Ο Σωτήρης Ρούσσος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής με αντικείμενο «Διεθνείς Σχέσεις και Θρησκεία στη Μέση Ανατολή» στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (ΚΕΜΜΙΣ) στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Έχει επίσης διδάξει “Διεθνείς Σχέσεις στη Μ. Ανατολή και τον Τρίτο Κόσμο” στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έχει συγγράψει βιβλία και άρθρα για την περιφερειακή ασφάλεια στη Μέση Ανατολή, το πολιτικό Ισλάμ και τους χριστιανούς στην Μέση Ανατολή.
Μιλάει στη ROSA για τη στρατηγική Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο, τις προκλήσεις απέναντι στην Κύπρο, την ασάφεια του «διαλόγου» με την Αγκυρα και τη στάση που η Αθήνα οφείλει να έχει μέσα στα όργανα της ΕΕ για το θέμα των «κυρώσεων».
Συνέντευξη στον Κώστα Αργυρό
Ο Ερντογάν δείχνει να ανοίγει το ένα μέτωπο μετά το άλλο, παρά τις προσπάθειες κατευνασμού του από τη Δύση. Γιατί το κάνει αυτό;
Ο Ερντογάν εδώ και αρκετό καιρό θεωρεί ότι υπάρχει ένα κενό στη διεθνή πολιτική σκηνή, το οποίο μπορούν να καλύψουν περιφερειακές δυνάμεις. Θεωρεί ότι η Τουρκία είναι μια περιφερειακή δύναμη, παρά τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζει η οικονομία της. Πιστεύει δηλαδή ότι η Τουρκία μπορεί να γίνει μια περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και σε αυτό που λέμε Εγγύς Ανατολή. Αυτό προσπαθεί να το πετύχει με διάφορους τρόπους. Εχει μάλιστα δημιουργήσει και μια «regional task force», μια δύναμη κρούσης από τους τζιχαντιστές της Συρίας, τους οποίους χρησιμοποιεί ως μια δύναμη της Τουρκίας. Τους χρησιμοποιεί στη Λιβύη, προφανώς στη Συρία, τώρα και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Διαμορφώνει δηλαδή ένα τέτοιο χαρακτήρα που αν θέλεις μειώνει και τις απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό, κάτι που τον διευκολύνει πολύ.
Επίσης η αντιπαράθεση με την Ελλάδα και το bulling, που κάνει στην Ελλάδα και στην Κύπρο δεν του δημιουργούν καμία φθορά, σε προσωπικό, σε υλικό ή γενικότερα στις δυνάμεις του. Αρα λοιπόν έχει τη δυνατότητα να το κάνει από τη στιγμή που και οι μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία δεν είναι και τόσο «δυναμικές» στην περιοχή.
Η απόφαση για το άνοιγμα της παραλίας των Βαρωσίων σηματοδοτεί την απόφασή του να προχωρήσει οριστικά σε λύσεις διχοτόμησης για την Κύπρο;
Κάποιοι λένε ότι πρόκειται για κίνηση εκλογικής υποστήριξης του εκλεκτού του. Εγώ δεν θεωρώ ότι είναι μονάχα αυτό. Προφανώς διευκολύνει το δικό του υποψήφιο. Εγώ νομίζω ότι ο Ερντογάν έχει αντιληφθεί ότι αυτή τη στιγμή «μπορεί» ή αν θέλεις αυτό νομίζει ότι συμβαίνει, να θέσει την Κύπρο σε μια κηδεμονία. Και κάνει όλες αυτές τις κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Τι εννοώ «κηδεμονία»; Ολες τις βασικές αποφάσεις που παίρνει η Κυπριακή Δημοκρατία να τις περνάει από μια έμμεση «έγκριση» της Τουρκίας. Περί αυτού πρόκειται. Είτε πρόκειται για τους φυσικούς πόρους, είτε για άλλα ζητήματα. Αρα λοιπόν νομίζω ότι σε αυτή τη βάση ενεργεί έτσι. Είναι μια μέθοδος πίεσης προς την Κυπριακή Δημοκρατία να δεχτεί την έμμεση «επικυριαρχία» της Τουρκίας. Θέλει να δείξει πόση δύναμη έχει και πόσο απελευθερωμένος νοιώθει από τον διεθνή παράγοντα.
Πόσο θα άλλαζε τους συσχετισμούς μια νίκη του Ακιντζί στις εκλογές στα κατεχόμενα;
Δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν στις εσωτερικές δυναμικές των Τουρκοκυπρίων. Δεν τις πίστευα ποτέ. Ούτε στην εποχή Ταλάτ που υπήρχαν πολλές προσδοκίες ότι κάτι θα γίνει. Εγινε το μνημόνιο Χριστόφια-Ταλάτ, αλλά στην ουσία τίποτε δεν προχώρησε. Δε νομίζω ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά έχει περιθώρια άσκησης αυτόνομης πολιτικής. Σε καμιά περίπτωση. Υπάρχει και ο στρατός κατοχής. Δε γίνεται αυτό το πράγμα. Κρατάω πολύ μικρό καλάθι.
Τι ακριβώς διάλογο μπορούμε να προσδοκούμε αυτή τη στιγμή με την Τουρκία, γιατί νομίζω ότι υπάρχει ένα σχετικό μπέρδεμα;
Δεν ξέρω τι μπορούμε να προσδοκούμε. Είναι νομίζω μια διέξοδος που αναζητεί η κυβέρνηση, έτσι ώστε να αποφεύγει τις κρίσεις. Θεωρεί μάλλον η κυβέρνηση ότι αν ξεκινήσει κάποιες συνομιλίες, ο Ερντογάν θα σταματήσει τις προκλητικές ενέργειες και δεν θα είναι αναγκασμένη να πηγαίνει σε «αναμετρήσεις» στην Ανατολική Μεσόγειο, στο Καστελόριζο και αλλού. Δε νομίζω ότι αυτό θα συμβεί. Και ήδη δε συμβαίνει. Και στην Κύπρο ήδη δεν συμβαίνει, αλλά και αλλού.
Το δεύτερο ζήτημα είναι ότι δεν έχουμε ακριβή εικόνα για το τι πράγμα μιλάμε. Για άλλο πράγμα μιλούν οι Τούρκοι και για άλλο πράγμα μιλάμε εμείς. Οι Τούρκοι έχουν βάλει τουλάχιστον δύο έξτρα ζητήματα, για να μην πω τρία. Εχουν βάλει το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, φαίνεται ότι θα βάλουν και ζητήματα για τη Θράκη ή ακόμα και για τον εναέριο χώρο. Δε μπορούμε να τα συζητήσουμε όλα αυτά. Και δε μπορούν να μπουν σε διερευνητικές συνομιλίες. Δεν πιστεύω δηλαδή ότι θα συμβεί κάτι καλύτερο από εκείνο που συνέβη σε προηγούμενες διερευνητικές, γιατί δεν είναι η πρώτη φορά που γίνονται τέτοιου είδους συνομιλίες. Εκτός αν η κυβέρνηση έχει μια λογική μεγαλύτερης ατζέντας, το οποίο εγώ δε μπορώ να το ξέρω. Αυτό είναι κάτι άλλο. Μια άλλη εντελώς διαφορετική στρατηγική σε σχέση με την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας μέχρι σήμερα.
Είναι τελικά τόσο εξαρτημένη η ΕΕ από την Τουρκία όπως λένε πολλοί, που είναι μάταιο να προσδοκούμε μια σκληρή γραμμή απέναντί της;
Προφανώς και οι Ευρωπαίοι είναι «συνδεδεμένοι» με την Τουρκία. Υπάρχουν χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, ακόμα και η Γαλλία και η Ισπανία που έχουν κοινά συμφέροντα. Θα πρέπει όμως να αντιληφθούμε ότι η Ευρώπη είναι κατ΄αρχάς ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός. Οταν έχεις πετύχει να βάλεις τη λέξη «κυρώσεις» σε ένα κείμενο της ΕΕ, όπως είχαμε πετύχει πριν από περίπου ενάμιση χρόνο, την άνοιξη του 2019, δεν το «βγάζεις» αυτό από εκεί. Δεν αφαιρείς τη λέξη. Γιατί κάθε λέξη σε κάθε κείμενο της ΕΕ, το οποίο είναι συμφωνημένο σημαίνει ορισμένα πράγματα. Και σημαίνει ότι δε μπορείς να πας πίσω από αυτό. Εμείς πήγαμε με δική μας θέληση, για πρώτη φορά στα χρονικά, πίσω από μια λέξη που είχαμε κερδίσει να την πει η ΕΕ. Δε λέω ότι η συγκυρία μας βοηθούσε να κάνουμε πράξη τις κυρώσεις, να τις εξειδικεύσουμε ή οτιδήποτε άλλο, ωστόσο θα έπρεπε τουλάχιστον να τις αφήσουμε εκεί για μια άλλη συγκυρία. Οταν λοιπόν εσύ δεν κάνεις τα απαραίτητα βήματα, ώστε τα κείμενα που έχεις συμφωνήσει να είναι τουλάχιστον υπέρ σου τότε δε μπορείς να βοηθηθείς σε τίποτα. Στην Ευρώπη έχεις δύο επιλογές. Ή θα κάνεις «ρεάλ πολιτίκ» αν είσαι αρκετά ισχυρός και μπορείς να ρίξεις το βάρος της ισχύος σου και να πεις «αυτό θα γίνει». Αν είσαι για παράδειγμα η Γερμανία. Ή θα παίξεις σε αυτό το πλαίσιο των αποφάσεων και των κειμένων. Το νομικό πλαίσιο δηλαδή. Το κανονιστικό πλαίσιο στο οποίο έπαιξε η Ελλάδα για το ζήτημα της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ. Ξεκίνησε με μια «λεξούλα» για την Κύπρο, η λεξούλα έγινε πρόταση, η πρόταση έγινε θέμα, το συνέδεσες με άλλα ζητήματα και στο τέλος πέτυχες κάτι που δε μπορούσαν πλέον να σου αρνηθούν. Κάτι αντίστοιχο θα πρέπει να γίνει και τώρα.
Επίσης η Ελλάδα δε βάζει άλλα ζητήματα. Για παράδειγμα δεν είναι ανάγκη να βάζουμε μόνο διμερή ζητήματα με την Τουρκία. Οταν ας πούμε μας λένε ότι ο Λουκασένκο φυλακίζει την αντιπολίτευση και για αυτό πρέπει να του επιβληθούν κυρώσεις, θα πρέπει να πούμε ότι συμφωνούμε με όλη μας την καρδιά. Αλλά να βάλουμε κυρώσεις και στην Τουρκία που φυλακίζει δημάρχους, δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς, ηγέτες της αντιπολίτευσης. Να μην θέτουμε δηλαδή το ζήτημα της Τουρκίας μόνο στο στενά διμερές πλαίσιο. Ετσι μπορεί να μας στηρίξουν και άλλες χώρες, όπως οι σκανδιναβικές. Σε τελική ανάλυση η Τουρκία είναι και χώρα υποψήφια για ένταξη, συνεπώς έχουμε από αυτή μεγαλύτερες απαιτήσεις, από ότι έχουμε από τη Λευκορωσία του Λουκασένκο.
