Τα «κακά κορίτσια» του Μεξικού που θέλουν να αποποινικοποιήσουν την κάνναβη

Μέσα από τις συνεδρίες στο Zoom μέχρι τη «yoganja» (γιόγκα με χόρτο) και τις κινητοποιήσεις στο δρόμο,μ πολλές γυναίκες ακτιβίστριες στο Μεξικό συμμετέχουν στον αγώνα για τη νομιμοποίηση της μαριχουάνας.

«Ο αγώνας για την αλλαγή της πολιτικής για τα ναρκωτικά στη χώρα θα είναι φεμινιστικός ή δεν θα είναι καθόλου» δήλωσε στο open democracy η Ρεμππέκα Σότο, μια 31χρονη γυναίκα με κατάμαυρα μαλλιά κι ένα λεπτό χρυσό δαχτυλίδι στη μύτη. Την ημέρα η Σότο εργάζεται σε μια πρωτοβουλία της δημοτικής κυβέρνησηςστην Πόλη του Μεξικού που βοηθά τους χρήστες ουσιών να έχουν πρόσβαση σε κυβερνητικούς πόρους και προγράμματα της κοινωνίας των πολιτών, ενώ το απόγευμα διευθύνει το «Feminismo & Flow», μια κολεκτίβα κάνναβης την οποία δημιούργησε μαζί με δύο φίλες της.

Από τη Χιλή έως το Μεξικό, οι φεμινιστικές συλλογικότητες στη Λατινική Αμερική έχουν πρωτοστατήσει στην αντιμετώπιση της επιδημίας βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών σε ολόκληρη την ήπειρο. Τώρα οι ομάδες που προωθούν την κάνναβη δημιουργούν χώρο για τον εαυτό τους μέσα στο κίνημα.

Στις 30 Απριλίου η Γερουσία του Μεξικού αναμένεται να εγκρίνει τη νομιμοποίηση της μαριχουάνας για ψυχαγωγικούς σκοπούς, ένα ορόσημο για μια χώρα που βρίσκεται εδώ και καιρό στη δίνη ενός πολέμου κατά των ναρκωτικών. Τον Μάρτιο η Βουλή των Αντιπροσώπων ενέκρινε νομοσχέδιο που θα επιτρέπει στους ενήλικες να καπνίζουν μαριχουάνα και να υποβάλλουν αίτηση για άδεια καλλιέργειας περιορισμένου αριθμού φυτών κάνναβης στο σπίτι.

Η νομοθεσία θα χορηγούσε επίσης άδειες σε μικρούς αγρότες για την καλλιέργεια και πώληση χόρτου. Ακτιβιστές όπως η Σότο λένε ότι ο νέος νόμος θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα και να αυξήσει τις επιχειρηματικές ευκαιρίες, ιδίως για τις γυναίκες, και να θέσει όρια μεταξύ της μαριχουάνας και των ναρκωτικών.

Σύμφωνα με έκθεση της ΜΚΟ EquisJusticia,τα εγκλήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά είναι η πέμπτη πιο συνηθισμένη αιτία για την οποία οι ιθαγενείς φυλακίζονται στο Μεξικό και σχεδόν οι μισές από τις φυλακισμένες γυναίκες βρίσκονται στη φυλακή για εγκλήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Οι γυναίκες που βρίσκονται στη φυλακή για χρήση ή μεταφορά ουσιών όπως η κάνναβη ή η ηρωίνη είναι συχνά ανύπαντρες μητέρες, με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και σχεδόν ανύπαρκτη πρόσβαση σε προγράμματα οικονομικής στήριξης.

Το στίγμα γύρω από τους χρήστες κάνναβης

Η Σότο μέσω της συλλογικότητάς της, αλλά και σε συνεργασία με άλλες ΜΚΟ, προσπαθεί να αναδείξει τη σύνδεση μεταξύ ναρκωτικών, μαριχουάνας και βίας κατά των γυναικών. Οι γυναίκες θεραπεύτριες και βοτανοθεραπεύτριες στο Μεξικό χρησιμοποιούν τη μαριχουάνα από τότε που εισήχθη στην Αμερική από τους Ισπανούς τον 15ο αιώνα. Το έκαναν διακριτικά, επειδή η κάνναβη γρήγορα τράβηξε την προσοχή της ισπανικής Ιεράς Εξέτασης για τις παραισθησιογόνες ιδιότητές της.

Το στίγμα γύρω από τη χρήση του φυτού μεγάλωσε με την πάροδο των αιώνων. Μετά τη Μεξικανική Επανάσταση (1910-20), ο Τύπος τόσο στο Μεξικό όσο και στις ΗΠΑ άρχισε να παρουσιάζει τη χρήση της μαριχουάνας με ρατσιστικούς, ταξικούς και σεξιστικούς όρους. Στις μεξικανικές και αμερικανικές ταινίες, η μαριχουάνα συνδέθηκε με την πορνεία και την περιθωριοποίηση. Ο αμερικανικός Τύπος επέρριψε την ευθύνη ευθέως στον νότιο γείτονά του, το Μεξικό, περιγράφοντας αυτό το ναρκωτικό ως «μεξικάνικο φονικό χόρτο».

Το στίγμα παραμένει μέχρι σήμερα, ιδίως για τις γυναίκες. Στην κουλτούρα των «μάτσο» του Μεξικού, οι γυναίκες που κάνουν χρήση ναρκωτικών και άλλων παραδοσιακά θεωρούμενων «malas costumbres» (κακές συνήθειες) θεωρούνται τα «κακά κορίτσια». Αυτό έχει παίξει ρόλο στην κανονικοποίηση της σεξουαλικής και έμφυλης βίας στη χώρα. Σύμφωνα με τη Σότο, οι γυναίκες που συλλαμβάνονται για κατοχή μαριχουάνας αντιμετωπίζουν σεξουαλική επίθεση ή βιασμό. Ορισμένες εξαφανίζονται.

Ο νέος νόμος και οι γυναίκες

Στη Χαλάπα, την πρωτεύουσα της πολιτείας Βερακρούζ, η δρ. Παουλίνα Μεχία Κορέα διευθύνει την Divinorum Boutique Herbal, μια επιχείρηση θεραπευτικής κάνναβης. Η μαριχουάνα για θεραπευτικές χρήσεις είναι ήδη νόμιμη στο Μεξικό, αλλά παραμένει σε μεγάλο βαθμό ταμπού. Η Κορέα, η οποία έχει διδακτορικό στην τροπική οικολογία, τόνισε ότι η μαριχουάνα χρησιμοποιείται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στον τοκετό, για τους πόνους της περιόδου και για την κατάθλιψη μετά τον τοκετό. «Είναι ένα φυτό με προγονική χρήση, ειδικά για τις γυναίκες», προσθέτοντας ότι οι γυναίκες έχουν περισσότερους υποδοχείς κανναβινοειδών – με τους επιστήμονες να έχουν εντοπίσει ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στο σώμα και το νευρικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της ρύθμισης της διάθεσης, της όρεξης, του πόνου και των λειτουργιών του ανοσοποιητικού συστήματος – και γι’ αυτό η κάνναβη έχει διαφορετική επίδραση στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες.

Οι ακτιβιστές υπογραμμίζουν ότι ο νέος νόμος για τη νομιμοποίηση της ψυχαγωγικής κάνναβης θα βοηθήσει να αφαιρεθεί ο έλεγχος της παραγωγής και της προμήθειας της μαριχουάνας από τα καρτέλ ναρκωτικών και θα ανοίξει χώρο για γυναίκες επιχειρηματίες, όπως η Κορέα. Επίσης, το νέο νομοθετικό πλαίσιο αναμένεται να διαμορφώσει περισσότερες ευκαιρίες για τις γυναίκες σε μια βιομηχανία που ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από άνδρες. «Θα μπορούσε να βοηθήσει τις αγρότισσες σε απομακρυσμένες και αυτόχθονες κοινότητες που έχουν πληγεί περισσότερο από τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών» τονίζει η Σότο.

Με το νέο νόμο η κυβέρνηση Ομπραδόρ επιχειρεί επίσης να αντιμετωπίσει ορισμένες από τις καθιερωμένες ανισότητες του συστήματος. Για τα πρώτα πέντε χρόνια, τουλάχιστον το 40% των νέων αδειών καλλιέργειας κάνναβης θα προορίζεται για αυτόχθονες, ejidos (κρατικά υποστηριζόμενες και κοινοτικά καλλιεργούμενες εκτάσεις) και άλλες περιθωριοποιημένες αγροτικές κοινότητες. Ωστόσο, δεν υπάρχει αναφορά σε ειδική πρόβλεψη για τις γυναίκες.

Η Σάρα Σναπ, συνιδρύτρια του ινστιτούτου RIA στην Πόλη του Μεξικού, το οποίο ασχολείται με ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, λέει ότι η νέα νομοθεσία δεν δίνει απαντήσεις σε όλα τα θέματα, ωστόσο είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.«Υπάρχουν ασάφειες στο νόμο που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τις γυναίκες. Για παράδειγμα, απαγορεύει τη χρήση μαριχουάνας μπροστά σε ανηλίκους, γεγονός που επηρεάζει άμεσα τις γυναίκες, επειδή οι γυναίκες συνήθως επιφορτίζονται με τα καθήκοντα φροντίδας των παιδιών» τονίζει.

Τόσο η Σότο όσο και η Σναπ εργάζονται για τη μεταρρύθμιση του προτεινόμενου νόμου από την οπτική γωνία του φύλου. Θέλουν να αποποινικοποιηθεί η κατοχή και να αποσυρθεί η απαγόρευση της κατανάλωσης μπροστά σε ανηλίκους, υπογραμμίζοντας τη σημασία της αποφυλάκισης των γυναικών που έχουν φυλακιστεί για εγκλήματα που σχετίζονται με την κάνναβη, καθώς και της πρόβλεψης για παροχή πρόσβασης σε μονάδες απεξάρτησης. Αυτές θα μπορούσαν να είναι στον νομιμοποιημένο τομέα της κάνναβης, δεδομένου ότι οι γυναίκες συχνά εμπλέκονται στην καλλιέργεια, τη συσκευασία και τη μεταφορά της μαριχουάνας.

Η Σναπ είναι επίσης μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ReverdeSer, μιας ΜΚΟ που εργάζεται για μια κοινωνικά προοδευτική δημόσια πολιτική για τα ναρκωτικά. Έχει καταθέσει πρόταση η οποία προβλέπει ότι το 80% των αδειών καλλιέργειας θα προορίζεται για τον κοινωνικό τομέα (κοινοτικές, ejido ή μικρές ιδιοκτησίες και συνεταιριστικές εταιρείες) και το 50% όλων των αδειών για γυναίκες. Η πρόταση αυτή υποστηρίζεται από φεμινιστικές συλλογικότητες όπως οι Mujeres Forjando Porros και Forjando Luchas, στις οποίες συμμετέχουν τόσο η Σότο όσο και η Σναπ.

Από την ενδυνάμωση των γυναικών μέσω των μικρών επιχειρήσεων έως τη διατήρηση της ασφάλειας και του σεβασμού των δικαιωμάτων τους, η νομιμοποίηση της μαριχουάνας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του φεμινιστικού αγώνα. «Η νομιμοποίηση θα βοηθούσε τις γυναίκες να έχουν πρόσβαση και να χρησιμοποιούν το φυτό χωρίς να διακινδυνεύουν την ασφάλεια, την ελευθερία, την υγεία τους ή την υγεία των ανθρώπων που φροντίζουν» πρόσθεσε.