Αναμένουμε την έμπρακτη εκδήλωση αυτού του αποτροπιασμού, με την άμεση έκδοση laissez passer προκειμένου ο πρόσφυγας να επιστρέψει άμεσα, με ασφάλεια και νόμιμο τρόπο στη Γερμανία, με δαπάνη του ελληνικού κράτους. Την ίδια εγρήγορση και ευαισθησία αναμένουμε και από όλες τις αρχές, εθνικές και αλλοδαπές, στις οποίες καταγγείλαμε το περιστατικό μαζί με όλα τα σχετικά αποδεικτικά έγγραφα. Ο συγκεκριμένος πρόσφυγας υπέστη βλάβη της ψυχικής του υγείας από τον ισχυρό κλονισμό του εξαιτίας της παράνομης επαναπροώθησής του. Επέζησε ενός εκ των πλέον θανατηφόρων ναυαγίων στην ελληνική επικράτεια και η υγεία του κλονίστηκε περαιτέρω, χωρίς να έχει λάβει ο ίδιος και οι υπόλοιποι διασωθέντες ψυχοκοινωνική υποστήριξη από τα κλιμάκια που ενεργοποιούνται σε αντίστοιχες περιπτώσεις μαζικών καταστροφών (πυρκαγιές, σεισμούς, αλλά και ναυάγια), αλλά μάλλον όχι για τους πρόσφυγες» καταλήγει η Κατερίνα Τσαποπούλου.