Ο Τραμπ κατάφερε τελικά να διχάσει τόσο την κοινωνία που όποιος και να κέρδιζε στις εκλογές οι μισοί Αμερικανοί θα το βίωναν ως «καταστροφή». Και την τακτική του αυτή την έχουν υιοθετήσει πολλοί και στην Ευρώπη.
Του Κώστα Αργυρού
Στην Αμερική μετράνε ακόμα ψήφους, μια εβδομάδα μετά το τέλος της εκλογικής διαδικασίας. Αυτό είναι το μικρότερο πρόβλημα, μπροστά τουλάχιστον σε αυτά που έπονται. Η νίκη του Μπάιντεν είναι δεδομένη και ο μόνος που ακόμα δεν δείχνει ικανός να την αποδεχτεί είναι ο ίδιος ο αντίπαλός του και κάποιες τραγικές φιγούρες «τραμπιστών» στην Ευρώπη, όπως ο πρωθυπουργός της Σλοβενίας ή ο Πρόεδρος της Πολωνίας. Πολλοί αναρωτιούνται μέχρι πού μπορεί να τραβήξει ο ηττηθείς το σκοινί και πόσο «μπάχαλο» μπορεί να προσπαθήσει να τα κάνει όλα στους δύο μήνες θητείας που του απομένουν.
Αλλά ούτε αυτό είναι το ουσιαστικότερο πρόβλημα, αν θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι το σύστημα κάποια στιγμή θα τον υποχρεώσει να «κλείσει» το κακόγουστο σόου. Τα προβλήματα είναι πολύ βαθύτερα και έχουν να κάνουν με τη βαθιά διαίρεση που αποκάλυψε το εκλογικό αποτέλεσμα. Πάνω από 70 εκατομμύρια Αμερικανοί έδωσαν τις περισσότερες στην ιστορία ψήφους σε έναν ηττημένο υποψήφιο. Και μάλιστα όχι σε κάποιον τυχαίο. Μιλάμε για τον άνθρωπο που αμφισβήτησε την κλιματική καταστροφή, την ύπαρξη του κορωνοϊού και που ήδη στον πρώτο του προεκλογικό αγώνα, πριν δηλαδή του 2016 καμάρωνε για το γεγονός ότι φοροαποφεύγει με διάφορα τρικ, σε μια χώρα που από τις αρχές του 20ου αιώνα, είχε αποφασίσει ότι μόνο ένα σύστημα προοδευτικής φορολόγησης του εισοδήματος μπορεί να εγγυηθεί την ευρυθμία ενός κράτους και τη συνοχή της κοινωνίας. Αλλο θέμα αν από τη δεκαετία του 80 και την εποχή του Ρέηγκαν το «αξίωμα» αυτό άρχισε να ποδοπατιέται.
Μιλάμε δηλαδή για ένα πολιτικό τον οποίο ακολούθησαν οι σχεδόν μισοί ψηφοφόροι γνωρίζοντας ποιός είναι, έχοντας βιώσει την προεδρία του και έχοντας δει στην πράξη τις συχνά σκοταδιστικές, ξενοφοβικές και αντιεπιστημονικές του τοποθετήσεις. Για ένα πρόεδρο που πόνταρε στο φανατισμό και στην ουσία έστω εν μέρει δικαιώθηκε.
Ξαφνικά εμφανίζεται μια διχασμένη κοινωνία, η οποία συν τοις άλλοις αντιμετωπίζει και τεράστιες προκλήσεις στην οικονομία, στην υγεία, στις σχέσεις της με τον υπόλοιπο πλανήτη. Είναι παράδοση στις ΗΠΑ οι εκλογές να «μοιράζουν» τη χώρα στα δύο, να ξυπνούν πάθη, να οδηγούν ίσως σε κάποιες ακρότητες. Αλλά πάντα είχε κανείς την αίσθηση ότι αυτό γινόταν με την προϋπόθεση ότι και τα δύο στρατόπεδα είχαν ατύπως συμφωνήσει ότι δεν αμφισβητούν τους όρους του πανιχνιδιού, αλλά κυρίως δεν αμφισβητούν την ίδια πραγματικότητα.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως είχαμε να κάνουμε με έναν υποψήφιο που ήταν έτοιμος αν χρειαστεί να αμφισβητήσει ακόμα και το Γαλιλαίο. Ενα πρόεδρο που απαξίωσε θεσμούς και αμφισβήτησε στο τέλος και το ίδιο το κύρος της δημοκρατίας. Δεν ήταν λοιπόν το παραδοσιακό χώρισμα σε μπλέ και κόκκινους. Ηταν μια πόλωση πολύ διαφορετική και πολύ πιο ουσιαστική.
Ο Τραμπ υπό αυτή την έννοια πέτυχε κάτι μοναδικό. Κατάφερε να εξασφαλίσει ότι είτε έχανε, είτε κέρδιζε η μισή Αμερική θα ένοιωθε ότι «κατατροπώθηκε», ότι βρίσκεται στο έλεος ενός «εχθρού», που από εδώ και πέρα θα εργάζεται για την καταστροφή της. Το ένα ερώτημα είναι αν ο Τζο Μπάιντεν έχει τα κότσια και τις ιδέες για να μπορέσει να διαλύσει αυτό το συναίσθημα. Το άλλο ερώτημα είναι αν αυτού του τύπου η διαίρεση είναι αποκλειστικά αμερικανικό φαινόμενο. Οποιος ισχυριστεί κάτι τέτοιο μάλλον εθελοτυφλεί.
Τόσο στην υπόλοιπη Αμερική, όσο και στην Ευρώπη υπάρχουν μπόλικοι «νεοδεξιοί» εκπρόσωποι της λογικής του Τραμπ «Εμείς ή αυτοί».
Εχουμε δει πολιτικούς που αμφισβητούν ανοιχτά βασικές αρχές πάνω στις οποίες βασίστηκε η φιλελεύθερη δημοκρατία. Αρχές όπως η ελευθερία του λόγου αλλά και της μετακίνησης, η ανεξιθρησκία, η ισότητα, η αλληλεγγύη. Πολιτικούς που μονίμως αναζητούν εχθρούς τόσο εντός, όσο και εκτός συνόρων, που βλέπουν παντού συνωμοσίες, που χαρακτηρίζουν «ελαττωματικές» τις προοδευτικές ιδέες, που αμφισβητούν την κλιματική κρίση και κλείνουν τα μάτια μπροστά στις ανθρωπιστικές καταστροφές σε μη ευρωπαϊκές χώρες, που είναι συνήθως αποτελέσματα ευρωπαϊκών εγκλημάτων.
Αποτελούσε μια παράδοση στις δυτικές δημοκρατίες οι χαμένοι της μειοψηφίας να υποτάσσονται στη θέληση των νικητών της πλειοψηφίας. Αλλά και οι πλειοψηφούντες του σήμερα να σέβονται τις διαφωνίες των μειοψηφούντων, που αύριο μπορεί να έχουν γείρει την πλάστιγγα υπέρ τους. Στη λογική του Τραμπ, αλλά και πολλών Ευρωπαίων θαυμαστών του, κρυφών ή φανερών δεν υπήρχε ποτέ η λογική της ήττας. Θεωρούν την εξουσία ιδιοκτησία τους. Για αυτό και επιλέγουν το διχασμό και την τρομοκράτηση των «άλλων» για να τους εξαφανίσουν. Η αντίδραση των Αμερικανών ψηφοφόρων έδωσε ευτυχώς κάποιες ελπίδες. Αλλά το παιχνίδι σε καμιά περίπτωση δεν έχει κριθεί. Ούτε στις ΗΠΑ, ούτε στην Ευρώπη. Ο 21ος αιώνας θα μπορούσε να αποδειχθεί ως η εποχή της μεγάλης πόλωσης, του διχασμού, στον οποίο θα προσφεύγουν εκείνοι που αδυνατώντας να σχεδιάσουν ένα διαφορετικό μέλλον επιστρέφουν σε θεωρήματα και πρακτικές από ένα μαύρο παρελθόν.
